Άγχος, στρες, πίεση….. Λέξεις που έχουν ενταχθεί για τα καλά στο λεξιλόγιο της καθημερινότητάς μας και δυστυχώς δεν είναι μόνο λέξεις, αλλά πραγματικές καταστάσεις που ζούμε σχεδόν όλοι. Ο ξέφρενος ρυθμός της ζωής, τα προβλήματα, η μη αποτελεσματική επικοινωνία, η άγνοια για τον εαυτό μας και οι μεταξύ μας συγκρούσεις επιτείνουν αυτές τις εντάσεις.
Πολλοί από εμάς πορευόμαστε, χωρίς να ξέρουμε ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε και προς τα πού πηγαίνουμε. Δεν γνωρίζουμε την πραγματική μας ταυτότητα, δεν ξέρουμε τι αξίζει και τι όχι, τι είναι σημαντικό και τι ασήμαντο.
Υπάρχει όμως ένας τρόπος να βοηθήσουμε τον εαυτό μας, κι αυτός δεν είναι άλλος από τη Φιλοσοφία. Όχι όμως με τη διανοουμενίστικη έννοια που επικρατεί σήμερα, με τη γνωστή εικόνα αυτών που αναμασάνε θεωρίες μεγάλων φιλοσόφων και την ιστορία των φιλοσοφικών ρευμάτων, αλλά με την έννοια της αναζήτησης όλων εκείνων των άξιων και αληθινών στοιχείων που είναι σημαντικά και χρήσιμα στη ζωή μας με την πρακτική εφαρμογή τους.
Σύμφωνα λοιπόν με τη Φιλοσοφία, ο άνθρωπος είναι ένα ον πολυσύνθετο και πιο περίπλοκο σε σχέση με τα αμέσως προηγούμενα βασίλεια της φύσης (ζώα, φυτά και ορυκτά). Έχει μια προσωπικότητα, η οποία αποτελείται από την υλική μορφή, τη ζωτική της ενέργεια (της μορφής), τα συναισθήματα και τις σκέψεις. Και διαθέτει επιπλέον και έναν ανώτερο εαυτό, το Άτομο, που περιλαμβάνει μία υψηλή Διάνοια, μία δύναμη άμεσης και βιωματικής σύλληψης της αληθινής φύσης των πραγμάτων, τη Διαίσθηση, και μια δύναμη που κινεί τα πάντα σ’ ένα δρόμο ανάβασης και εξέλιξης σε ανώτερες μορφές, τη Θέληση.
Η πολύπλοκη αυτή δομή μας μάς δημιουργεί και αντίστοιχες ανάγκες. Ο Αμερικανός ψυχολόγος Maslow τις ιεράρχησε σε μία πυραμίδα, ξεκινώντας από τη βάση της με τις πιο υλικές και φθάνοντας στην κορυφή της με τις πιο πνευματικές. Έτσι, μπορούμε να αναγνωρίσουμε στον εαυτό μας:
α) Ανάγκες βιολογικές: η ικανοποίησή τους μας επιτρέπει να επιβιώνουμε και να διατηρούμαστε ζωντανοί.
β) Ανάγκες ασφάλειας: η ικανοποίησή τους μας επιτρέπει να νιώθουμε ασφαλείς στο περιβάλλον όπου ζούμε, σίγουροι, χωρίς κάτι να μας απειλεί.
γ) Ανάγκες για αγάπη, κοινωνική αναγνώριση και αποδοχή, η ανάγκη να ανήκουμε σε μία ομάδα και να συμβιώνουμε με τα υπόλοιπα μέλη της: η ικανοποίησή τους μας κάνει να νιώθουμε αγαπητοί και αποδεκτοί από τους άλλους γι’ αυτό που πραγματικά είμαστε.
δ) Ανάγκες αυτοεκτίμησης και ανεξαρτησίας: η ικανοποίησή τους μας δίνει την αίσθηση της αξίας μας ως ανθρώπων και την επιβεβαίωση ότι μπορούμε να ελέγχουμε το περιβάλλον μας, να κάνουμε τις επιλογές μας και να ορίζουμε τη ζωή μας.
ε) Ανάγκες Αυτογνωσίας και Αυτοπραγμάτωσης: η ικανοποίησή τους μας δίνει την αίσθηση του νοήματος και του σκοπού στη ζωή, καλλιεργεί τις ομορφότερες και πιο υψηλές ανθρώπινες αξίες και δυνατότητες, μας οδηγεί στην αρμονική συμβίωση με τον εαυτό μας, τους άλλους και τη φύση γύρω μας.
Ο Πλάτωνας παραλληλίζει την Προσωπικότητα με ένα άλογο και το Άτομο με τον ιππέα του αλόγου, τονίζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο ότι ο ανώτερος εαυτός πρέπει να οδηγεί τον κατώτερο (προσωπικότητα). Ο μυθικός ιππέας του Πλάτωνα είναι αυτός που διαθέτει Συνείδηση.
Μπορούμε να παρομοιάσουμε τη Συνείδηση μ’ ένα φακό. Ο φακός είναι ένα χρήσιμο εργαλείο, όταν δεν υπάρχει αρκετό φως γύρω μας. Χρειαζόμαστε το φακό, για να δούμε μέσα στο σκοτάδι, να φωτίσουμε το χώρο που μας περιβάλλει και να αντιληφθούμε τι υπάρχει σ’ αυτόν, έτσι ώστε να μπορέσουμε να κινηθούμε, για να κάνουμε αυτό που έχουμε επιλέξει. Χρησιμοποιώντας το φακό – συνείδηση μπορούμε να τον στρέψουμε στον εσωτερικό μας κόσμο, για να γνωρίσουμε πράγματα, αντικείμενα και χώρους αυτού του «έσω», που δεν είναι και τόσο ορατό όσο το «έξω», αλλά στην ουσία εξίσου πραγματικό, αφού επιδρά και επεμβαίνει στον υλικό κόσμο σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Ας παρομοιάσουμε τώρα την Προσωπικότητά μας μ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο. Επειδή το φως του φακού δεν είναι επαρκές, δημιουργούνται γωνίες που παραμένουν άγνωστες, αθέατες και ανεξέλεγκτες. Και επειδή δεν φωτίζονται από τη Συνείδηση, λειτουργούν μέσα μας ασυνείδητα, δηλαδή χωρίς να έχουμε επίγνωση της ύπαρξής τους και του τρόπου που δουλεύουν. Απ’ αυτά τα σκοτεινά σημεία ακούγονται κάποιες παροτρύνσεις, που συμβολικά θα τις ονομάσουμε «Μικρές Φωνές». Αυτές οι «Μικρές Φωνές μας οδηγούν σε λανθασμένες συμπεριφορές, που μας προκαλούν άγχος, αγωνία και πίεση.
Ας τις παρακολουθήσουμε προσεκτικά για να τις γνωρίσουμε:
«Να είσαι δυνατός» μας παροτρύνει μια «Μικρή Φωνή» που ακούγεται από τη σκοτεινή γωνία της Προσωπικότητας, η οποία σχετίζεται με το φυσικό μας σώμα. Ο άνθρωπος που διακατέχεται απ’ αυτή τη φωνή, είναι αποχωρισμένος από τα συναισθήματά του και νομίζει ότι όλα πρέπει να τα κάνει μόνος του. Γίνεται σκληρός. Δεν εκφράζει εύκολα αυτά που νιώθει. Δεν ζητάει βοήθεια, επειδή πιστεύει ότι μόνο οι αδύναμοι έχουν την ανάγκη των άλλων, ή επειδή πιστεύει ότι μόνο αυτός μπορεί να κάνει τα πράγματα καλά και σωστά, αφού είναι δυνατός. Για να εξισορροπηθεί αυτή η κατάσταση, πρέπει ο άνθρωπος να φωτίσει αυτή την ασυνείδητη συμπεριφορά του με Συνείδηση. Αν καταλάβει τι ακριβώς κάνει και γιατί, αν διαπιστώσει τα βαθύτερα κίνητρα και τις αιτίες και κατανοήσει τη λανθασμένη στάση του, μπορεί να επιλέξει είτε να συνεχίσει να συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο είτε ν’ αλλάξει και να προσπαθήσει ν’ ακούσει μια αντίθετη «Μεγάλη Φωνή», που προέρχεται από ένα ανώτερο επίπεδο του εαυτού του και τον συμβουλεύει: «Να είσαι ήρεμος». Η ηρεμία θα του επιτρέψει να αποδεχτεί ότι έχει αδυναμίες, ότι δεν μπορεί να τα κάνει όλα μόνος του και ότι τελικά είναι ωραίο να δέχεται τη βοήθεια των άλλων.
Από τη σκοτεινή γωνία του εαυτού μας που σχετίζεται με τη ζωτική μας ενέργεια ακούγεται η «Μικρή Φωνή» που λέει «Κόπιασε». Ο άνθρωπος που κυριαρχείται απ’ αυτή τη φωνή, δεν γνωρίζει την έννοια του ρυθμού στη δράση του. Νιώθει ότι είναι επαρκής, όταν δουλεύει σκληρά και επιτυγχάνει τους στόχους του με κόπο. Είναι ένα είδος εργασιομανούς, που θέλει να δείχνει στους άλλους πόσο πολύ δουλεύει, ακόμη κι όταν ο κόπος που καταβάλλει είναι άχρηστος, επειδή πολλά πράγματα μπορούν να γίνουν χωρίς κόπο. Η εσωτερική του ανασφάλεια μπορεί να τον ωθεί σε υπερβολές, έτσι ώστε η συνείδησή του να είναι απασχολημένη, για να μη βλέπει αυτά που πρέπει να δει, δηλαδή κάποιες αλήθειες που πιθανόν να είναι επώδυνες γι αυτόν. Κάποιες φορές δίνει την εντύπωση ότι γεννήθηκε, για να δουλεύει. Η απαλλαγή απ’ αυτή τη στάση με Συνείδηση και Βούληση, οδηγεί στη «Μεγάλη Φωνή» που λέει: «Βρες το ρυθμό σου». Δεν χρειάζονται όλα τα πράγματα ακατάπαυστο κόπο. Στην έννοια του ρυθμού συνυπάρχουν και η δουλειά και η ξεκούραση.
Από τη σκοτεινή γωνία του συναισθηματικού μας κόσμου ακούγεται η «Μικρή Φωνή» που παροτρύνει «Ικανοποίησέ τον». Ο άνθρωπος που διακατέχεται απ’ αυτή τη φωνή δεν ξέρει ή δεν μπορεί να πει όχι. Προσπαθεί να είναι αρεστός στους άλλους και φοράει μάσκες που θεωρούνται αποδεκτές από το περιβάλλον του. Έτσι μετατρέπεται σε κάτι ψεύτικο. Δεν μπορεί να είναι ο εαυτός του. Αυτή η στάση προέρχεται από ένα είδος φόβου και ανασφάλειας για την αποδοχή των άλλων. Απ’ αυτήν την κατάσταση βγαίνουμε, μόνο αν προσέξουμε μια άλλη «Μεγάλη Φωνή» που μας λέει «Εμπιστέψου», που σημαίνει εμπιστέψου αυτό που είσαι, μείνε αληθινός μπροστά στους άλλους και εμπιστέψου το ότι οι άλλοι είναι πολύ πιθανό να σε αποδεχτούν και να σ’ αγαπήσουν χωρίς τις ψεύτικες κι ευχάριστες μάσκες, αλλά με το αληθινό σου πρόσωπο.
Από τη σκοτεινή γωνία του νοητικού μας επιπέδου ακούγεται η «Μικρή Φωνή» που λέει «Βιάσου». Αυτή η φωνή ωθεί τον άνθρωπο σε ένα συνεχόμενο άγχος, στην αίσθηση ότι ο χρόνος ποτέ δεν είναι αρκετός για όσα πρέπει να κάνει. Δεν μπορεί να χαλαρώσει καθόλου και βρίσκεται διαρκώς σε μια αγχώδη και γεμάτη ένταση κατάσταση. Κάνει πολλά πράγματα ταυτόχρονα έχοντας την αίσθηση ότι κάνει κάτι σημαντικό, και συγχρόνως αποφεύγει να θέσει στον εαυτό του ουσιαστικές ερωτήσεις και να δώσει απαντήσεις. Σκορπίζει τη συνείδησή του προς τα έξω και χάνει την επαφή με το εσωτερικό του κέντρο.
Η απαλλαγή από αυτήν την κατάσταση γίνεται εφικτή, όταν αρχίσουμε ν’ ακούμε τη «Μεγάλη Φωνή» που μας λέει «Χαλάρωσε». Θα πρέπει τότε ο άνθρωπος να μειώσει το άγχος και την ένταση, να πάψει να κυνηγάει το χρόνο, έτσι ώστε να είναι περισσότερο φυσικός και να μπορεί να απολαμβάνει σε μεγαλύτερο βαθμό τη ζωή.
Τέλος από το κέντρο της προσωπικότητας, από το ίδιο μας το εγώ, ακούγεται μια «Μικρή φωνή» που μας παροτρύνει «Να είσαι τέλειος». Ο άνθρωπος που υπακούει σ’ αυτή τη φωνή θέλει να τα ξέρει όλα, να τα ελέγχει όλα. Θέλει να είναι ο καλύτερος. Θεωρεί τον εαυτό του σπουδαίο, θέλει να νιώθει αναντικατάστατος και απαραίτητος, κάνει με τελειότητα ό,τι αναλαμβάνει, επειδή θέλει να φαίνεται άψογος στα μάτια των άλλων. Για να απελευθερωθούμε από το βάρος αυτής της φωνής θα πρέπει ν’ ανοίξουμε τ’ αυτιά μας στη «Μεγάλη Φωνή» που λέει: «Να είσαι δημιουργικός». Το να είσαι δημιουργικός σημαίνει να μην είσαι τελειομανής, για να φαίνεσαι σημαντικός στα μάτια των άλλων, αλλά να επιδιώκεις την τελειότητα στα πράγματα, επειδή νοιάζεσαι γι’ αυτά και θεωρείς καθήκον σου να γίνουν σωστά. Τότε αναδεικνύονται η ταπεινοφροσύνη, η επιμέλεια, ο ενθουσιασμός και η αγάπη. Μία τέτοια στάση μας κάνει θετικούς, χαρούμενους και δημιουργικούς ανθρώπους, που θέλουν να προσφέρουν πολλά στους άλλους, αλλά και στον ίδιο τους τον εαυτό.
Όπως γίνεται φανερό, η ανάπτυξη των «Μεγάλων Φωνών» είναι μία εσωτερική διαδικασία αλλαγής και αυτοβελτίωσης, που επιτρέπει στην προσωπικότητά μας να επιβεβαιωθεί, να δυναμώσει, να διευρύνει τα όριά της και να φωτιστεί με τη λάμψη της Συνείδησης που οδηγεί στην επίγνωση, στον αυτοέλεγχο και στην κυριάρχηση των αδυναμιών μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Α. Κάντας, Οργανωτική-Βιομηχανική Ψυχολογία, εκδ. «Ελληνικά Γράμματα»
- Ρ. Νατζέμυ, Η Ψυχολογία της Ευτυχίας, εκδ. «Αρμονική Ζωή»
- J. Haynes-Klassen, Αξίζεις την Αγάπη, εκδ. «Αρμονική Ζωή»
- Γ.Α. Πλάνας, Τα 3 κέντρα του Μυστηρίου, εκδ. «Νέα Ακρόπολη»
- Γουέην Ντύερ, Τι θέλετε αλήθεια για τα παιδιά σας ; εκδ. «Γλάρος»
- Γουέην Ντύερ, Να κινείς τα δικά σου νήματα, εκδ. «Γλάρος»
- Ι. Νέστορος, Συνθετική Ψυχοθεραπεία, εκδ. «Ελλ. Γράμματα»
- Α. Μπέζαντ, Η Απόκρυφη ζωή του ανθρώπου, «Θεοσοφικές εκδόσεις».