Αναμφισβήτητα, το Stonehenge αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά και μυστηριώδη μνημεία της ανθρωπότητας. Οι επιβλητικοί λίθοι του, σιωπηλοί μάρτυρες μιας χαμένης εποχής, στέκουν αγέρωχοι στην πεδιάδα του Salisbury στην Αγγλία, προκαλώντας δέος και ατελείωτες ερωτήσεις για την κατασκευή, τον σκοπό και τους δημιουργούς του.
Έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις πάνω στα ερωτήματα αυτά. Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι ήταν ένας τρόπος μέτρησης και παρατήρησης των κινήσεων του Ήλιου, της Σελήνης και των άλλων πλανητών-αστερισμών. Επίσης είναι ισχυρή η άποψη ότι επρόκειτο για ένα τελετουργικό κέντρο της προϊστορικής εποχής. Οι θεωρίες αυτές, όπως και άλλες, εξηγούν εν μέρει κι όχι ολοκληρωμένα το μυστήριο του Stonehenge.
Αν ήταν απλά ένα παρατηρητήριο των ουράνιων σωμάτων, για ποιο λόγο να χρησιμοποιηθούν τέτοιοι ογκόλιθοι οι οποίοι έφταναν μέχρι τους 50 τόνους βάρος; Και για ποιο λόγο θα έπρεπε να μεταφερθούν σε απόσταση 30 και πλέον χιλιομέτρων από το σημείο εκείνο, όπως έχει αποδειχθεί από την αρχαιολογική επιστήμη;
Κι αν ήταν απλά ένα τελετουργικό κέντρο, γιατί έπρεπε να χτιστεί σε εκείνο το σημείο; Γιατί έπρεπε να μεταφερθούν οι συγκεκριμένοι ογκόλιθοι; Γιατί σε μικρή απόσταση από εκεί χτίστηκε ένα δεύτερο παρόμοιο μνημείο; Σε απόσταση περίπου 29 χιλιομέτρων βόρεια του Stonehenge, υπάρχει ο μεγάλος λίθινος κύκλος του Avebury, που θεωρείται ο μεγαλύτερο λίθινος κύκλος σε παγκόσμιο επίπεδο, με συνολικά 99 λίθους βάρους έως 60 τόνους.
Είναι προφανές ότι πρέπει να αναζητήσουμε βαθύτερες ερμηνείες για να κατανοήσουμε το πραγματικό νόημα του Stonehenge. Το πιο συνηθισμένο λάθος που γίνεται σε τέτοιες περιπτώσεις είναι ερμηνεύσουμε τα κίνητρα εκείνων των ανθρώπων που το κατασκεύασαν, με βάση τη δική μας σημερινή νοοτροπία. Αυτό όμως θα μας οδηγήσει σε τελείως λανθασμένα αποτελέσματα και ερμηνείες. Η σημερινή εποχή κυριαρχείται από τη νοοτροπία του υλισμού, του ωφελιμισμού και του οικονομικού κέρδους. Η αντίληψη αυτή, αναπτύχθηκε στη Δύση μετά τον 16ο αιώνα, μαζί με την αναγέννηση και τη βιομηχανική επανάσταση. Οι αρχαίοι λαοί είχαν μια τελείως διαφορετική νοοτροπία της ζωής, του σύμπαντος και του εαυτού τους. Δεν αντιλαμβάνονταν τον κόσμο ως ένα αντικείμενο έρευνας και εκμετάλλευσης, αλλά ως ένα έμβιο ον του οποίου αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι. Η προσπάθειές τους δεν στόχευαν στο να εκμεταλλευτούν οικονομικά το περιβάλλον, ή απλά να το μελετήσουν. Ο αγώνας τους ήταν να συμμετέχουν στο συμπαντικό γίγνεσθαι. Δεν μπορούσαν να εννοήσουν τη δική τους ύπαρξη έξω από την πορεία του κόσμου. Η ζωή τους δεν είχε νόημα χωρίς τη συμμετοχή αυτή, και αυτός ήταν ο καθημερινός τους αγώνας.
Αυτό σημαίνει ότι οι βραχυπρόθεσμοι αλλά και οι μακροπρόθεσμοι στόχοι τους ήταν εστιασμένοι σε αυτό το θέμα και οι επιλογές τους εξυπηρετούσαν αυτό τον σκοπό. Πριν προσπαθήσει λοιπόν κάποιος να ερμηνεύσει το Stonehenge ή οποιοδήποτε άλλο μνημείο, θα πρέπει να εμβαθύνει στη νοοτροπία και την κουλτούρα του πολιτισμού. Το ίδιο ισχύει για όλα τα μνημεία των αρχαίων πολιτισμών. Σκεφθείτε για παράδειγμα το μαντείο των Δελφών. Για ποιο λόγο το κατασκεύασαν στο συγκεκριμένο μέρος; Σύμφωνα με τη δική μας σύγχρονη λογική, το μέρος που επιλέχθηκε είναι τελείως παράλογο: ανάμεσα σε απόκρημνους, αφιλόξενους και μη προσβάσιμους βράχους, ενώ σχετικά κοντά βρισκόταν η παραλία της Ιτέας ή ο κάμπος της Άμφισσας, μέρη πολύ πιο φιλόξενα για επίσκεψη ή κατασκευές.
Επιστρέφοντας στο Stonehenge και αντλώντας γνώσεις από τις μελέτες σημαντικών ανθρωπολόγων και θρησκειολόγων του 20ου αιώνα, που φώτισαν την κουλτούρα των αρχαίων πολιτισμών, όπως ο M. Eliade, ο R. Otto, ο J. Cambell, ο F. Swartz, κ.α. συμπεραίνουμε τα εξής:
-
Το σημείο που επιλέχθηκε για να κατασκευαστεί το περίφημο μνημείο αποτελούσε ένα ιδιαίτερο ενεργειακό κέντρο, ευνοϊκό για το «γεφύρωμα» ουρανού και γης. Υπάρχουν πολλά τέτοια σημεία σε όλη την επιφάνεια της Γης, όπως οι αιγυπτιακές πυραμίδες, αλλά και οι δικοί μας Δελφοί, η Δήλος και η Ακρόπολη των Αθηνών αποτελούν σημαντικά τέτοια σημεία. Τα σημεία αυτά έχουν τη γνωστή κοινή ονομασία «ομφαλός του κόσμου» και αποτέλεσαν ενεργειακά κέντρα μεγάλων πολιτισμών και σημαντικά ιερά στην αρχαία εποχή.
-
Ο σκοπός ήταν να κατασκευαστεί ένα τελετουργικό κέντρο μιας αμφίδρομης επικοινωνίας ανάμεσα στον ουρανό και στη γη: Αφενός για την «υποδοχή» και διανομή των ευεργετικών συμπαντικών ενεργειών στη γη, και αφετέρου ως πρόσφορο σημείο όπου οι άνθρωποι μπορούσαν να υψώσουν τη συνείδησή τους σε υπερβατικά επίπεδα.
Αν λοιπόν δούμε την κατασκευή του Stonehenge από αυτήν οπτική, τότε όλα αποκτούν νόημα και σκοπό. Το εγχείρημα κατασκευής με τα μέσα που υποθέτουμε ότι είχαν τότε δικαιολογεί τον μέγιστο κόπο, χρόνο και έξοδα. Όπως προείπαμε για τον αρχαϊκό άνθρωπο, ήταν πιο σημαντικό να νιώσει και να επιβεβαιώσει ότι εντάσσεται στο σύμπαν ως λειτουργικό και αναπόσπαστο κομμάτι, παρά να «περάσει καλά» στη ζωή του, όπως είναι η επικρατούσα ιδέα σήμερα. Αυτήν την αντίληψη βρίσκουμε έντονα και σε μεταγενέστερες εποχές από το Stonehenge, όταν παρατηρούμε ότι τα προσωπικά σπίτια των ανθρώπων κατασκευάζονταν με τη μέγιστη λιτότητα και απλότητα, ενώ τα μεγάλα λατρευτικά κέντρα και ιερά κατασκευάζονταν με απίστευτη μεγαλοπρέπεια, συλλογικό κόπο και έξοδα.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, το Stonehenge ξεκίνησε να κατασκευάζεται περίπου το 3.150 π.Χ και ολοκληρώθηκε το 1.500 π.Χ., δηλαδή η κατασκευή διήρκεσε πάνω από 1.650 χρόνια! Αυτό ενισχύει την άποψη που διατυπώσαμε πιο πάνω: επρόκειτο για ένα έργο, για ένα όραμα, που ενέπνευσε περισσότερες από 50 γενιές συνεχόμενα! Για τη δική μας εποχή είναι μάλλον ασύλληπτο. 50 γενιές που υπηρέτησαν ένα αιώνιο όραμα και δεν λογάριασαν τις δυσκολίες και το κόστος. Κι ακόμη περισσότερο: Στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση υπάρχουν ελάχιστες προσαρμογές. Το βασικό σχέδιο και η αρχιτεκτονική παραμένουν αναλλοίωτα. Οι προσθήκες που παρατηρούνται είναι επουσιώδεις. Αυτό δείχνει μια σταθερή αρχιτεκτονική αντίληψη, χωρίς παρεμβάσεις προσωπικής αισθητικής. Επομένως αυτό μας αποκαλύπτει ότι η αρχιτεκτονική αντίληψη της εποχής δεν βασίζεται ούτε σε μόδες, ούτε σε καλλιτεχνικά ρεύματα, αλλά σε μια γνώση και έρευνα των σταθερών νόμων του σύμπαντος και των αναλογιών που υπάρχουν στη Φύση. Οι αναλογίες και τα μέτρα που συναντάμε στο μνημείο αυτό σχετίζονται ολοφάνερα με το ηλιακό και το σεληνιακό ημερολόγιο, γεγονός που δείχνει 2 πράγματα: αφενός την προσπάθεια των κατασκευαστών να συντονιστούν με την περιοδική κίνηση των 2 αυτών βασικών ουρανίων σωμάτων και αφετέρου την ακριβή γνώση των ηλιακών και σεληνιακών ρυθμών. Η γνώση αυτή μπορεί να συγκριθεί με τη σημερινή γνώση που προέρχεται από ιδιαίτερα εξελιγμένα τεχνολογικά μηχανήματα. Μα αν αυτοί οι λαοί δεν είχαν τέτοια τεχνολογικά μέσα όπως τα σημερινά, πως κατάφερναν να έχουν τόσο ακριβείς επιστημονικές γνώσεις; Αυτό παραμένει ένα μυστήριο.
Μερικά τεχνικά στοιχεία
- Ο βασικός άξονας στο εσωτερικό του κύκλου των ογκόλιθων ακολουθεί τον άξονα ανατολής-δύσης με μια εκπληκτική ακρίβεια. Ο ήλιος ευθυγραμμιζόταν με τον άξονα των λίθων την ημέρα του θερινού ηλιοστασίου.
- Οι μεγάλοι ογκόλιθοι (ονομάζονται Σάρσεν) που δομούν το μνημείο σχηματίζοντας κύκλο, έχουν βάρος 50 τόνων έκαστος και μεταφέρθηκαν από απόσταση περίπου 30 χιλιομέτρων. Οι μικρότεροι ογκόλιθοι από γαλαζόπετρα μεταφέρθηκαν από την Ουαλία σε απόσταση μεγαλύτερη των 200 χιλιομέτρων.
- Η μέση εξωτερική διάμετρος του κυκλικού μνημείου είναι 33,3 μέτρα
- Το μνημείο του Stonehenge φαίνεται να έχει κατασκευαστεί με βάση τους αριθμούς 7 & 8. Τους αριθμούς αυτούς (και τα παράγωγά τους) τους βρίσκουμε στα γεωμετρικά σχήματα που δημιουργούνται αν ενώσουμε τους λίθους, τις γραμμές κλπ. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται ότι οι αρχιτέκτονες δημιούργησαν ένα επτάκτινο αστέρι και το ενέγραψαν σε ένα εξωτερικό οκτάκτινο αστέρι. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι το Stonehenge είναι μια μικρογραφία της Γης με συγκεκριμένο προσανατολισμό και πολικότητες.
- Οι αριθμοί και οι αναλογίες που έχουν αποκρυπτογραφηθεί στο μνημείο έχουν μια εκπληκτική αντιστοιχία με αστρονομικές αναλογίες, πράγμα που επιβεβαιώνει ότι το Stonehenge απεικονίζει τον μικρόκοσμο μέσα στο μακρόκοσμο του σύμπαντος.
Ποιος και Γιατί;
Αν και το μνημείο έχει ερευνηθεί λεπτομερώς, γεωμετρικά, αρχιτεκτονικά κλπ, ωστόσο το παζλ δεν έχει ακόμη συμπληρωθεί και μας λείπουν ακόμη σημαντικά κομμάτια. Ένα ερώτημα που δεν έχει ακόμη απαντηθεί είναι ποιος ήταν ο λαός που το κατασκεύαζε για 1.500 και πλέον χρόνια, ποια ήταν η καταγωγή και τα χαρακτηριστικά του λαού αυτού. Δεν γνωρίζουμε τίποτε για αυτόν, και το ακόμη εντυπωσιακότερο είναι ότι αυτός ο άγνωστος λαός κατείχε πρωτοποριακές αστρονομικές, τεχνικές, χαρτογραφικές και άλλες γνώσεις. Κάποιοι συνδέουν την κατασκευή του μνημείου αυτού με τις υψηλές γνώσεις των αρχαίων Δρυίδων, πράγμα που φαίνεται αρκετά λογικό αν και ακόμη αναπόδεικτο.
Τέλος, όπως προαναφέραμε, ακόμη μας διαφεύγει η βαθύτατη αιτία και λειτουργία του μνημείου. Πιστεύουμε ότι χρειάζεται η συμβολή και άλλων επιστημών που θα βοηθήσουν στην αποκάλυψη του αινίγματος, όπως η μελέτη των ιδιοτήτων των πετρωμάτων, ο συνυπολογισμός της αρχαϊκής μυθικής αντίληψης των λαών, η αστρολογία και η αστρονομία, η αριθμολογία κλπ.
Το Stonehenge έχει ανακηρυχθεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς και προστατεύεται από την UNESCO. Κάθε χρόνο το επισκέπτονται εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες, προσπαθώντας να το αποκρυπτογραφήσουν ή απλά να το θαυμάσουν. Είναι ένα μνημείο που κρύβει ακόμη πολλούς ανεξερεύνητους θησαυρούς της γνώσης. Η αποκάλυψη της κρυμμένης γνώσης που εμπεριέχει, θα βοηθήσει πολύ τόσο στην κατανόηση του κόσμου μας, αλλά και στην κατανόηση της ανθρώπινης ιστορίας και προϊστορίας.
Βιβλιογραφία
- Stonehenge, Robin Health, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, έτος έκδοσης 2009
- Chippindale, C. (2004). Stonehenge Complete (3rd ed.). Thames & Hudson.
- Hawkins, G. S., & White, J. B. (1965). Stonehenge Decoded. Dell Publishing.
- Johnson, M. (2008). Stonehenge: A Very Short Introduction. Oxford University Press.
- Parker Pearson, M. (2012). Stonehenge: New Light on the World’s Greatest Stone Circle. Thames & Hudson.
- Richards, J. (1991). Stonehenge. English Heritage.