Μπορεί να συνδυαστεί η Πολιτική και η Φιλοσοφία;
Η φιλοσοφία μπορεί να συνδυαστεί με οποιαδήποτε πτυχή του ανθρώπου: με την Τέχνη στη σύλληψη του όμορφου, με την Επιστήμη στην προθυμία της να προσεγγίσει το αληθινό, με τη Θρησκεία στην έκφραση του καλού και με την Πολιτική στην ανάγκη για δικαιοσύνη.
Ακριβώς, για να ρυθμιστεί η συνύπαρξη στην κοινωνία, είναι απαραίτητο να καθοριστούν με σαφήνεια τα δικαιώματα και τα καθήκοντα των πολιτών, και εκεί έρχεται η έννοια της Δικαιοσύνης. Ήδη από την αρχαιότητα, τόσο ο Κομφούκιος όσο και ο Πλάτωνας (μεταξύ άλλων), απηχούσαν αυτή την αναζήτηση του δίκαιου, και ο διάλογος του Πλάτωνα «Πολιτεία» είναι ίσως το πιο σημαντικό κείμενο.
Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός της συχνής κριτικής που δέχεται και τους μεγάλους επαίνους και τις αμέτρητες αναφορές που μπορούμε να βρούμε σε έργα μεταγενέστερων συγγραφέων, από τους συγχρόνους του Πλάτωνα μέχρι σήμερα.
Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι η πρόθεση του Αθηναίου φιλοσόφου ήταν να οικοδομήσει μια ιδανική κοινωνία φτιαγμένη από τέλεια ανθρώπινα όντα, αλλά να προσφέρει σκέψεις και πιθανές λύσεις στα πολλά δεινά των διαφορετικών καθεστώτων των ελληνικών πόλεων της εποχής του. Έτσι, στους Νόμους του αργότερα, τροποποιεί ορισμένα από τα επιχειρήματα της Πολιτείας.
Ο Πλάτωνας θεωρείται ολοκληρωτικός σε ορισμένους πνευματικούς κύκλους.
Νομίζω ότι είναι επίσης αλήθεια, ότι για τους περισσότερους ερευνητές και ακαδημαϊκούς που δεν έχουν προκαταλήψεις, ο Πλάτων θεωρείται σοφός. Στην αρχαία Ελλάδα η έννοια του σοφού ήταν πολύ ευρεία: αφορούσε στον φιλόσοφο, τον μαθηματικό, τον επιστήμονα, τον γιατρό ψυχών, τον ποιητή, τον πολιτικό σύμβουλο… Μια «ολιστική» έννοια, μια ολότητα. Αυτό λαμβάνει υπόψη ο Πλάτωνας όταν προτείνει μια διαμόρφωση του πολίτη βασισμένη σε μια ολιστική εκπαίδευση που θα καλύπτει τις ποικίλες πτυχές της ανθρώπινης φύσης.
Όσοι επικρίνουν τον Πλάτωνα ξεχνούν να αναφέρουν τις υποχρεώσεις που ορίζει ο μεγάλος φιλόσοφος για την άρχουσα τάξη.
Αυτή τη στιγμή οι συμβουλές του Πλάτωνα εξακολουθούν να είναι επίκαιρες για τους ΚΥΒΕΡΝΗΤΕΣ:
-
Πρέπει να έχουν αποδείξει την αγάπη τους για το κοινό καλό, μέσω εθελοντικών και ανιδιοτελών υπηρεσιών, και την αγάπη τους για την αρετή, μέσα από μια υποδειγματική προσωπική ζωή.
-
Δεν θα έχουν περιουσία, παρά μόνο για την επιβίωσή τους. Δηλαδή δεν μπορούν να πλουτίσουν από την άσκηση του αξιώματός τους.
-
Δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιήσουν δημαγωγία για να χειραγωγήσουν τον λαό.
-
Πριν διοριστούν, θα δοκιμαστούν για να διαπιστωθεί η επαρκής ηθική και πνευματική τους ικανότητα.
-
Η άσκηση της εξουσίας πρέπει να εκληφθεί ως θυσία.
Και υπάρχουν ακόμα περισσότερες απαιτήσεις.
Τι απαιτούμε σήμερα από τους κυβερνώντες πολιτικούς μας; Ποια κριτήρια ακολουθούν τα κόμματα για την επιλογή των υποψηφίων τους; Αυτή είναι μια καλή ερώτηση.
Μπορεί να βελτιωθεί η δημοκρατία;
Χωρίς αμφιβολία, όπως μπορούν να βελτιωθούν όλα όσα υπάρχουν στο πρόσωπο της γης. Κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να καταβληθεί πραγματική προσπάθεια για την προώθηση της επίτευξης του κοινού καλού, πέρα από τα κομματικά συμφέροντα του ενός ή του άλλου τομέα.
Οι αντιπαραθέσεις, μερικές φορές σχεδόν παράλογες μεταξύ των διαφόρων φατριών, προκαλούν μια σειρά από πισωγυρίσματα που καθυστερούν τη γενική πρόοδο. Η προσπάθεια αποκλεισμού του αντιπάλου, η έλλειψη ηθικής όσον αφορά στην εκπλήρωση των προεκλογικών υποσχέσεων, η υπεξαίρεση και η αμφίβολη χρηματοδότηση πολλών από τα κόμματα και η ελλιπής προετοιμασία ορισμένων υποψηφίων είναι κάτι που, αναμφίβολα, μπορεί να βελτιωθεί.
Πρέπει επίσης να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στη βελτίωση της εκπαίδευσης, διότι αυτή είναι πιο απαραίτητη για το σύστημα, δεδομένου ότι ο πολίτης μπορεί να ψηφίζει. Για να σκεφτόμαστε και να αποφασίζουμε, όλοι χρειαζόμαστε συνεχή εκπαίδευση. Και, πάνω από όλα, είναι απαραίτητη για να οδηγείς τους άλλους.
Ο καθηγητής Jorge Ángel Livraga, ιδρυτής της Νέας Ακρόπολης, έλεγε ότι τα συστήματα είναι καλά αν οι άνθρωποι που τα αποτελούν είναι καλοί. Και παύουν να είναι καλά όταν οι άνθρωποι που τα αποτελούν γίνονται διεφθαρμένοι και αναποτελεσματικοί.
Ποια είναι η θέση της NA για τη Θρησκεία;
Είναι ίδια με αυτή που είχαν οι Φιλοσοφικές Σχολές όλων των εποχών, δηλαδή απόλυτος σεβασμός για τις διάφορες θρησκευτικές μορφές, αλλά αυτές οι μορφές δεν μπορούν να επιβάλλονται δογματικά.
Για τους περισσότερους ανθρώπους, το να ανήκουν σε μια θρησκεία δίνεται από τον γεωγραφικό τόπο στον οποίο γεννήθηκαν και από το οικογενειακό περιβάλλον. Αλλά είναι αναμφισβήτητο ότι καθώς αναπτύσσεται η ικανότητα ενδοσκόπησης και προβληματισμού, αργά ή γρήγορα, κάθε άτομο καταλήγει να εξετάσει τη θέση του απέναντι σ’ αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε Ιερό.
Θεωρώ αυτή τη θέση πολύ προσωπική και πολύ ελεύθερη, επειδή παρεμβαίνουν ο νους, η καρδιά και η συνείδηση. Και νομίζω ότι ακόμα και εκείνοι που δηλώνουν άθεοι διατηρούν αυτή τη σχέση μέσα τους.
Σε κάποιους χρησιμεύουν οι καθιερωμένες θρησκευτικές μορφές, άλλοι υιοθετούν τις δικές τους. Για κάποιους είναι μια σύνδεση βασισμένη σε αντικειμενικά στοιχεία και για άλλους μια άκρως υποκειμενική συνάντηση. Είναι μια καλή άσκηση ανεκτικότητας για όλους. Το θέμα είναι ότι κανείς δεν μπορεί να είναι κύριος της πνευματικότητας των άλλων.
Γιατί είναι τόσο σημαντικό το συμβολικό στοιχείο;
Πιθανόν να αποτελεί μέρος της σύνδεσης με αυτόν τον Νοητό και Ανώτερο Κόσμο για τον οποίο μιλούσε ο Πλάτωνας. Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η λογική και οι μηχανισμοί της έχουν τα όριά τους, χαρακτηριστικά ενός γραμμικού κόσμου. Όμως σε μια μη γραμμική πραγματικότητα, τα χαρακτηριστικά του Χρόνου και του Χώρου μεταβάλλονται και, επομένως, η Συνείδηση επηρεάζεται διαφορετικά: υπάρχει μια αύξηση και επέκταση της Συνείδησης που έχει αντίκτυπο σε μια βαθύτερη και πιο λεπτή αντίληψη της Πραγματικότητας.
Δεν εννοώ το υποσυνείδητο ή το ασυνείδητο, αλλά (αν μπορώ να χρησιμοποιήσω την έκφραση) το υπερσυνείδητο. Μια ανώτερη διάσταση της Συνείδησης, όπου η γνώση ζωντανεύει χωρίς παρέμβαση των αισθήσεων και όπου οι τωρινές εμπειρίες βρίσκονται κάτω από τον πλήρη έλεγχο του ατόμου. Τα σύμβολα μας βοηθούν να χρησιμοποιήσουμε τις αναλογίες που τα συσχετίζουν με υψηλότερες ιδέες.
Γιατί πιστεύετε ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν σύμβολα; Χρησιμοποιούνται στο εμπόριο, στην κοινωνία, σε υπερβατικό επίπεδο αλλά και στην καθημερινότητα.
Για αρχή, μπορώ να πω ότι φαίνεται να υπάρχει ανάγκη να ανήκουμε κάπου, και αυτό συνεπάγεται τη χρήση γραμμάτων, συμβόλων και εμβλημάτων ως μέσο αναγνώρισης. Χρησιμοποιούνται από επιχειρήσεις, μάρκες ένδυσης και υπόδησης, αθλητικά και πολιτικά σωματεία, χρηματοοικονομικές εταιρείες κλπ. Η χρήση συμβόλων είναι κάτι που υπάρχει σε κάθε εποχή και τόπο.
Αλλά είναι επίσης πιθανό να γνωρίζουμε όλοι με τρόπο έμφυτο, ότι πρέπει να φτάσουμε σε όλο και υψηλότερες, πιο διαισθητικές καταστάσεις συνείδησης που να μας επιτρέπουν να ξεπεράσουμε τα όρια του εννοιολογικού επιπέδου.
Ίσως επειδή ο συμβολικός κόσμος αποτελεί τη μεγάλη εξελικτική διαφορά που διακρίνει τα ανθρώπινα όντα από άλλα βασίλεια: η χρήση της συμβολικής φαντασίας είναι εμφανής στους γάμους, στις ορκωμοσίες φοιτητών, όταν γεννιόμαστε και ερχόμαστε στον κόσμο, όταν παίρνουμε ένα όνομα κι όταν αποχαιρετάμε τη ζωή, όλα γίνονται με συμβολικό τρόπο. Οι άνθρωποι φορούν δαχτυλίδια, περιδέραια, ρούχα και χρώματα… ακόμη και τα τατουάζ, που είναι της μόδας σήμερα, είναι μια προσέγγιση στον κόσμο των συμβόλων. Όπως φαίνεται, κάτι τόσο ανθρώπινο όσο το γέλιο και το κλάμα δεν μπορεί να γίνει κατανοητό αν εξαλείψουμε το συμβολικό του υπόβαθρο.
Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι υπάρχουν σύμβολα με παρόμοια σημασία σε όλους τους πολιτισμούς κατά μήκος της ιστορίας: το ανοιχτό ή κλειστό χέρι, ο τροχός ως δημιουργία και κυκλικότητα, η φωτιά σε σχέση με τη σοφία, ο αετός ως αγγελιοφόρος, ο Ήλιος ο Κύριος του Ουρανού…
Είναι άξια περιέργειας και εντυπωσιακή η μεγάλη ανταπόκριση που έχουν στο κοινό οι σειρές και οι ταινίες στις οποίες οι σεναριογράφοι χρησιμοποιούν αυτή τη συμβολική γλώσσα.
Και στη Ν.Α. χρησιμοποιούμε σύμβολα ανάλογα με τη δραστηριότητα που κάνουμε: αθλητισμό, εθελοντισμό, καλλιτεχνικά εργαστήρια, πολεμικές τέχνες και φιλοσοφία με την αυθεντική έννοια του όρου. Στη σχολή Φιλοσοφίας μας ασχολούμαστε πολύ με την ανάλυση των συμβόλων που σχετίζονται με το ιερό σε διάφορους πολιτισμούς.
Και στις φιλοσοφικές γιορτές μας για τις εποχές του χρόνου υπάρχουν επίσης τα σύμβολα που σχετίζονται με την άνοιξη, το καλοκαίρι, το φθινόπωρο και τον χειμώνα.
Τι συμβουλή θα δίνατε σε κάποιον που νιώθει ότι η ζωή δεν έχει νόημα;
Η πρώτη συμβουλή είναι να μάθει να κάνει ερωτήσεις στον εαυτό του. Αν αυτό το άτομο είναι σε θέση να κάνει ερωτήσεις και δεν βρίσκει απάντηση, μάλλον δεν ψάχνει καλά, ή στο σωστό μέρος.
Θα του έλεγα να κοιτάξει μέσα του και όχι έξω, επειδή υπάρχουν απαντήσεις που δεν μπορούν να προέλθουν από τον εξωτερικό κόσμο. Να προσπαθήσει να αντιληφθεί τις αξίες που υπάρχουν μέσα του και, καθώς θα τις αναπτύσσει, θα βρει, με φυσικό τρόπο, τα σημεία σύνδεσης με τη ζωή.
Επειδή εδώ υπάρχει μια άλλη ερώτηση, όχι λιγότερο σημαντική: αν η ζωή έχει νόημα (και ας υποθέσουμε ότι έχει), πώς να συλλάβουμε αυτό το νόημα της ζωής; Με τι είδους αισθήσεις; Είναι προφανές ότι πρέπει να αναπτύξουμε κάποιες λανθάνουσες δυνάμεις, για παράδειγμα, τη δύναμη να συλλαμβάνουμε το νόημα της Ζωής.
Και πού εδρεύει η πραγματική δύναμη;
Χωρίς αμφιβολία στην ανάπτυξη της Συνείδησης (ως σκοπό) και στην Εκπαίδευση (ως μέσο για την επίτευξή της). Ο καθηγητής Jorge Ángel Livraga εξαρχής δίδασκε ότι η Εκπαίδευση είναι η χρήση της κουλτούρας για την επιτάχυνση της ανθρώπινης εξέλιξης, για να επιτευχθεί η μετάλλαξη. Επέμενε ότι το να εκπαιδεύεις δεν είναι να διαστρεβλώνεις ή να εξαναγκάζεις τη φύση των ανθρώπων, αλλά να την απελευθερώνεις από τον ενστικτώδη ζυγό και την ψυχική και πνευματική στενότητα που την φυλακίζει και είναι η αιτία του πόνου.
Και αυτό είναι δυνατό επειδή κάθε άνθρωπος γεννιέται με ορισμένες δυνατότητες και λανθάνουσες ιδιότητες που μπορεί να αναπτύξει αν εκπαιδευτεί με τον σωστό τρόπο. Ο καθηγητής Livraga έλεγε ότι η αληθινή παιδαγωγική συνίσταται στη μάθηση χωρίς εξαπάτηση, στην εκπαίδευση χωρίς κομματικοποίηση και χωρίς παραμόρφωση, με σκοπό τη διαμόρφωση ενός συνειδητού πολίτη, ευτυχισμένου και χρήσιμου που να ξέρει να χρησιμοποιεί τα χέρια, την καρδιά και το νου.
Και ίσως να μπορεί να ενεργοποιηθεί ένα στοιχείο ανώτερο από το αυστηρά νοητικό, όπως είναι η φαντασία και η διαίσθηση, για να γνωρίσουμε τον κόσμο όπου ζουν τα μεγάλα ιδανικά, οι αρχετυπικές ιδέες, τα πιο αγνά όνειρα.
Πρέπει να είναι δύσκολο να γίνεις καθηγητής στη NA
Πρόκειται για αποδεδειγμένες ικανότητες, μελέτες που διεξάγονται και πλεονεκτήματα που επιτυγχάνονται. Εδώ πρέπει να εξηγήσω εν συντομία ότι η NA είναι ένα οργανισμός εκπαιδευτικού χαρακτήρα, επίσημα αναγνωρισμένος ως Διεθνής Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός. Όντας ιδιωτικό ίδρυμα, μπορεί, επειδή αναγνωρίζεται νομικά, να δημιουργήσει τα δικά του μοντέλα ακαδημαϊκής κατάρτισης, ακολουθώντας πάντα μια λογική που δεν διαφέρει από εκείνη των επίσημων ιδρυμάτων.
Έτσι, τα Ακαδημαϊκά μας Πτυχία είναι εμπνευσμένα από τα μοντέλα που χρησιμοποιούνται στα Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια. Είναι αυτό που είναι γνωστό ως σύστημα της Μπολόνια που εφαρμόζεται σε γενικό επίπεδο. Με αυτή την έννοια, τα Πανεπιστήμια χρησιμοποιούν δύο τύπους πτυχίων: τα λεγόμενα επίσημα πτυχία και τα λεγόμενα πτυχία των δικών τους διδασκαλιών. Ακολουθώντας το μοντέλο των Δικών μας Διδασκαλιών, και δεδομένου ότι το Πρόγραμμα Σπουδών μας είναι πολύ ευρύ, έχουμε διαμορφώσει τα Ακαδημαϊκά μας Πτυχία ως εξής: βαθμός Εμπειρογνώμονα, βαθμός Ειδικού και δυο βαθμοί Master. Οι δάσκαλοί μας ανήκουν σε έναν από αυτούς τους βαθμούς.
Και επιπλέον, και όχι λιγότερο σημαντικό, πρέπει να είναι ένα σαφές παράδειγμα τήρησης του Κώδικα Δεοντολογίας, τον οποίο αποδεχόμαστε όλοι. Εάν υπάρχει αποδεδειγμένη έλλειψη του Κώδικα Δεοντολογίας, δεν μπορούν να είναι μέρος του Διδακτικού Σώματος.
Τι πιστεύετε ότι έχει καταφέρει η NA μέχρι στιγμής και τι έχει ακόμη να καταφέρει;
Από όλες τις επιτυχίες και τα κατορθώματα σ’ αυτά τα 65 χρόνια ζωής, θα τονίσω την επίτευξη της Συμβίωσης και της Αδελφοσύνης που είναι μια πραγματικότητα για χιλιάδες νέους στις 5 ηπείρους, επειδή η Ν.Α. αποτελείται από γυναίκες και άντρες από όλες τις φυλές, τους πολιτισμούς και τις θρησκευτικές ή μη πεποιθήσεις, από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Για μας, η κατηγορία άνθρωπος είναι πάνω από κάθε άλλη διαχωριστική θεώρηση. Το έργο μας παρέχει γνώση, εκλεκτικιστική και μη δογματική προσέγγιση και έχει αναγνωριστεί σε αρκετές χώρες ως έργο «κοινού συμφέροντος».
Τι πρέπει να πετύχουμε; Πρέπει να βρούμε τον κατάλληλο τρόπο να γίνουμε σωστά κατανοητοί. Πρέπει να κάνουμε τη φωνή μας να δονείται σε πολύ περισσότερες καρδιές, έτσι ώστε όλοι όσοι μας ψάχνουν να μπορούν να μας βρουν.
Επιλέξτε τα τελευταία λόγια αυτής της συνέντευξης εσείς
Τότε θα τελειώσω μιλώντας για τη Φιλοσοφία επειδή γνωρίζουμε ότι σε ένα καμπύλο σύμπαν η Αρχή και το Τέλος συγκλίνουν. Και επαναβεβαιώνω την αναγκαιότητα και τη χρησιμότητά της. Φιλοσοφία είναι να δημιουργήσουμε μια πραγματική σχέση μεταξύ της αντικειμενικής γνώσης που έχουμε για τον κόσμο και της υποκειμενικότητας του εσωτερικού μας μέρους (το οποίο δεν είναι λιγότερο πραγματικό, μάλλον είναι «μια άλλη πραγματικότητα»).
ΑΛΗΘΙΝΗ ΣΧΕΣΗ είναι όταν οι πράξεις ανταποκρίνονται στα συναισθήματα και στις σκέψεις. Κι αυτά τα συναισθήματα και οι σκέψεις πρέπει να συμφωνούν με τη σύνθεση των αντικειμενικών και υποκειμενικών μας εμπειριών, δηλαδή με τη δική μας εμπειρία ζωής. Αυτό σημαίνει ότι, με σωστή στάση, η ιδιαίτερη Φιλοσοφία του κάθε ανθρώπου θα βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου, καθώς οι εμπειρίες της ζωής μας μπορούν επίσης να είναι βαθύτερες και πιο λεπτές.
Η NA είναι ένα πεδίο πειραματισμού, εσωτερικά και εξωτερικά, που προσφέρει τη δυνατότητα προσωπικής και συλλογικής βελτίωσης. Η Ν.Α. είναι ένα κόσμος γεμάτος δυνατότητες. Όπως είναι και η Ζωή. Είναι η Φιλοσοφία σε δράση.