Η γη

Η γη είναι ένα ζωντανό ον, αν και τα παιχνίδια της Μάγια συντελούν, ώστε για μας τους ανθρώπους να μην είναι τίποτε παραπάνω από ένας χώρος υποδοχής ή διαμονής, όπου περνάει τον καιρό της η ύπαρξή μας.

Έτσι, η γη δεν αποκτά μεγαλύτερη σημασία από όση μπορεί να έχει ένα συγκρότημα τούβλων καλά ενωμένων μεταξύ τους, ενώ δεν λείπουν και οι άνθρωποι οι τυφλωμένοι ολοκληρωτικά από την ψευδαίσθηση, οι οποίοι δεν μπορούν να φανταστούν πώς είναι δυνατό να μην είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι που κατασκεύασαν κάτι τόσο “απλό” όπως η Γη.

Ωστόσο η γη ζει και μεταξύ των πολλών της μυστηρίων περικλείει και αυτό της παροχής στέγης πάνω στην επιφάνειά της, αντέχοντας -δεν χωράνε άλλες εκφράσεις γι’ αυτό- τη χρήση και την κατάχρηση που κάνουμε, εκμεταλλευόμενοι αυτήν και τις ιδιότητές της.

Όπως το ανθρώπινο σώμα είναι φορέας μυριάδων απειροελάχιστων ζωών, την ύπαρξη των οποίων ούτε καν συνειδητοποιούμε, έτσι και η γη μάς φέρει πάνω της και το γεγονός ότι οι φερόμενοι είναι ζωντανοί δε σημαίνει ότι ο φορέας δεν είναι κι αυτός ζωντανός.

Όπως όλα τα έμβια όντα, η γη έχει ψυχή και σώμα. Λίγα πράγματα μπορούμε να πούμε για την ψυχή της γιατί, καθώς ελάχιστα γνωρίζουμε τη δική μας, είναι δύσκολο να ξέρουμε κάτι για τις άλλες. Κρίνοντας όμως απ’ αυτό που δίδασκε ο Πλάτων, μπορούμε να συμπεράνουμε κάτι για την ψυχή της γης, από τη στιγμή που αυτή εκδηλώνεται σ’ ένα σχεδόν αστρικό σώμα. Ο Πλάτων έλεγε ότι η σφαίρα είναι το πιο τέλειο από τα γεωμετρικά σώματα κι ότι οι ζωντανές μορφές τείνουν προς τη σφαίρα στο βαθμό που τελειοποιούνται.

Μπορούμε όμως να μιλήσουμε για το σώμα της γης, καθώς είναι πολλά τα πράγματα που μας αφήνει η Μάγια να διακρίνουμε μέσα από τα πέπλα της. Το μεγάλο σώμα της -σε σύγκριση με το δικό μας- έχει στη διάστασή του τα ίδια χαρακτηριστικά με τα ανθρώπινα: γεννιέται, μεγαλώνει και πεθαίνει. Στο διάστημα της ζωής της, μπορεί να αρρωστήσει, ν’ αλλάξει θέση, να αισθανθεί καλά στην υγεία της, να κοιμάται ή να είναι σε εγρήγορση.

Έτσι μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα πολλά φαινόμενα που, αν εξηγηθούν κάτω από το επιστημονικό και μόνο πρίσμα, καταντούν ψυχρά κι ακατανόητα. Έτσι, υπάρχει η δυνατότητα να δώσουμε μια λογική διέξοδο στις πολλές παραδόσεις που επικρατούν και που μιλούν για μεγάλους κατακλυσμούς, τρομακτικούς παγετώνες, νοσήματα πόλεων σε ασύλληπτη κλίμακα…

Ας υποθέσουμε ότι η γη αρρωσταίνει και για να καταπραΰνει τον πυρετό της καλύπτεται από πάγο προκειμένου να δροσιστεί. Κοιμάται και ξεκουράζεται πάνω στο κρύο στρώμα, που η ίδια δημιουργεί με τη δύναμη της θέλησής της, μέχρι να περάσει το κακό. Τότε αρχίζει το λιώσιμο των πάγων, κι επέρχονται οι κατακλυσμοί. Τα ανθρώπινα όντα, ξένα προς τις διαδικασίες του πλανήτη, ζουν μόνο τα δράματα αυτών των μεγάλων κατακλυσμών και τους καταγράφουν μέσω των μύθων, που διαρκούν στο χρόνο και που περιέχουν βαθιά νοήματα.

Ας υποθέσουμε ότι, όπως όλα τα ζωντανά όντα, η γη έχει ανάγκη ν’ αλλάξει θέση κάποιες στιγμές. Αν και η κίνηση αυτών των μεγάλων σωμάτων είναι πιο πειθαρχημένη απ’ ό,τι στους ανθρώπους, όσο ελάχιστη κι αν είναι, έχει μεγάλη επίδραση στα άλλα ζωντανά όντα που στηρίζονται πάνω τους. Κι έτσι, εξηγούνται εκείνες οι παραδόσεις που μνημονεύουν τη μεταβολή που υπέστη ο άξονας της γης, σε διάφορες περιπτώσεις, επειδή περνούσε από μια κατακόρυφη θέση σε άλλη με κλίση, όπως αυτή που παρατηρούμε στη σημερινή εποχή.

Ας υποθέσουμε ότι η γη έχει ηλικία. Ως νέα, η θερμοκρασία της ήταν ήπια και ζεστή, όμως στο βαθμό που γερνάει ψύχεται αργά-αργά, σαν να αποχωρίζεται τη ζωή. Αυτό θα μας έκανε να καταλάβουμε κάτι για τις μεταβολές στη θερμοκρασία που έχουν αρχίσει να καταγράφουν οι επιστήμονες ή τους μικρούς και περιορισμένης έκτασης παγετούς που συμβαίνουν, σαν να παίρνει η γη έναν υπνάκο πότε-πότε, κρατώντας έτσι τη ζωτική γι’ αυτήν θερμότητα.

Στη γη υπάρχει ζωή, γιατί η ζωή γεννάται στους ίδιους τους κόλπους της. Η γη είναι καλή για τους ανθρώπους, για τα ζώα, για τα φυτά. Στα έγκατά της γεννάει τις πιο διαφορετικές και θαυμαστές πολύτιμες πέτρες και παράγει στο κρυφό της εσωτερικό εκπληκτικές γεωλογικές μεταβολές, που μεταφράζονται σε άνθρακες ή σε διαμάντια, σε υπολείμματα πεθαμένων οργανισμών ή σε πετρέλαιο. Ποιος μπόρεσε μέχρι τώρα να εξηγήσει το θαύμα του σπόρου που βλασταίνει στη γη; Ποιος μπόρεσε να εξηγήσει το θαύμα των συστατικών της γης, που ταιριάζουν τέλεια με το σκοπό τους και μετασχηματίζονται μέχρι να οικοδομήσουν το φυσικό σώμα των ζώων και των ανθρώπων; Αν πιστεύουμε ότι το σώμα μας είναι ζωντανό, θα πρέπει στον ίδιο βαθμό να δεχτούμε ότι και η γη είναι ζωντανή, καθώς δεν υπάρχει τίποτα στα σώματά μας που να μην προέρχεται απ’ αυτήν. Μπορεί κάτι το αδρανές να διαμορφώσει κάτι το ζωντανό; Μερικές φορές, το πέπλο της Μάγια δυσκολεύει την όραση και δεν είναι απλό να επισημάνουμε τις ομοιότητες μεταξύ της ζωής της γης και της ζωής των ανθρώπων. Ωστόσο, “όπως είναι επάνω είναι και κάτω”, όπως λέει το παλιό ερμητικό γνωμικό. Η γη έχει επίσης ένα σύστημα άρδευσης και αναπνοής. Για εμάς εξακολουθούν να είναι ένα μυστήριο οι θάλασσές της, το νόημα των ποταμών της, τα ρεύματα αέρα που κυκλοφορούν στο εσωτερικό του πλανήτη ως φυσικά αέρια, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις αναδύονται από τα στόμια των ηφαιστείων. Για εμάς εξακολουθεί να είναι ένα μυστήριο η ακούραστη ψυχή του πλανήτη, που ποτέ δεν την εγκαταλείπουν οι δυνάμεις της και συνεχίζει να εκπληρώνει με αυστηρή συνέπεια τις υποχρεώσεις της.

Αχ, και να μπορούσαμε να επιτύχουμε αυτήν τη συνέπεια, αυτό το βαθύ αίσθημα του καθήκοντος, χωρίς να κουραζόμαστε ποτέ, χωρίς να λυγίζουμε μετά από έναν ενθουσιασμό που εξανεμίζεται…Για εμάς εξακολουθεί να είναι ένα μυστήριο η διάνοια της γης, που σε διάφορες περιπτώσεις έχει διαψεύσει τους νόμους των επιστημόνων, τροποποιώντας ρυθμούς, επιταχύνοντας ή επιβραδύνοντας διαδικασίες κι ακόμα αλλάζοντας την τροχιά της για να μην “πέσει” πάνω σε κάποιον κομήτη. Από όλα τα μυστήριά της, η γη μας προσφέρει την ελάχιστη γνώση της επιφάνειάς της. Η γνώση μας για το εσωτερικό της είναι μηδαμινή έως ελάχιστη. Μπορούμε να ονειρευτούμε, μπορούμε να κάνουμε ένα “ταξίδι στο κέντρο της γης”, όμως στην πραγματικότητα η Μάγια μας κάνει να γνωρίζουμε μόνο το έδαφος που πατάμε. Πάντα αντιμετωπίζουμε τον πλανήτη όχι στο σύνολό του αλλά στο μέρος του συνόλου που εμείς χρησιμοποιούμε. Το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη συνίσταται από νερό. Η στέρεη γη είναι το μικρότερο μέρος, όμως είναι αυτό που μας ενδιαφέρει, γιατί στα νερά δεν μπορούμε να στηριχτούμε. Κυκλοφορούμε στις θάλασσες, όμως ζούμε στη στέρεη γη. Στήριγμα, πάτημα, σίγουρη βάση: αυτό είναι το σύμβολο της γης ως προς το χώμα που έχει. Αυτό είναι το σύμβολο της ύλης που μας στηρίζει. Όταν οι παλιοί αλχημιστές σύγκριναν τη γη με την ύλη, δεν το έκαναν με τη μειονεκτική έννοια εκείνου που είναι χονδροειδές και απλοϊκό. Η ύλη είναι η στέγη στήριξης, αυτό που μπορεί ν’ αντέξει και να είναι φορέας άλλων, περισσότερο λεπτών αρχών. Έτσι, η γη μάς στηρίζει κι εμείς ξέρουμε ότι πάνω της μπορούμε να αισθανόμαστε σταθεροί. Είναι ύλη, είναι η δική μας ύλη, αυτή που μας πλάθει, μας μορφοποιεί και μας στηρίζει. Είναι δέρμα και σκελετός. Είναι βάση για πάτημα, είναι βάση για μυστήρια. Σ’ αυτήν μπορούμε να βυθίσουμε τα χέρια -τα χέρια μας τα φτιαγμένα από τη γη- και σ’ αυτήν βυθίζονται οι ρίζες των δέντρων. Απ’ αυτήν εκδηλώνονται επιφανειακά παράξενα μέταλλα και λαμπερές πέτρες, και σε χαμένες σπηλιές κρύβονται τα νερά και οι άνεμοι των παλαιών εργασιών που πραγματοποίησαν τα μικρά πνεύματα σε κάποιες χρονικές στιγμές. Η Γη είναι ωραία. Υπάρχει σ’ αυτήν μια αρχή αρμονίας που χαρακτηρίζει εξίσου όλα τα ζωντανά όντα, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους. Υπάρχει σ’ αυτήν μια ισορροπία που μας μιλάει για το χέρι του Θεού ή για τα “ψηφία του Θεού”, όπως έλεγαν οι αρχαίοι κλασικοί. Τα χρώματά της αναμιγνύονται με θαυμαστό τρόπο, δημιουργώντας έτσι μια συμφωνία αποχρώσεων, σαν πρόκληση προς τη φαντασία του πιο ένθερμου καλλιτέχνη. Υπάρχει σ’ αυτήν ένα ντελίριο μορφών, που ξεπερνάει κάθε ανθρώπινη ικανότητα για δημιουργία. Οι πέτρες αποκτούν παράξενα περιγράμματα, τα πετράδια οργανώνονται σύμφωνα με τα γεωμετρικά σχήματα και μερικές φορές ανοίγεται μια σπηλιά μπροστά στην ανθρώπινη περιέργεια, δείχνοντας ότι ακόμα και στο εσωτερικό του σώματός της τα δάχτυλα του Θεού έθεσαν την ομορφιά στη γη. Και η Μάγια έντυσε με κλωστές ψευδαίσθησης αυτήν τη σφαίρα που περιφέρεται ρυθμικά στο χώρο, παγιδεύοντας όλους μας -τη Γη κι εμάς- σ’ αυτό το μεγάλο παιχνίδι της ζωής.

*Από το βιβλίο “Παιχνίδια στον καθρέφτη, φιλοσοφικά δοκίμια για την απατηλότητα του κόσμου”

Συγγραφέας: Delia S. Guzman