Φαινομενικά ζούμε σε έναν κόσμο δυαδισμού: φως και σκοτάδι, ημέρα και νύχτα, τάξη και χάος, ζωή και θάνατος. Έννοιες αντίθετες και συμπληρωματικές. Σαν ένας αέναος χορός, το κάθε τι κατευθύνεται προς το αντίθετό του, ίσως επειδή αναγνωρίζει σε αυτό ένα κομμάτι από τον εαυτό του, ίσως επειδή αισθάνονται ότι και τα δύο είναι όψεις του ίδιου πράγματος.
Το κάθε τι κρύβει μέσα του ένα κομμάτι από το αντίθετό του. Έτσι, κάθε μεσαίωνας κρύβει μέσα του τους σπόρους της αναγέννησης. Το καλύτερο, ίσως, κινηματογραφικό παράδειγμα βρίσκουμε στο κλασικό Fahrenheit 451 (1966). Βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ray Bradbury, εκτυλίσσεται σε μια μελλοντική ολοκληρωτική κοινωνία, όπου τα βιβλία έχουν απαγορευτεί, επειδή βοηθούν τους ανθρώπους να σκέφτονται και ένας σκεπτόμενος άνθρωπος είναι απειλή για το κράτος. Οι πυροσβέστες (Firemen, σε ένα λογοπαίγνιο που χάνεται στη μετάφραση) πλέον δεν σβήνουν πυρκαγιές, αλλά εντοπίζουν και καίνε βιβλία που κάποιοι αντιφρονούντες προσπαθούν να σώσουν. Ο πρωταγωνιστής, πυροσβέστης και ο ίδιος, έρχεται σε επαφή με κάποιους αντιστασιακούς και καταλήγει να κρύβει και ο ίδιος βιβλία στο σπίτι του, κάτι που θα τον βάλει στο στόχαστρο των αρχών. Η ταινία προσεγγίζει με σοβαρότητα τους προβληματισμούς που θέλει να παρουσιάσει, αλλά καταπιάνεται υπερβολικά με το κάψιμο των βιβλίων, που, αν και σημαντικό κομμάτι του μυθιστορήματος, δεν ήταν το κύριο. Έχει να κάνει με τη λογοκρισία, αλλά και, περισσότερο, με την αποχαύνωση της κοινωνίας, όπου οι άνθρωποι προτιμούν να μένουν κολλημένοι μπροστά στις οθόνες τους ή να κάνουν οτιδήποτε θεωρήσουν ότι μπορεί να τους βγάλει για λίγο από τη βαρεμάρα τους, όπως το να χτυπήσουν έναν τυχαίο περαστικό με το αυτοκίνητο… οτιδήποτε εκτός από το να σκεφτούν. Οι «παράνομοι» αποστηθίζουν ο καθένας από ένα βιβλίο, προκειμένου να το σώσουν, και να μπορέσουν να ξαναχτίσουν μια νέα κοινωνία μετά από το αναπόφευκτο τέλος της τωρινής, γινόμενοι έτσι ο καθένας τους ένα ζωντανό βιβλίο.
Στο ίδιο μοτίβο έχουμε ταινίες όπως το Equilibrium (2002), που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα “actionized remake” του Fahrenheit, και το Book of Eli (2010), με τον μοναχικό πρωταγωνιστή να προσπαθεί να διασώσει ένα βιβλίο σε μια μετα-αποκαλυπτική Αμερική.
Μια αναγέννηση κάπως πιο… κυριολεκτική έχουμε στο αριστουργηματικό Children of Men (2006), όπου σε ένα κοντινό μέλλον έχουν σταματήσει οι γεννήσεις σε παγκόσμια κλίμακα. Οι άνθρωποι έχουν χάσει την ελπίδα, ο πλανήτης έχει βυθιστεί στο χάος και ο πρωταγωνιστής καλείται να προστατεύσει την πρώτη γυναίκα που κατάφερε να πλησιάσει στο τέλος της κύησης, εδώ και είκοσι, σχεδόν, χρόνια.
Μετά από όλη αυτή τη μαυρίλα, ας κλείσουμε με κάτι πιο ανάλαφρο. Στο Pleasantville (1998), δύο έφηβοι μεταφέρονται με μαγικό τρόπο στην ομώνυμη πόλη μιας ασπρόμαυρης τηλεοπτικής σειράς. Σύντομα διαπιστώνουν ότι η ειδυλλιακή ατμόσφαιρα είναι πλάνη. Οι κάτοικοι της πόλης είναι χαρακτήρες μιας αποστειρωμένης feelgood εκπομπής, χωρίς βαθύτερους προβληματισμούς ή έγνοιες. Σύντομα, η επιρροή των δύο επισκεπτών θα φέρει χρώμα (κυριολεκτικά και μεταφορικά) στη ζωή των πολιτών, χωρίς, όμως, να λείψουν οι αντιδράσεις…