Πρωτοπαθής Αϋπνία: αιτίες & αντιμετώπιση

Ο ύπνος αποτελεί μία από τις βασικές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού. Πρόκειται ουσιαστικά για μια κατάσταση απώλειας της συνείδησης, η οποία χαρακτηρίζεται από μια σειρά νευροφυσιολογικών διεργασιών και συμπεριφοράς. Η διατάραξη της ομαλής λειτουργίας του ύπνου προκαλεί με τη σειρά της προβλήματα στη διατήρηση της σωματικής, ψυχικής και νοητικής ισορροπίας του ανθρώπου. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι ιδιαίτερα σημαντική η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση των δυσκολιών ύπνου και ειδικά των Διαταραχών Ύπνου, όταν αυτές παρουσιάζονται.

Πρωτοπαθούς Αϋπνίας, να παρουσιαστούν τα διαγνωστικά της κριτήρια και να προταθούν λύσεις για την αντιμετώπισή της. Πρόκειται ουσιαστικά για μια μικρή μελέτη που στηρίζεται όχι μόνο σε βιβλιογραφικές αναφορές, αλλά και σε παρατηρήσεις που συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια ψυχοθεραπευτικών συνεδριών με οχτώ συγκεκριμένους ασθενείς. Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως τα άτομα αυτά απευθύνθηκαν σε ψυχολόγο, επειδή αντιμετώπιζαν έντονο άγχος, διαπροσωπικά ή και οικογενειακά προβλήματα, δυσκολίες εύρεσης της σεξουαλικής ταυτότητας και θέματα κακοποίησης από συγγενικό πρόσωπο. Σε καμία από τις περιπτώσεις αυτές δεν υπήρχε διάγνωση ψυχικής διαταραχής, ούτε λήψη ψυχοφαρμακευτικής αγωγής.

Στόχος του παρόντος άρθρου είναι να διερευνηθεί η διαταραχή της

Κλινικά χαρακτηριστικά

Ως Διαταραχή Ύπνου η Πρωτοπαθής Αϋπνία κατατάσσεται στις Δυσυπνίες. Το πιο βασικό χαρακτηριστικό της είναι η δυσκολία του ατόμου να κοιμηθεί ή να διατηρήσει τον ύπνο του ή να έχει ύπνο που δεν ξεκουράζει. Όπως καταδεικνύουν επιδημιολογικές μελέτες, η διαταραχή αυτή είναι η συχνότερα εμφανιζόμενη, με τις γυναίκες να παρουσιάζουν το υψηλότερο ποσοστό.

Σύμφωνα με το DSM-IV, τα διαγνωστικά κριτήρια είναι τα εξής:

Α. Το προεξάρχον ενόχλημα είναι δυσκολία στην έναρξη ή τη διατήρηση του ύπνου ή ύπνος που δεν ξεκουράζει, για τουλάχιστον 1 μήνα.

Β. Η διαταραχή του ύπνου (ή η κόπωση στη διάρκεια της ημέρας που συνδέεται με αυτήν) προκαλεί κλινικά σημαντική υποκειμενική ενόχληση ή έκπτωση στον κοινωνικό, επαγγελματικό ή άλλους σημαντικούς τομείς της λειτουργικότητας.

Γ. Η διαταραχή του ύπνου δεν συμβαίνει αποκλειστικά κατά την πορεία της Ναρκοληψίας, της Διαταραχής του Ύπνου Σχετιζόμενης με την Αναπνοή, της Διαταραχής του Κιρκαδιανού Ρυθμού του Ύπνου ή μιας Παραϋπνίας.

Δ. Η διαταραχή δεν συμβαίνει αποκλειστικά κατά την πορεία μιας άλλης Διαταραχής (π.χ. Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή, Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή, ένα παραλήρημα).

Ε. Η διαταραχή δεν οφείλεται στα άμεσα φυσιολογικά αποτελέσματα της δράσης μιας ουσίας (π.χ. κάποια ουσία κατάχρησης, κάποιο φάρμακο) ή μιας γενικής ιατρικής κατάστασης.

Αιτίες

Η διερεύνηση των αιτιών που ευθύνονται για τη διατάραξη του φυσιολογικού νυχτερινού ύπνου αποτελεί ένα ιδιαίτερο σημαντικό θέμα. Το άτομο είτε μόνο του είτε με τη βοήθεια ενός ειδικού πρέπει να ανακαλύψει τους παράγοντες που ταιριάζουν στις δικές του συνθήκες ζωής. Ακολουθούν οι πιο βασικές κατηγορίες αυτών των παραγόντων:

Παράγοντες ηλικίας:

Άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας εμφανίζουν πιο συχνά αϋπνία, πράγμα που φαίνεται κι από το ποσοστό κατανάλωσης υπνωτικών σκευασμάτων (οι ηλικιωμένοι καταναλώνουν τέσσερις φορές περισσότερο υπνωτικά χάπια απ’ ό,τι οι μεσήλικες).
Παρατηρείται σπανιότερα στην παιδική κι εφηβική ηλικία.

Ψυχολογικοί παράγοντες:

Καταστάσεις έντονου άγχους που αφορά τις συνθήκες ζωής του ατόμου, όπως είναι οι οικονομικές δυσκολίες, τα διαπροσωπικά και οικογενειακά προβλήματα. Επίσης, είναι δυνατό να αφορούν συγκεκριμένα στρεσογόνα περιστατικά, όπως είναι μια επερχόμενη εξέταση ή μια συνέντευξη για δουλειά και ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου. Ακόμη και στην περίπτωση που το ερέθισμα του άγχους αποσυρθεί, η δυσκολία στον ύπνο παραμένει.
Σκέψεις που συνηθίζει να κάνει το άτομο όταν ξαπλώνει για να κοιμηθεί. Για παράδειγμα, απασχολεί το νου του με μελλοντικά γεγονότα ή προβλήματα που είχε κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Φόβος του ατόμου ότι δεν θα μπορέσει να κοιμηθεί, ότι αν κοιμηθεί θα ξυπνήσει σύντομα ή ότι η κατάστασή του είναι μη αναστρέψιμη.

Κακές συνθήκες ύπνου:

Μικρής διάρκειας ή ακανόνιστος ύπνος κατά τη διάρκεια της ημέρας λόγω ωραρίων εργασίας ή άλλων παραγόντων.
Κακό περιβάλλον ύπνου, όπως είναι το ακατάλληλο κρεβάτι, οι κακές συνθήκες φωτισμού, η θορυβώδης ατμόσφαιρα κ.τ.λ.
Χρήση ουσιών πριν από τον ύπνο, όπως για παράδειγμα αλκοόλ ή καφεΐνης.

Η γνώση των κλινικών χαρακτηριστικών της συγκεκριμένης διαταραχής, αλλά και η διερεύνηση των αιτιών που την προκαλούν είναι σημαντικά, επειδή μας βοηθούν στο να επιλέξουμε την κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση. Στο δεύτερο μέρος του άρθρου που θα ακολουθήσει θα επιχειρήσουμε τη σκιαγράφηση μιας πρακτικής αντιμετώπισης με στόχο τη βελτίωση του φυσιολογικού νυχτερινού ύπνου, αλλά και της γενικότερης ποιότητας της ζωής μας.

Βιβλιογραφία

Abrahamowitz, F. (1999). Psykologileksikon. Gyldendals Bogklubber
Idzikowski, C. (1995). Ο ύπνος και τα μυστικά του. Αθήνα: Εκδόσεις Ψύχαλου
Ιεροδιακόνου, Χ., Φωτιάδης, Χ., & Δημητρίου, Ε. (επιμ.) (1988). Ψυχιατρική. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Μαστορίδη
Kales, A. (ed.) (1969). Sleep: Physiology and pathology. PhiladelphiaQ J.B. Lippincott Company
Μάνος, Ν. (1997). Βασικά στοιχεία κλινικής ψυχιατρικής. Θεσσαλονίκη: University Studio Press
Παπαδόπουλος, Ν. (1994). Λεξικό της ψυχολογίας. Αθήνα
Συλλογικό έργο. Φυσική ιατρική: βότανα. Infomedia Publications

Internet

Allen, B. (2004). U.S. National Library of Medicine: Sleep Disorders. www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000800.htm
Μοσχοβάκη Α. (2008). Χρόνιες διαταραχές ύπνου. www.iatronet.gr/article.asp?art_id=4387

Άλλες πηγές