Μπορεί σε όλο τον δυτικό κόσμο να γιορτάζουν στις 14 Φλεβάρη τον έρωτα στο όνομα του ρωμαιοκαθολικού Αγίου Βαλεντίνου, αλλά στην Κρήτη και σε άλλα μέρη της Ελλάδας έχουν τον δικό τους αντίστοιχο άγιο: τον Άγιο Υάκινθο, τον Άγιο “της αγάπης”, όπως τον αποκαλούν και που γιορτάζει στις 3 Ιουλίου.

Η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου αρχικά δεν είχε καμία σχέση με τον έρωτα. Αντικατέστησε τη λαϊκή γιορτή της γονιμότητας την οποία ο Πάπας θεωρούσε προσβλητική, επειδή οι πιστοί έτρεχαν γυμνοί στους δρόμους.

Στην Αρχαία Ρώμη, από τη 13η μέχρι και την 15η Φεβρουαρίου, γιόρταζαν τα Λουπερκάλια, μία ποιμενική γιορτή της γονιμότητας. Τα Λουπερκάλια γιορτάζονταν προς τιμήν του Θεού Λούπερκους, προστάτη των βοσκών και της γονιμότητας. Πολλοί τον συνέκριναν με τον Θεό Πάνα, καθώς οι εορτασμοί προς τιμήν του παρουσίαζαν πολλά κοινά στοιχεία. Γιορταζόταν στην ύπαιθρο από αγρότες, κτηνοτρόφους και τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις. Οι ιερείς θυσίαζαν ζώα, όπως πρόβατα, κατσίκια και σκυλιά, που θεωρούσαν ότι είχαν «έντονη σεξουαλική επιθυμία».

Οι πιστοί έπιναν κρασί που έρεε άφθονο και όταν άρχιζαν να μεθούν, έβγαζαν τα ρούχα τους, καλύπτονταν με τα δέρματα των ζώων που θυσιάστηκαν και έτρεχαν στους δρόμους. Συνήθως, οι γυναίκες έβγαιναν γυμνές και γίνονταν στόχος των ανδρών, οι οποίοι τις ακουμπούσαν με ραβδιά που τις ευλογούσαν. Έλεγαν πως αν ακουμπούσαν μία έγκυο θα είχε εύκολη γέννα, ενώ αν ακουμπούσαν μία άτεκνη, θα αποκτούσε παιδί.

Οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις έβλεπαν υποτιμητικά τη γιορτή και το έξαλλο γλέντι στους δρόμους. Ο Πάπας Γελάσιος Α’ τελικά απαγόρευσε να γιορτάζονται τα Λουπερκάλια και καθιέρωσε την 14η Φεβρουαρίου ως τη χριστιανική γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου. Δεν ξεκαθάρισε ποιος ήταν ο άγιος που ήθελε να τιμήσει, αλλά πιστεύεται ότι συνδύασε τον βίο τριών ανδρών. Ο πρώτος Βαλεντίνος αποκεφαλίστηκε από τον αυτοκράτορα Κλαύδιο, επειδή πάντρευε κρυφά χριστιανούς, ενώ οι άλλοι δύο ήταν χριστιανοί που μαρτύρησαν, επειδή αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν.

Η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου το 496 δεν είχε καμία σχέση με τον έρωτα. Η σύνδεση με την αγάπη προέκυψε πολύ αργότερα, τον 14ο αιώνα, όταν ο Άγγλος συγγραφέας, Τζέφρι Τσόσερ, έγραψε σε ένα ποίημά του: «Γιατί αυτή ήταν η ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, όταν κάθε πουλί που μπορεί να φανταστεί ο άνθρωπος έρχεται σε αυτό το μέρος για να βρει το ταίρι του». Την ίδια χρονική περίοδο και άλλοι δημοφιλείς συγγραφείς της Αγγλίας και της Ισπανίας αναφέρθηκαν στην γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου ως μέρα της αγάπης.

Ο Άγιος έγινε συνώνυμος του έρωτα τον 18ο αιώνα, όταν οι ερωτευμένοι άρχισαν να ανταλλάσσουν κάρτες την 14η Φεβρουαρίου. Οι κάρτες έγιναν πολύ δημοφιλείς στη Βρετανία και σύντομα επεκτάθηκαν στην Αμερική. Οι δαιμόνιοι Αμερικάνοι επιχειρηματίες αντιλήφθηκαν ότι οι κάρτες θα σημείωναν τεράστιες πωλήσεις κι έτσι άρχισαν να τις παράγουν μαζικά. Έχουν περάσει πολλές δεκαετίες από τότε, αλλά η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου παραμένει μία από τις πιο δημοφιλείς, αλλά και εμπορικές γιορτές του χρόνου….

Ο Άγιος Βαλεντίνος δε μνημονεύεται πουθενά στο ορθόδοξο εορτολόγιο και, όπως ήταν φυσικό, η ορθόδοξη Εκκλησία ποτέ δεν τον παραδέχτηκε. «Ο άγιος αυτός είναι για μας ανύπαρκτος. Είναι μια μυθοπλασία δυτικής προέλευσης», δηλώνουν άνθρωποι της Εκκλησίας.

Όταν, όμως, ο ξενόφερτος άγιος άρχισε να μπαίνει για τα καλά και στη ζωή των Ελλήνων και η ημέρα αυτή να καθιερώνεται και στη χώρα μας ως η ημέρα των ερωτευμένων στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 με πρωτοβουλία των ανθοπωλών, εκπρόσωποι της Εκκλησίας πρότειναν οι Έλληνες ερωτευμένοι να τιμούν και να γιορτάζουν αγίους που υπάρχουν στο ορθόδοξο εορτολόγιο. Έτσι στις 13 Φεβρουαρίου τιμάται η μνήμη των Αγίων Αποστόλων Ακύλα και Πρισκίλλης, που θεωρούνται προστάτες των ερωτευμένων, ενώ υπάρχει και ο Άγιος Υάκινθος για τους ερωτευμένους του καλοκαιριού κι όχι μόνο. Έχει προταθεί η μνήμη του Αγίου να καθιερωθεί ως η γιορτή τους όχι επειδή έχει κάποια ουσιαστική σχέση με αυτό που προβάλλεται ως ανθρώπινος έρωτας, αλλά με την έννοια του θείου έρωτα, της σφοδρής αγάπης προς τον Χριστό.

Ο Άγιος Υάκινθος υπήρξε, σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία, θαλαμηπόλος του αυτοκράτορα Τραϊανού, ο οποίος του ζήτησε να απαρνηθεί τον Χριστό. Εκείνος αρνήθηκε και φυλακίστηκε 12 χιλιόμετρα νότια από τα Ανώγεια της Κρήτης, στην ορεινή περιοχή Φούρνοι, όπου του έδιναν φαγητά ποτισμένα με το αίμα ζώων που είχαν θυσιαστεί σε είδωλα (ειδωλόθυτα). Ο Άγιος αρνήθηκε το φαγητό επί σαράντα ημέρες και τελικά πέθανε από ασιτία το 98 μ.Χ., σε ηλικία 20 ετών.

Οι φρουροί του βρήκαν στο κελί του αγγέλους που κρατούσαν λαμπάδες να τον στεφανώνουν. Ο αυτοκράτορας Τραϊανός, έδωσε εντολή να πετάξουν το λείψανό του στα θηρία, αλλά το φύλασσαν άγγελοι και τα θηρία δεν το πείραξαν. Τελικά, το λείψανο τάφηκε στην πατρίδα του, την Καισάρεια, από έναν συγκλητικό που του ξαναέδωσε το φως του.

Η ταύτιση του Αγίου Μάρτυρα Υάκινθου με τους ερωτευμένους ξεκίνησε από την Κρήτη, όπου ο γνωστός τραγουδοποιός Λουδοβίκος των Ανωγείων μαζί με ανθρώπους του πνεύματος και των γραμμάτων προχώρησαν στην ανέγερση ενός λιτού, κυκλικού ναού, φτιαγμένου από πέτρα, σε μια πανέμορφη τοποθεσία σε κάποια από τις πλαγιές του Ψηλορείτη, κρυφό, γιατί κρυφά είναι και τα αισθήματα.

Μπροστά από το εκκλησάκι, που είναι το μοναδικό στην Ελλάδα αφιερωμένο στον Άγιο, διοργανώνονται κάθε χρόνο τα «Υακίνθεια», πολιτιστικές εκδηλώσεις που διαρκούν τρεις ημέρες, συγκερασμός αρχαιοελληνικής και χριστιανικής γιορτής. Σε αυτές δεν αναφέρεται μόνο ο χριστιανός Υάκινθος, που καμία σχέση δεν έχει με τους ερωτευμένους, αλλά και ο συνονόματός του από την ελληνική μυθολογία, ο εραστής του θεού Απόλλωνα. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση τότε τιμώνται η νιότη και η αγάπη.

Ο Υάκινθος, σύμφωνα με την μυθολογία, ήταν ένας ωραίος νέος, ευνοούμενος του θεού Απόλλωνα. Μια μέρα, ο Απόλλωνας πέταξε τον δίσκο του και ο Ζέφυρος, ο οποίος ζήλευε τον Υάκινθο, άλλαξε την κατεύθυνση του ανέμου, με αποτέλεσμα ο δίσκος να χτυπήσει τον όμορφο νέο και να πέσει νεκρός.

Ο Απόλλωνας έσκαψε ο ίδιος με τα χέρια του τον τάφο του Υάκινθου. Από το σώμα του ή από το αίμα του έκανε να φυτρώσει για πρώτη φορά το ομώνυμο φυτό και λουλούδι, πάνω στα φύλλα του οποίου λεγόταν ότι διακρίνονταν τα γράμματα ΥΑ ή ΑΙ, που τα συσχέτιζαν ερμηνευτικά με το «ΥΑκινθος», «υΑκΙνθος».

Ο Υάκινθος καταγόταν από την Λακωνία κι έτσι οι Λάκωνες πραγματοποιούσαν προς τιμήν του κάθε χρόνο τριήμερες τελετές με την ονομασία Υακίνθεια. Η τέλεσή τους γινόταν στα τέλη της σημερινής άνοιξης και στις αρχές του καλοκαιριού. Κατά τον Παυσανία ήταν τόσο σημαντική γιορτή, που διαπραγματεύονταν ανακωχή κατά τη διάρκειά της, για να υμνήσουν τον θάνατο και τη ζωή.

Ήταν μια θεότητα της γονιμότητας, της βλάστησης, σύμβολο της φύσης που πεθαίνει κι αναγεννιέται κάθε χρόνο, του ανθρώπου που πεθαίνει κι ανασταίνεται σε μια άλλη διάσταση. Η αρχέγονη λατρεία της φύσης σιγά-σιγά στη συνείδηση των ανθρώπων ταυτίστηκε με τα μυστήρια του θανάτου και την ελπίδα για νέα ζωή, πνευματική, πιο κοντά στο θείο.

Στη θεολογία ο υάκινθος μιμούμενος το σώμα του ουρανού, δηλώνει την ψυχή που ενδεδυμένη το ουράνιο χρώμα, απαλλάσσεται από τη γήινη υπόστασή της, μετεωρίζεται μέχρι να βρει το δρόμο της προς το θείο. Τα δάκρυα για τον Υάκινθο δε δηλώνουν απλά θρήνο για τον νεκρό, αλλά θρήνο για όσους έμειναν πίσω από το θάνατο, ανίκανοι να γνωρίσουν ό,τι συμβαίνει μετά το σωματικό θάνατο.

«Ο Άγιος Υάκινθος και οι εορτές του επιδιώκουν να μας ανασύρουν από ένα παρόν δύσκολο και σκοτεινό και να ανοίξουν κάποιες χαραμάδες φωτός. Χαραμάδες προς την αγάπη και τα πολλαπλά της νοήματα, προς ό,τι ψιθυρίζουν η φύση και οι πέτρες του βουνού, προς το Άλλο, την αλήθεια. Η σημερινή αλήθεια δεν είναι του ανθρώπου. Νομίζει ότι είναι, έτσι καθώς η ψυχή του παραπαίει ανάμεσα σε νούμερα που συγκλίνουν, ήχους βάρβαρους και τηλεοπτικές εικόνες.

Ο Υάκινθος επιδιώκει να τα αρνηθεί όλα αυτά και να αναληφθεί – ως άγιος πραγματικός στους ουρανούς, καθώς εκεί θα συναντήσει ό,τι του ‘λειψε… Είναι λάθος να νομισθεί ότι ο Υάκινθος έχει ένα συγκεκριμένο συμβολισμό. Αυτό που θέλει είναι όσοι τον αγαπήσουν, ποιητές και απλοί άνθρωποι, ζωγράφοι και επιστήμονες, να δουν στο πρόσωπό του τον δικό τους συμβολισμό την δική τους ανέγγιχτη και συχνά ανομολόγητη αλήθεια.»

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ (1998), τέως πρύτανης Πανεπιστημίου Κρήτης.

«Ο Άγιος Υάκινθος με τον Βαλεντίνο δεν είναι διαφορά αντίθεσης, απλά διαφορά. Στον Βαλεντίνο κόβουνε τα τριαντάφυλλα και τα προσφέρουνε για αγάπη στα κορίτσια τους. Εμείς παίρνουμε το χέρι του κοριτσιού και το οδηγούμε εκεί που είναι τα τριαντάφυλλα και του τα δείχνουμε, δεν τα κόβουμε ποτέ.

…Ο Άγιος Υάκινθος σαν ιδεολογία λέγεται με τρεις κουβέντες: ο άγιος των αισθημάτων, της ανάμνησης και της προσδοκίας τους, εκείνων που έχασαν και εκείνων που ελπίζουν να βρουν… Γι’ αυτό τους λέω, όταν θα πηγαίνετε στον Άγιο θα ανάβετε δύο κεριά, ένα στην ανάμνηση και ένα στην προσδοκία. Σε έναν τέτοιο χώρο παράκλησης οφείλω, από τη μία, να θυμηθώ μιαν αγάπη μεγάλη που έχασα, αλλά μπορώ από την άλλη, να παρακαλέσω να με επισκεφθεί πάλι το αίσθημα…

…Επομένως, δεν είναι ο άγιος του «τρελού» έρωτα ο Υάκινθος, αλλά ο άγιος της μοναξιάς, του συγκρατημένου πάθους, των αγνών συναισθημάτων, της τρυφερότητας, της δημιουργίας και της έμπνευσης…»

ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ ΤΩΝ ΑΝΩΓΕΙΩΝ

Ο έρωτας, έτσι κι αλλιώς, είναι «θεϊκή επίσκεψη». Δε χρειάζεται άγιους προστάτες για να υμνηθεί ούτε γιορτές και ειδικές μέρες για να εκδηλωθεί. Είναι από μόνος του γιορτή κι έχει όλη τη ζωή μπροστά του, κάθε ώρα και κάθε στιγμή της, για να μας δώσει την ευκαιρία να βιώσουμε τη δύναμη των κρυμμένων μηνυμάτων του, τη χαρά της ζωής και της συνέχειάς της…

Βιβλιογραφία

Αλκίνοος Ιωαννίδης – Ο Άγιος Υάκινθος

Ο Άγιος Υάκινθος ξυπνάει τα μεσημέρια
Παίρνει την Κρήτη στα φτερά, τον έρωτα στα χέρια
Κατηφορίζει το βουνό, το μονοπάτι παίρνει
Κι ο ήλιος μόλις τον κοιτά χαμογελά και γέρνει

Ο Άγιος Υάκινθος ανοίγει παραθύρια
Σμίγει τα στήθια, τα κορμιά, και χτίζει τα γιοφύρια
Ν’ αγαπηθούν οι άνθρωποι, να ομορφύνει ο κόσμος
Ν’ ανθίσει ο βασιλικός, η ρίγανη, κι ο δυόσμος

Ο Άγιος Υάκινθος ξυπνάει στον Ψηλορείτη
Να ‘ρχότανε να πέρναγε κι απ’ το δικό σου σπίτι
Να σου ‘φερνε, να σου ‘λεγε τον άγιο έρωτά του
Να ξύπναγες απ’την αρχή, να ‘ρχόσουνα κοντά του

Συγγραφέας: Μπούλια Κωνσταντίνα