Κόζιμο των Μεδίκων, ο μέντορας της Αναγέννησης

Ο οίκος των Μεδίκων ήταν μια από τις σημαντικότερες οικογένειες της Φλωρεντίας, η οποία διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή τόσο της Φλωρεντίας, όσο και ολόκληρης της Ιταλίας, κατά την περίοδο της Αναγέννησης. Αρχή της κυριαρχίας των Μεδίκων θεωρείται η διακυβέρνηση της Δημοκρατίας της Φλωρεντίας από τον Κόζιμο των Μεδίκων. Ο Κόζιμο ήταν ένας πολύ ικανός, εργατικός και καλλιεργημένος άνθρωπος, με σπουδαία επιχειρηματική ικανότητα, αλλά και τεράστια αγάπη για την τέχνη και τη φιλοσοφία.

Ο Κόζιμο γεννήθηκε στη Φλωρεντία το 1389. Ήταν γιός του Τζιοβάνι ντι Μπίτσι, του ιδρυτή της Τράπεζας των Μεδίκων. Ο Κόζιμο, το 1420, ανέλαβε την ηγεσία της Τράπεζας και λίγα χρόνια αργότερα, το 1429, όταν ο πατέρας του πέθανε, κληρονόμησε την μεγάλη του περιουσία, ενώ το ίδιο έτος εκλέχθηκε μέλος της Σινιορία της Φλωρεντίας. Μετά από μια σύντομη εξορία στη Βενετία, λόγω πολιτικών αντιπαραθέσεων με άλλους σημαντικούς οίκους της εποχής, όπως οι Αλμπίτσι, επέστρεψε στη Φλωρεντία και κυριάρχησε στην πολιτική ζωή της πόλης για τα επόμενα τριάντα έτη.

 

Ηγέτης της Δημοκρατίας της Φλωρεντίας

Ο Κόζιμο σύντομα έφτασε στην ηγεσία της πόλης, ως πρώτος μεταξύ ίσων στο δημοκρατικό καθεστώς της Φλωρεντίας. Παράλληλα, άνθρωποι της εμπιστοσύνης του κατείχαν σημαντικές θέσεις της πόλης. Κάποια στιγμή που η Βενετία συμμάχησε με τη Νάπολη, δύο πόλεις με εχθρικά αισθήματα για τους Μεδίκους, ο Κόζιμο συμμάχησε με τον Φραντζέσκο Σφόρτσα του Μιλάνου. Η ειρήνη που προέκυψε από την ισορροπία των δυνάμεων αυτών κράτησε σχεδόν πενήντα έτη και αυτός ήταν ένας βασικός παράγοντας για να ανθήσει και να αναπτυχθεί η Αναγέννηση.

Η τεράστια αγάπη του Κόζιμο για τη φιλοσοφία και τις καλές τέχνες οδήγησε στη μεταμόρφωση της Φλωρεντίας σε εστία πνευματικής δραστηριότητας που μόνο με την Αθήνα του χρυσού αιώνα μπορεί να συγκριθεί. Συγκέντρωσε γύρω του λόγιους και καλλιτέχνες που αναμόρφωσαν το κλίμα της εποχής.

 

Συμβολή στην Αναγέννηση και την τέχνη

Ο Κόζιμο, ως προστάτης των Τεχνών και των Γραμμάτων, δαπάνησε γενναιόδωρα την περιουσία του για τον εξωραϊσμό της Φλωρεντίας. Ο ίδιος είχε δηλώσει ότι «για 50 έτη κέρδιζα χρήματα και τα ξόδευα για τη δόξα του Θεού και τη δική μου ανάμνηση. Δαπανούσα για τη Φλωρεντία με μεγαλύτερη ευχαρίστηση από ότι τα αποκτούσα με την επιχείρησή μου».

Η ακμή της τέχνης είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της περιόδου της Αναγέννησης. Ο Κόζιμο είχε σημαντικό πρωταγωνισμό προς αυτήν την κατεύθυνση. Υπήρξε προστάτης του Φιλίππο Λίππι. Παρήγγειλε στον Ντονατέλο τον διάσημο ‘’Δαβίδ’’ και την ‘’Ιουδήθ που αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη’’, αγάλματα που βρίσκονται στη Στοά των Λογχοφόρων. Επίσης, υπό την αιγίδα του κτίστηκε το μεγαλύτερο από τα έργα με τα οποία εμπλουτίστηκε η πόλη, ο τρούλος της Σάντα Μαρία ντελ Φιόρε και έτσι ολοκληρώθηκε ο ναός, με αρχιτέκτονα τον Μπρουνελέσκι. Τα επόμενα χρόνια μάλιστα, οι Μέδικοι ήταν αυτοί που χορήγησαν καλλιτέχνες όπως ο Σάντρο Μποτιτσέλι και ο Λεονάρντο ντα Βίντσι.

 

Ουμανισμός και Βιβλιοθήκες

Μία ομάδα μορφωμένων ανδρών εισήγαγε τον Κόζιμο στη φιλοσοφία του ανθρωπισμού και ζήτησαν τη βοήθειά του για τη διατήρηση των βιβλίων. Ο Κόζιμο από μικρό παιδί αγαπούσε το ουμανιστικό κίνημα και με ευχαρίστηση επιχορηγούσε την προσπάθεια ανανέωσης του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού μέσω της λογοτεχνίας. Οι ουμανιστές ήταν αυτοί που του προκάλεσαν το ενδιαφέρον συλλογής βιβλίων. Πέρα από αυστηρός τραπεζίτης υπήρξε και ένας ιδιαίτερα ρομαντικός βιβλιόφιλος, που αναζητούσε βιβλία και υποστήριζε κάθε επιχείρηση προς αναζήτηση ενός ακόμη έργου αρχαίου συγγραφέα.

Το 1444 ίδρυσε την πρώτη δημόσια Βιβλιοθήκη στη Φλωρεντία, στο Σαν Μάρκο. Έδωσε τα χρήματα για την επισκευή του κτηρίου και την προμήθεια μιας καλής συλλογής βιβλίων, που οι αναγνώστες χρησιμοποιούσαν χωρίς να πληρώσουν. Η χρηματοδότηση ενός τέτοιου έργου τον έθεσε σε εξέχουσα θέση στην πόλη. Έχτισε άλλες δύο βιβλιοθήκες, όλες στον ρυθμό της Αναγέννησης.

 

Ακαδημία της Φλωρεντίας και Νεοπλατωνισμός

Ο Κόζιμο στη Σύνοδο της Φλωρεντίας το 1439 επηρεάστηκε από τις διαλέξεις του Γεώργιου Γεμιστού ή Πλήθωνος και ήρθε σε επαφή με τις νεοπλατωνικές ιδέες. Μαζί με τον νεαρό ουμανιστή φιλόσοφο Μαρσίλιο Φιτσίνο, που ήταν γιός του προσωπικού του γιατρού, αποφάσισαν να αναβιώσουν τον Νεοπλατωνισμό.

Καρπός αυτής της προσπάθειας ήταν η ίδρυση στη Φλωρεντία της νέας Πλατωνικής Ακαδημίας το 1459. Σχολάρχης της Ακαδημίας θα αναλάβει ο Φιτσίνο, στον οποίο ανατέθηκε από τον Κόζιμο να μεταφράσει στα λατινικά όλα τα έργα του Πλάτωνα. Τα επόμενα χρόνια θα μεταφραστούν μια σειρά από σημαντικά νεοπλατωνικά έργα όπως οι Ἐννεάδες του Πλωτίνου και διάφορα έργα του Πορφυρίου, του Ιαμβλίχου, του Πρόκλου και άλλων, που επί χριστιανισμού είχαν πέσει στην αφάνεια. Με τη δράση αυτή μειώθηκε η επιρροή του Σχολαστικισμού στον χώρο της φιλοσοφίας της εποχής και αυξήθηκε το ενδιαφέρον για τον πλατωνισμό, τον ορφισμό και τον ερμητισμό.

Ο Φιτσίνο, στον πρόλογο της μετάφρασης των Εννεάδων, γράφει: «Ο μεγάλος Κόζιμο …. όταν συνερχόταν η Σύνοδος των δύο Εκκλησιών ….. πήγε να ακούσει τις ομιλίες ενός Έλληνα φιλοσόφου που ονομαζόταν Γεμιστός Πλήθων. Καθώς εκείνος ανέπτυσσε τα μυστήρια του Πλατωνισμού, έμοιαζε ως άλλος Πλάτων. Αυτή η φλογερή φωνή ξύπνησε στο βαθύ πνεύμα του Κόζιμο την ιδέα να δημιουργήσει με την πρώτη ευνοϊκή ευκαιρία, μια Πλατωνική Ακαδημία».

Η Ακαδημία θα συνεχίσει το σημαντικό της έργο και μετά τον θάνατο του Κόζιμο. Το 1471 κυκλοφόρησε στα λατινικά η μετάφραση του «Corpus Hermeticum» από τον Φιτσίνο, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα νέο κύμα εσωτερικής φιλοσοφικής σκέψης στην Ευρώπη. Η Ακαδημία θα μπολιάσει με τις ιδέες της το κίνημα της Αναγέννησης και θα συμβάλει στην περαιτέρω διάδοσή του. Μαθητής του Φιτσίνο ήταν ο σπουδαίος εσωτεριστής φιλόσοφος Πίκο ντε λα Μιράντολα, ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους της Αναγέννησης.

Το τέλος

Ο Κόζιμο απεβίωσε το 1464 στη βίλα του στο Κορέτζι και τάφηκε στο ναό του Σαν Λορέντσο. Η Σινιορία του απένειμε μεταθανάτια τον τίτλο του Κικέρωνα «πατήρ της πατρίδος». Η επίδρασή του στην πνευματική ζωή της Αναγέννησης είναι αναμφίβολα τεράστια, τόσο λόγω της χρηματοδότησης της επαναφοράς των κλασικών συγγραμμάτων, όσο και λόγω της ώθησης που προώθησε όσον αφορά στις τέχνες, στις επιστήμες και στα γράμματα.

Η ώθηση αυτή όχι απλά δεν σταμάτησε με τον θάνατο του Κόζιμο, αλλά συνεχίστηκε από τον Οίκο των Μεδίκων για πολλά χρόνια ακόμα. Ο Κόζιμο είχε αναλάβει προσωπικά τη μόρφωση του εγγονού του Λαυρέντιου με τον νέο τρόπο σπουδών, το «Studi Humanitatis». Ο Λαυρέντιος στην πορεία θα γίνει σπουδαίος κυβερνήτης της Φλωρεντίας, από το 1469 μέχρι το 1492 με ανάλογο έργο με τον παππού του, γεγονός που θα οδηγήσει στο να μείνει στην ιστορία ως Λαυρέντιος ο Μεγαλοπρεπής.

Ο Οίκος των Μεδίκων συνέχισε να ασκεί τεράστια επιρροή τους επόμενους αιώνες με πολλά μέλη της οικογένειας να αναλαμβάνουν σημαντικές θέσεις της κοινωνικής ιεραρχίας, όπως ο Τζιοβάνι των Μεδίκων που έγινε ο Πάπας Λέων Ι’ ή η Αικατερίνη των Μεδίκων που έγινε Βασίλισσα της Γαλλίας. Τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε γίνει, ούτε η πολιτική κυριαρχία των Μεδίκων, ούτε η ανάπτυξη της αναγεννησιακής τέχνης, ούτε η επαναφορά του ενδιαφέροντος της πλατωνικής και ερμητικής φιλοσοφίας, αν δεν είχαν μπει οι βάσεις που προαναφέρθηκαν από τον Κόζιμο των Μεδίκων.

 

Ετικέτες: Αναγέννηση
Εκτύπωση

Από το ίδιο Τεύχος

Περισσότερα Άρθρα TEXNH

Σχετικά Άρθρα

×