Το Στοιχείο Γη

Η Γη, μας είναι τόσο γνωστή, όσο και άγνωστη. Είναι τόσο γνωστή, επειδή την βλέπουμε γύρω μας, την έχουμε περπατήσει, έχουμε νιώσει τα φύλλα και το χώμα στα χέρια μας και φυσικά έχουμε μεγαλώσει πάνω της. Οι επιστήμονες την έχουν αναλύσει και μετρήσει, οι καλλιτέχνες την έχουν απεικονίσει αμέτρητες φορές. Ίσως όλες οι ιστορίες να έχουν κάτι από αυτήν. Στις μυθολογίες και θρησκείες των λαών, έχει μια κεντρική θέση και έτσι, συνειδητά ή ασυνείδητα, είναι μέρος της ταυτότητας μας. Είναι όμως και άγνωστη επειδή δεν γνωρίζουμε το γιατί αλλά και το πως φτιάχτηκε.

Βάσει της παλιάς διδασκαλίας, ο κόσμος μας φτιάχτηκε από τέσσερα στοιχεία, τη γη, το νερό, τον αέρα και τη φωτιά. Αυτή η διδασκαλία κρατάει πάνω από 25 αιώνες και για να επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά, από μεγάλους φιλοσόφους, σε διάφορους πολιτισμούς, απομακρυσμένους ο ένας από τον άλλο χωρίς να μπορεί ο ένας να έρθει σε επαφή με τον άλλο, θα κρύβει μια αλήθεια. Στη μεγάλη δοκιμασία του χρόνου, αν κάτι παραμένει, σημαίνει ότι έχει αξία. Σημαίνει ότι κανένας άνθρωπος ή οι περιστάσεις της ζωής, δεν μπόρεσαν να το καταρρίψουν ή να το αντικαταστήσουν με κάτι καλύτερο. Εμείς θα εστιαστούμε στο στοιχείο γη, αυτό που θεωρείται ως αντικειμενικό.

Μερικοί θεωρούν ότι το στοιχείο γη αφορά στον κόσμο των ορυκτών. Οτιδήποτε είναι από χώμα, πέτρα, μέταλλο και γενικά οτιδήποτε στερεό. Αυτή η θεώρηση όμως δεν μπορεί να απαντήσει σε κάποια απλά ερωτήματα: α) το νερό, όπως γνωρίζουμε, λαμβάνει τρεις μορφές της ύλης, στερεό ως πάγος, υγρό ως νερό και αέριο ως υγρασία. Πώς θα το ταξινομήσουμε; β) Το νερό και ο αέρας αποτελούνται από μόρια υδρογόνου, οξυγόνου και άλλα, ο αέρας από οξυγόνο, άζωτο κλπ. Όλα τα μόρια που συγκροτούν αυτό που ονομάζουμε νερό ή αέρας, έχουν στερεή υπόσταση, δηλαδή μάζα και καταλαμβάνουν χώρο, όπως ακριβώς μια πέτρα. Έτσι θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι αν δούμε τη θάλασσα ή τον αέρα με μικροσκόπιο τότε ταιριάζουν στο στοιχείο γη καθώς αποτελούνται από φυσικά μόρια.

Αυτά τα απλά ερωτήματα είναι ικανά για να αναθεωρήσουμε τη σημασία των τεσσάρων στοιχείων και να την αναζητήσουμε, πέρα από την εμφάνισή τους. Ίσως είναι μονόδρομος να πούμε ότι όλος ο περιοδικός πίνακας των χημικών στοιχείων που γνωρίζουμε, σχετίζεται με το στοιχείο που ονομάζουμε γη. Όλη η σύγχρονη επιστήμη της χημείας, μελετάει και πειραματίζεται με το στοιχείο γη. Οτιδήποτε βλέπουμε, αγγίζουμε, μυρίζουμε, γευόμαστε, ακούμε, αλλά και το ίδιο το σώμα μας, είναι από το στοιχείο γη. Όλοι οι πλανήτες και οι κόσμοι έχουν το στοιχείο γη. Ακόμη και ένα άτομο υδρογόνου που αποτελείται από ένα πρωτόνιο και ένα ηλεκτρόνιο, έχει μάζα και καταλαμβάνει χώρο. Επιπλέον έχει ηλεκτρικό φορτίο, μαγνητισμό και ίσως άλλες ενέργειες. Όλες αυτές οι ενέργειες ή δυνάμεις δεν έχουν στερεή υπόσταση οπότε ανήκουν σε άλλο στοιχείο. Έτσι το άτομο αυτό φαίνεται επειδή έχει το στοιχείο γη, δεν αποτελείται όμως μόνο από αυτό.

Αυτή η ανάμειξη των στοιχείων υπάρχει κάθε στιγμή γύρω μας, π.χ. ένα φυτό δεν μπορεί να μεγαλώσει μόνο με νερό και χώμα, θέλει και το φως του Ήλιου. Ένας άνθρωπος δεν μπορεί να διαβάσει αυτές τις γραμμές αν δεν βλέπει, αλλά και δεν μπορεί να καταλάβει αν δεν έχει νου. Ο κάθε άνθρωπος φαντάζεται ή θυμάται καταστάσεις αλλά η φαντασία του δεν είναι κάπου στο σώμα του. Ένας πίνακας ζωγραφικής είναι ένας καμβάς με μπογιές, αλλά τα συναισθήματα και οι μνήμες που μας ξυπνά, είναι που τον κάνουν σημαντικό για εμάς, ίσως μας κάνει να δακρύζουμε και τον θυμόμαστε για μια ζωή. Όσα βλέπουμε γύρω μας, υπάρχουν επειδή τα τέσσερα στοιχεία συνεργάζονται.

Η δοξασία για τα τέσσερα στοιχεία είναι πολύ παλιά. Στην Πυθαγόρεια διδασκαλία, τα στοιχεία ενοποιούνται με την Ιερή Τετρακτύ, όπου το ένα είναι η φωτιά, το δύο ο αέρας, το τρία το νερό και το τέσσερα η γη. Δηλαδή η γη είναι το στοιχείο που μέσα του περιλαμβάνει και τα άλλα τρία. Είναι σαν μια σφαίρα που μέσα της έχει άλλες τρεις σφαίρες, η μία μέσα στην άλλη. Η μεγαλύτερη σφαίρα είναι αυτή της φωτιάς, μέσα της έχει τη σφαίρα του αέρα, μέσα στη σφαίρα του αέρα υπάρχει η σφαίρα του νερού, και μέσα στη σφαίρα του νερού υπάρχει σφαίρα της γης. Η μία σφαίρα διαπερνά τις άλλες, γι αυτό φωτιά έχουν και οι τέσσερις σφαίρες, αέρα έχουν τρεις, νερό οι δύο και γη μόνο μία, που όμως μέσα της έχει και τα άλλα τρία στοιχεία. Αργότερα ο Πλάτωνας θεώρησε ότι υπάρχει και ένα πέμπτο στοιχείο, ο Αιθέρας. Ο Εμπεδοκλής μίλησε επίσης για τα τέσσερα στοιχεία και ο Δημόκριτος θεώρησε ότι η γη είναι θεμελιώδες στοιχείο για τη δημιουργία του κόσμου.

Στην Κίνα, στο αρχαίο σύστημα Φενγκ Σούι, που ξεκινάει 2.000 χρόνια πριν τον Χριστό, βλέπουμε την πενταπλή ταξινόμηση: γη, νερό, φωτιά, ξύλο, μέταλλο. Στην Αλχημεία του μεσαίωνα υπάρχει η τετραπλή ταξινόμηση. Τον 19ο αιώνα η Ε.Π. Μπλαβάτσκυ έγραψε ότι υπάρχει μόνο ένα στοιχείο, από το οποίο ξεπροβάλλουν επτά. Μέχρι τώρα έχουν εκδηλωθεί τα τέσσερα και αρχίζει να γίνεται αντιληπτό το πέμπτο στοιχείο, ο Αιθέρας. Στη ρίζα του Ενός στοιχείου υπάρχει ο Θεός και από τον Θεό πηγάζει ο Άνθρωπος. Τα γνωστά στοιχεία της χημείας και της φυσικής, είναι υποδιαιρέσεις των συνθέσεων των τεσσάρων γνωστών σήμερα στοιχείων (γη, νερό, αέρας, φωτιά). Τα στοιχεία κατατάσσονται σε μια κλίμακα ανάλογα με το πόσο «λεπτή» είναι η συχνότητά τους, και η χονδροειδέστερη μορφή -που δονεί σε χαμηλότερη συχνότητα- είναι η φυσική ύλη. Τα 4 πρώτα είδη ενέργειας -επίπεδα δόνησης- που είναι και τα μόνα που μπορεί να χειριστεί ο άνθρωπος είναι η νοητική, η ψυχική, η ενεργειακή και η αντικειμενική. Το 5ο επίπεδο ενέργειας, το αιθερικό, μόλις αρχίζει να γίνεται αντιληπτό, ενώ τα δύο ανώτερα είναι αρκετά απρόσιτα για την ανθρώπινη αντίληψη στην παρούσα φάση. Τα συνοψίζουμε ως: αντικειμενικό επίπεδο = γη, ενεργειακό επίπεδο = νερό, ψυχικό επίπεδο = αέρας, νοητικό επίπεδο = φωτιά.

Το στοιχείο γη μπορούμε να το δούμε όχι μόνο με τα φυσικά μάτια μας, αλλά και ως σύνολο ιδιοτήτων ή χαρακτηριστικών που συναντάμε στη φύση. Ένα χαρακτηριστικό του είναι η σταθερότητα, μια και χωρίς αυτή δεν θα είχαμε που να σταθούμε. Είναι τα όρια και η υποστήριξη. Επίσης είναι η παθητικότητα ή αλλιώς δεκτικότητα. Η γη δέχεται πάρα πολλές μεταβολές, αλλαγές εποχών, θερμοκρασιών, υγρασίας, αμέτρητα χρώματα, μυρωδιές. Μεγαλώνει και θάβει αμέτρητα ζωντανά είδη, από τους ανθρώπους μέχρι τα βακτήρια, τα πουλιά και τα ψάρια. Η γη μπορεί να είναι υγρή σαν λάσπη αλλά και ξερή σαν πέτρα, ζεστή σαν πυρωμένο μέταλλο αλλά και κρύα σαν μάρμαρο μέσα στον χειμώνα. Αν και είναι παθητική, έχει τεράστια δύναμη. Μια μεγάλη δύναμη της είναι η βαρύτητα, η αδράνεια. Χάρη στη βαρύτητα όλοι μας είμαστε προσγειωμένοι πάνω της. Αν δεν υπήρχε η βαρύτητα, τότε όλα θα ήταν σκόρπια στο διάστημα, χωρίς καμία συνοχή, χωρίς πολιτισμό, χωρίς πρόοδο όπως την γνωρίζουμε εμείς. Η βαρύτητα μας αναγκάζει να συνυπάρχουμε. Άλλη μια μεγάλη δύναμή της είναι η αδράνεια, που από τη μία είναι απαραίτητη ώστε τα πράγματα να παραμένουν στη θέση τους αλλά είναι και εμπόδιο όταν θέλουμε να τα αλλάξουμε. Η ηη είναι αργή, σταθερή και διαρκής. Η διάρκειά της φαίνεται από τον χρόνο ζωής ενός ηλεκτρονίου που είναι 6.6 × 10²⁸ έτη, ενώ ένα πρωτόνιο ζει περισσότερο από 2.1 × 10²⁹ έτη. Αυτά τα δομικά σωματίδια είναι σχεδόν αιώνια.

Σύμφωνα με την εσωτερική φιλοσοφία που μελετά τις αντιστοιχίες της φύσης, η γη σχετίζεται με το εξάγωνο ως δισδιάστατο σχήμα και με το εξάεδρο ή κύβος σαν στερεό. Ο κύβος περιλαμβάνει τις 6 κατευθύνσεις του χώρου, αριστερά, δεξιά, πάνω, κάτω, μπρος, πίσω. Η γη έχει τις ιδιότητες του κρύου και ξηρού σύμφωνα με τον Αριστοτέλη. Σχετίζεται με τα ζώδια του Ταύρου, Παρθένου και Αιγόκερου. Στην αλχημεία το σύμβολο που την απεικονίζει είναι το , το στοιχείο γη σχετίζεται με το άλας και ο αντίστοιχος πλανήτης του είναι ο Κρόνος. Επίσης το Άγιο Δισκοπότηρο των αλχημιστών ήταν η Φιλοσοφική Λίθος. Ως μέταλλο, η γη σχετίζεται με τον σίδηρο, ως αρετή με τη σωφροσύνη ή εγκράτεια, ως ζώο με τον ταύρο, το βουβάλι, το βόδι, το φίδι και σαν αίσθηση με την όσφρηση. Η πυξίδα έχει τέσσερις κατευθύνσεις και η γη σχετίζεται με τον βορρά.

Πολλές θρησκείες και μυθολογίες έχουν μια κεντρική θέση για το στοιχείο γη και για ό,τι συμβολίζει. Είναι η Μεγάλη Μητέρα, η τροφός, η μήτρα που γεννάει, σύμβολο σταθερότητας και συντήρησης της ζωής. Η γη είναι το ένα από τα δύο όντα που αποτελούν το πρωταρχικό Θείο ζευγάρι και γονιμοποιείται από τον ουράνιο Πατέρα. Στον Ησίοδο βλέπουμε ότι μετά το χάος ο Θεός έπλασε τη Γαία. Ως θεότητα, στην ελληνική θρησκεία θεωρείται ανώτερη από τις υπόλοιπες θηλυκές θεότητες. Ο Αισχύλος στις «Ευμενίδες» πρώτα επικαλείται τη Γαία και μετά τη Θέμιδα. Αργότερα, η Γαία αντικαθίσταται από τη Δήμητρα. Άλλες θεότητες ήταν ο Πλούτωνας και η Εκάτη. Ο Όμηρος δοξάζει τη Γαία, λέγοντας ότι είναι εκείνη που χαρίζει, αλλά και που αφαιρεί τη ζωή. Στην Οδύσσεια του Ομήρου, η γη του Οδυσσέα ήταν η Ιθάκη. Στους άθλους του Ηρακλή, ο Γίγαντας Ανταίος κάθε φορά που πέφτει στη γη αντλεί δύναμη απ’ αυτήν.

Στη χριστιανική παράδοση, ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο με χώμα, νερό και πνοή. Η Γη της Επαγγελίας ήταν ένα πνευματικό μέρος. Το στοιχείο γη στις εκκλησίες είναι ο κύβος ή η Αγία τράπεζα, το οποίο είναι ένα ιερό θυσιαστήριο. Ο Χριστός είπε «συ ει Πέτρος και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησίαν». Δηλαδή, στην «πέτρα» αυτή θα οικοδομηθεί η Εκκλησία μου, όπου πέτρα είναι η πίστη, ως κάτι σταθερό, αιώνιο, αμετάβλητο.

Στη μυθολογία των Κελτών, η γη είναι το φθαρτό σώμα, με το αλάτι σαν αθάνατο πνεύμα. Χώμα τοποθετούσαν στο στήθος των νεκρών. Στην Κίνα, είναι η θηλυκή – γιν αρχή, συμβολίζεται με το τετράγωνο, το κίτρινο χρώμα και την τίγρη. Οι Ινδιάνοι την θεωρούσαν Μεγάλη Μητέρα. Όπως είναι φυσικό, η ηη είχε μεγαλύτερη αίγλη στις αγροτικές θρησκείες και πολιτισμούς, όπως οι Σουμέριοι στην αυγή του πολιτισμού τους. Μερικοί λαοί, οι Περουβιανοί για παράδειγμα, πιστεύουν ότι κατάγονται από τα βουνά και τις πέτρες. Σε χθόνιες λατρείες ή στα κατάλοιπα τους, η γη είναι πηγή δύναμης. Η γη πιστεύεται ότι μεταφερόταν στην πλάτη διαφορετικών πλασμάτων: στην Ιαπωνία τη μετέφερε ένα ψάρι στην Ινδία μία χελώνα, στην κεντρική και νότια Αμερική ένα φίδι, στην Αίγυπτο ένας σκαραβαίος, στη νοτιοανατολική Ασία ένας ελέφαντας. Στην Αίγυπτο ήταν ο Όσιρις και ο Ξέσωστρις, στην Ινδία ο Κτσίτι και ο Γιάμα. Τα μυστήρια των θεών της γης είναι απόκρυφα και συνδέονται με τον κόσμο των νεκρών. Είναι θεοί της επιφάνειας αλλά και των εγκάτων της Γης.

Η Αστρολογία, ως πολύ αρχαία επιστήμη από τους Βαβυλώνιους, τους Σουμέριους και τους Αιγύπτιους, έχει ταξινομήσει τα δώδεκα ζώδια σε τέσσερις ομάδες. Τα ζώδια της γης, του νερού, του αέρα και της φωτιάς. Τα Γήινα ζώδια είναι του Ταύρου, του Παρθένου και του Αιγόκερου και είναι τα πιο πρακτικά και ανθεκτικά ζώδια του ζωδιακού κύκλου. Έχουν τα χαρακτηριστικά της υπομονής, της επιμονής, του ρεαλισμού, της αξιοπιστίας, της μεθοδικότητας, της σταθερότητας, της δέσμευσης, της πειθαρχίας, της μονιμότητας και της αντοχής. Τίποτα δεν μπορεί να ωριμάσει χωρίς αυτά τα χαρακτηριστικά. Ως αρνητικά χαρακτηριστικά είναι η πιθανή έλλειψη φαντασίας, η δυσκολία να αντιμετωπίσουν οτιδήποτε δεν μπορεί να εξηγηθεί στον φυσικό χώρο και μια υλιστική οπτική για τη ζωή. Τα ζώδια της γης είναι προσγειωμένα και θέλουν να διατηρούν τα κεκτημένα τους.

Στους μύθους, ο ήρωας για να μπει στον κόσμο των αθάνατων θα πρέπει να περάσει κάποιες δοκιμασίες. Μια μεγάλη δοκιμασία είναι να κατέβει στον Άδη, στα έγκατα της Γης. Αυτή η κάθοδος συμβολίζει το να φθάσει ο άνθρωπος στη σπονδυλική στήλη της ύπαρξής του, στο πιο σκοτεινό ή μυστηριώδες μέρος του. Αν περάσει αυτή τη δοκιμασία τότε σημαίνει ότι κατανόησε το μάθημα, είδε πίσω από τις μορφές, νίκησε τα σκοτάδια και τους περιορισμούς.

Οι φιλόσοφοι της Ανατολής λένε ότι ο ερευνητής πρέπει να κατεβάζει τη γνώση από το «κεφάλι στην κοιλιά». Να φθάσει σε μια κατανόηση που δεν είναι μόνο θεωρητική, αλλά που θα του βελτιώσει τη ζωή. Από μια τέτοια οπτική, η γη μπορεί να μας μάθει πολλά πράγματα. Μας διδάσκει τη σταθερότητα που μας δίνουν οι επιβεβαιωμένες πεποιθήσεις και οι αξίες, ώστε ο καθένας να πατάει γερά στα πόδια του και να μη φοβάται τη ζωή. Μας διδάσκει τη μνήμη, την αντοχή που έχουν τα ορυκτά, αλλά και τη γαλήνη των κοιλάδων. Μας διδάσκει τον περιορισμό ή τα όρια, όπως το κάθε πλάσμα που έχει μια αρχή και ένα τέλος ενώ ταυτόχρονα το ένα εξαρτάται από το άλλο. Μας διδάσκει πως το μεγαλείο συνυπάρχει με την απλότητα και αυτό μας μαθαίνει την ταπεινοφροσύνη. Με αυτές και άλλες αξίες, ο φιλόσοφος χτίζει τον εαυτό του. Δέχεται να διαμορφωθεί με αξιοπιστία και αντοχή, όπως έκανε ένας δάσκαλος του, η γη.

Βιβλιογραφία: