Αίγυπτος: Η Χώρα του Μυστηρίου η “Μάνα των Μυστηρίων”

Ω! Τυφλή Ψυχή, οπλίσου με τον πυρσό των μυστηρίων και μέσα στην επίγεια νύχτα

θ’ ανακαλύψεις το φωτεινό πανομοιότυπό σου, την Ουράνια Ψυχή σου.

Ακολούθησε αυτόν τον Θείο οδηγό και θα είναι το πνεύμα σου.

Γιατί κρατά το κλειδί των περασμένων και μελλοντικών ζωών σου.

-Βίβλος των Νεκρών-

Ο Ήλιος δύει… Ο αείζωος βασιλιάς συνεχίζει την πορεία με τη λέμβο του στην σκοτεινή κοίτη του ουράνιου Νείλου. Σκοτεινή για εμάς που βλέπουμε με τα μάτια της προσωπικότητας. Για εμάς που αρκούμαστε στο εξωτερικό φως, που μας είναι δοσμένο, ενώ αρνούμαστε το εσωτερικό μας φως, απ’ την ψυχή μας καμωμένο. Για εμάς τους πολυάσχολους και πολυπράγμονες ανθρώπους, που απ’ τον κουρνιαχτό που σηκώνουμε στον ουρανό, δεν μπορούμε να ατενίσουμε ούτε αυτόν τον ίδιο τον Ήλιο. Όχι, όμως, και για τους υποψήφιους μύστες: Αυτοί είναι έτοιμοι να εισέλθουν στα άδυτα των αδύτων, γιατί ζητούνε να αντικρίσουν το Θεό˙ και θα τον δούνε. Γιατί ξεκινούνε την κάθοδο στα σκοτάδια της εσωτερικής τους ύπαρξης˙ στην terra incognita των Αιγυπτιακών Μυστηρίων…

Παρότι υπάρχουν πλείστες αναφορές από την αρχαιότητα για την ύπαρξή τους, καθώς και φιλότιμες ερμηνείες από τους αρχαιολόγους του σήμερα, ελάχιστα γνωρίζουμε για τον αληθινό σκοπό που επιτελούσαν τα Αιγυπτιακά Μυστήρια και για την ουσιαστική τους συμβολή στον άνθρωπο ως οντότητα. Οι μόνοι που γνώριζαν γι’ αυτά ήταν οι μύστες, οι οποίοι όμως σιωπούσαν υπό την επίβλεψη του Αρποκράτη[1]. Εντούτοις, θα προσπαθήσουμε ν’ ανασηκώσουμε με σεβασμό αυτό το πέπλο, που σκεπάζει το φωτεινό σώμα της θείας μυσταγωγίας, μήπως και καταφέρουμε αντίστοιχα με την ίδια σεμνότητα να ανασηκώσουμε και το βαρύ πέπλο, που καλύπτει την ψυχή μας. Γιατί, όπως έλεγε και ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, «Το μεγαλύτερο απ’ όλα τα μαθήματα είναι να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του· γιατί, αν κάποιος γνωρίσει τον εαυτό του, θα γνωρίσει το Θεό· και αν γνωρίσει το Θεό θα γίνει σαν το Θεό». Αυτό είναι το μεγαλύτερο μάθημα και διδασκότανε στους ναούς της αρχαίας Αιγύπτου.

Έχει ειπωθεί πως η αιγυπτιακή θρησκεία είναι η μάνα όλων των θρησκειών, η μήτρα, στα βάθη της οποίας κυοφορήθηκαν όλες οι υπόλοιπες θρησκείες, τόσο οι εσωτερικές όσο και οι εξωτερικές. Ας δούμε τι λέει επ’ αυτού ο νεοπλατωνικός Ιάμβλιχος στο Περί των Αιγυπτίων Μυστηρίων: «καθώς οι Αιγύπτιοι ήταν οι πρώτοι στους οποίους δόθηκε η μετουσία των θεών, οι θεοί χαίρονται, όταν κληθούν στα αιγυπτιακά μυστήρια». Το ίδιο επιβεβαιώνει και ο Λουκιανός στο έργο του Περί της Συρίης Θεού, όπου αναφέρει: «οι πρώτοι άνθρωποι, που, όπως γνωρίζουμε, είχαν κάποια ιδέα για τους θεούς, ήσαν όπως λένε οι Αιγύπτιοι, που και ιερά τους αφιέρωσαν και τεμένη και πανηγύρια. Πρώτοι αυτοί βρήκαν εκφράσεις και τύπους ιερούς…». Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, θεωρείται πως είναι η πηγή που αναβλύζει το νερό των μυστηρίων, μέσω των οποίων ο υποψήφιος μύστης γνωρίζει βιωματικά την τέρψη των άρρητων διδασκαλιών. Συγκράτησε αυτή τη λέξη φίλε αναγνώστη: βιωματικά!

Ας δούμε, ωστόσο, πως λειτουργούσε εξωτερικά η θρησκεία των Αιγυπτίων, για να μπορέσουμε να διεισδύσουμε και στο εσωτερικό των ναών τους. Από το γενικό στο ειδικό δηλαδή.

Φανταστείτε, λοιπόν, με σημερινούς όρους ένα εκπαιδευτικό σύστημα άρτια δομημένο, στο οποίο θα εισέρχονταν οι υποψήφιοι, για να λάβουν τις γνώσεις εκείνες που θα αφορούσαν την εξευγένιση της προσωπικότητας, την καλυτέρευση των συνθηκών ζωής και την αρμονική συνύπαρξη μεταξύ των ανθρώπων. Ένα πανεπιστήμιο της εποχής, που θα προετοίμαζε τον υποψήφιο στο να γνωρίσει τον εαυτό του, τις ικανότητές του σύμφωνα με την εσωτερική του κλίση, ώστε να γνωρίσει και τη θέση του στον κοινωνικό ιστό, αποδίδοντας τις καλύτερες ποιότητες στην υπηρεσία του συνόλου. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα, όπου οι διδάσκαλοι θα πρόσφεραν στους ανθρώπους τον τρόπο να ενώσουν τους φαινομενικά αντίθετους πόλους ενέργειας, που εκφράζουν τη δημιουργία της ύλης και του πνεύματος. Τούτο γίνεται φανερό με τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνικής δομής και της ιεραρχίας των οδηγητών του λαού, που απεικονίζεται σ’ ένα πυραμιδικό σύστημα, όχι κοινωνικών και αξιακών διαστρωματώσεων, όπου η δυνατότερη τάξη καταπλακώνει την ασθενέστερη, αλλά δομημένη καθ’ ύψος, όπου ο ανώτερος[2] συνειδησιακά βρίσκεται στο κέντρο ως η στιβαρότερη δοκός και οι υπόλοιποι ιεραρχικά συντάσσονται δίπλα του σύμφωνα με το ύψος της βούλησης, της συνείδησης και της εσωτερικής τους κλίσης.

Για να το κατανοήσουμε καλύτερα, φτάνει μόνο να αντιληφθούμε πως οι πυλώνες της πυραμίδας του πολιτισμού δεν λειτουργούσαν αυτοδύναμα και αυτοθέλητα, αλλά όλες υποτάσσονταν στην ανώτερη δύναμη που πρέσβευε η θεά Μαάτ, αυτήν της δικαιοσύνης. Θρησκεία, επιστήμη, τέχνη και πολιτική είχαν αγαστή συνεργασία μεταξύ τους και όλες φρόντιζαν να εκφράσουν την ουράνια πολιτεία στο υλικό επίπεδο, στην υπηρεσία του ανθρώπου. Αυτή ήταν η θρησκεία των Αιγυπτίων και αυτή ήταν η αποστολή του Φαραώ ως εντεταλμένου εκφραστή της Μαάτ σ’ αυτό τον κόσμο: η παραγωγή του θείου έργου στην ύλη. Να, γιατί το πάνθεον[3] του λαού αυτού ήταν κυριολεκτικά αναρίθμητο. Διότι κάθε θεϊκή οντότητα εκπροσωπούσε όλες τις συμπαντικές δυνάμεις, αλλά και όλες τις εκφάνσεις της δραστηριότητας του ανθρώπου στην εξελικτική του πορεία. Κι αν όλα αυτά φαίνονται εξωπραγματικά, αναλογίσου φίλε αναγνώστη πώς διήρκησε ο πολιτισμός τους σε υψηλό επίπεδο τόσες χιλιάδες χρόνια. Με πρακτική εφαρμογή των διδασκαλιών και θρησκευτική ευλάβεια[4]. Πώς αλλιώς;

Ας σταθούμε κι εμείς με ευλάβεια για μια στιγμή μες στο χωρόχρονο. Βρισκόμαστε στα προπύλαια των ιερών ναών του Καρνάκ, της Σάιδας, της Αβύδου. Παρατηρούμε τους ιερείς να τελούν τις καθιερωμένες προσφορές προς τον θεό Ήλιο, σ’ ένα χώρο εκτυφλωτικά φωτεινό και καθάριο. Προφέρουν τις ιερές προσευχές κάνοντας τον χώρο να δονείται αρμονικά. Με το πέρας των προσφορών, κάποιοι τολμηροί συνάνθρωποί μας εισέρχονται εντός του ναού με μάτι σπαθί και ακλόνητο νου. Με την καρδιά τους όμως να χτυπά σε φρενήρεις ρυθμούς από το θαυμασμό και την προσδοκία του νεόφυτου, που επιθυμεί να γνωρίσει τα μυστήρια της ζωής: τα μεγάλα μυστήρια της Αιγύπτου! Να ο Θαλής ο Μιλήσιος, ο Πυθαγόρας και ο Πλάτων. Να και οι μεγάλοι νομοθέτες, ο Σόλων, ο Λυκούργος και ο Νουμάς. Όλοι τους υπήρξαν ευεργέτες της ανθρωπότητας, αλλάζοντας για πάντα τον ρου της ιστορίας. Όλοι τους, μέσα στα βάθη του ερέβους και της ανυπαρξίας, βρήκαν αυτή την ίδια την ύπαρξη˙ γνώρισαν τον εαυτό τους!

Η είσοδος στα μυστήρια της Αιγύπτου δεν ήταν για όλους. Ήταν για αυτούς τους θαρραλέους ανθρώπους, τους μεγάλους θυσιασμένους όπως τους αποκαλούσαν, διότι ήταν αποφασισμένοι να εγκαταλείψουν την πρότερη ύπαρξή τους. Την φθαρτή προσωπικότητά τους με τις ανέσεις, τις προτιμήσεις, τα θέλω και τις επιθυμίες και φυσικά τις άκριτες κρίσεις που χαρακτηρίζουν το σύνολο της ανθρωπότητας. Μοναδικός σκοπός τους ήταν η αποκάλυψη του μεγάλου θησαυρού που κρύβεται στη θάλασσα μέσα μας˙ του θεϊκού μας όντος.

Η μύηση στα μυστήρια της Αιγύπτου ήταν μια αλχημική διαδικασία. Ο υποψήφιος εισερχόταν στην υψικάμινο της μετάλλαξης, ώστε να περάσει απ’ όλα τα στάδια της ρευστοποίησης του εαυτού του, και να πάρει τη μορφή για την οποία προορίζεται στα έμπιστα χέρια των διδασκάλων και οδηγητών του. Όλες οι διδασκαλίες αποκτούν καινούργιο νόημα. Οι ιερές επιστήμες[5] που διδάχθηκε στο πλαίσιο της εξωτερικής θρησκείας, έως εκείνη τη στιγμή, ενωμένες με το ζωντανό πνεύμα της εσωτερικής θρησκείας, οδηγούν το νεόφυτο στο να βιώσει μέσω της θεουργίας την πραγματική τους αποστολή και εφαρμογή στον υλικό κόσμο˙ στο να καθρεφτίζουν τις ουράνιες αρμονίες και να ζωντανεύουν τα θεϊκά αρχέτυπα, τα οποία παρασύρονται σε όλβιο χορό, εξιστορώντας την μυστικιστική ιστορία του κόσμου.

Κάπου εδώ μπορεί να αναρωτιέστε: μα καλά και με τις κρύπτες τι γίνεται; Τι είδους μύηση είναι αυτή δίχως τελετουργίες, μανδύες και επικλήσεις που διαβάζονται από βλοσυρούς ανθρώπους; Αυτά τα στοιχεία αφορούν την έβδομη τέχνη. Εδώ, πρέπει να κατανοήσουμε ότι, για να λάβει χώρα μια μύηση, ο υποψήφιος επρόκειτο να υποβάλλει τον εαυτό του σε μια μακροχρόνια και κοπιαστική διαδικασία μαθητείας. Προοριζόταν να γνωρίσει τα μυστικά της ζωής και να σηκώσει το πέπλο του θανάτου[6]. Έπρεπε να ζει ενάρετα, να ακολουθεί απαρέγκλιτα την ατραπό των διδασκαλιών, να προετοιμάζει σώμα και ψυχή μέσα από δοκιμασίες και ιερές ασκήσεις που στόχο είχαν τη σφυρηλάτηση του εαυτού του, ώστε να μπορέσει στο τέλος να τον απολέσει, για να αναγεννηθεί ο νέος πνευματικός άνθρωπος. Προσέξτε όμως, μόνο ο πιο αφοσιωμένος εκ των υποψηφίων θα είχε τη δύναμη να κάνει κτήμα του τις τεχνικές των ιερών ασκήσεων˙ μόνο αυτός που θα ερευνούσε ενδελεχώς και με οξυδέρκεια τους συμπαντικούς νόμους και τις κρυμμένες αιτίες πίσω απ’ τα εκδηλωμένα φαινόμενα˙ αυτός που θα πρόσφερε γενναιόδωρα τον εαυτό του στην υπηρεσία[7] της ανθρωπότητας. Φανταστείτε πως, σε πρώτη φάση, εφτά χρόνια χρειάζονταν μονάχα οι ιστοί του σώματός του για να εξαγνιστούν, ώστε να αρχίσουν οι απαραίτητες μεταβολές στη χημεία του υλικού φορέα, για να μπορέσει να συντονιστεί λειτουργικά με τον πνευματικό και, εντέλει, να αρχίσει να δημιουργεί μια άμεση και αδιάλειπτη επαφή με τον Θεό. Για να επιτευχθεί αυτό, όπως προαναφέραμε, έπρεπε το σώμα να έχει καλύψει τις ανάγκες του, ώστε το πνεύμα να αφιερωθεί απρόσκοπτα στο έργο του. Γι’ αυτό και οι ιερές ασκήσεις δεν ωθούσαν το σώμα του υποψηφίου σε ακρότητες από εξαντλητικές νηστείες, ασιτία και δίψα, που θα αφαιρούσαν από τους ιστούς τις απαραίτητες χημικές ουσίες που είναι χρήσιμες για την αλχημική διαδικασία. Μήτε χρησιμοποιούσαν παραισθησιογόνες ουσίες, που προκαλούν λογιών λογιών ανισορροπίες. Η θεία έκσταση επιτυγχανόταν με την μέθεξη στις ιερουργίες, την ψυχική συγκίνηση και την μόνιμη παρουσία της συνείδησης στο εδώ και τώρα.

Οι πυρσοί ανάβουν. Ο υποψήφιος είναι έτοιμος να βιώσει το αιώνιο παρόν. Θα εξαγνιστεί με τα πρωταρχικά ύδατα του Νουν και θα φορέσει το λευκό ένδυμα της αγνότητας, για να ξεκινήσει το μυητικό ταξίδι. Μοναδικά του εφόδια θα είναι το θάρρος, που χρειάζεται για να κατεβεί την άβυσσο της ύπαρξης, η διαίσθηση για να παραμένει προσανατολισμένος στα σκοτεινά μονοπάτια της αμφιβολίας και του πανικού, η φλογερή του καρδιά, που θα τον θερμαίνει την ώρα που η διάνοια παγώνει και θρυμματίζεται. Ο ιεροφάντης του αναγγέλλει το μήνυμα: «ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να επιλέξει μόνος του ανάμεσα στο καλό και το κακό. Το καλό ή το κακό το πράττει μόνο ο άνθρωπος. Η Φύση πράττει αυτό που πρέπει!».

Η αναπαράσταση της πορείας του θεού Ήλιου είναι τόσο ζωντανή, τόσο θαυμάσια βιωματική, καθώς ο υποψήφιος διέρχεται από τους τόπους που ανοίγει ο θεός Ρα ως φως του ουρανού, για να συναντήσει τον Όσιρη ως φως του υπόγειου κόσμου. Αυτή η μυστικιστική ένωση εκτελείται για να αντιμετωπιστούν οι σκοτεινές δυνάμεις του Σεθ και των άλλων πλασμάτων, που αδημονούν να καταβροχθίσουν την καρδιά του. Ο υποψήφιος ξεκινάει να περπατάει τις δώδεκα κοσμικές ώρες, με σκοπό να ανταπεξέλθει στις δοκιμασίες. Βιώνει τον θάνατο της προσωπικότητας, για να αναγεννηθεί και να λάμψει ο πνευματικός του εαυτός, αυτός ο αιώνιος και άφθαρτος που μετέχει στην ευδαιμονία των θεών. Είναι πλέον ο Όσιρης που αναστήθηκε! Είναι αυτός που εγκατέστησε τη βασιλεία του επί της σάρκας και των επιθυμιών της, που έχει κυριαρχήσει στις συγκινήσεις και τους φόβους του, που έχει νικήσει τους πρόξενους της δυστυχίας και της κακοτυχίας του. Αυτός που γνώρισε τον εσωτερικό του θεό και πλέον επιτελεί τον πραγματικό σκοπό της ζωής.
Ο υποψήφιος προχωράει με όλες του τις αισθήσεις τεταμένες. Κοιτάζει εκστατικά τους τοίχους γύρω του να ζωντανεύουν. Τα ιερογλυφικά και οι ζωγραφικές απεικονίσεις των θεών ζωντανεύουν˙ ζωντανεύουν το μύθο της δημιουργίας του κόσμου. Τα πάντα γύρω του αναπνέουν και δονούνται στο αιθερικό πεδίο, που πλέον αποκτάει υπόσταση στα μάτια της ψυχής. Η ίδια η ψυχή θυμάται πως κάποτε είχε φτερά˙ τα ξεδιπλώνει για να ακολουθήσει την κίνηση των όντων στο κοσμικό χοροστάσι. Και να, ξεπροβάλλει ο θεός Ήλιος έτοιμος για την έναρξη του νυχτερινού του περίπλου. «Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής;» ρωτά τον υποψήφιο. «Βρισκόμαστε εδώ, για να υπηρετήσουμε τον αληθινό σκοπό της ζωής˙ δεν είναι άλλος απ’ το να εκπαιδεύσουμε το φωτεινό Θεό μέσα μας να παρουσιαστεί με τον συνειδητό μας έλεγχο. Βρισκόμαστε εδώ, για να ανυψώσουμε τον φωτεινό Θεό μέσα από τον τάφο της σάρκας. Βρισκόμαστε εδώ, για να γίνουμε αθάνατοι και να κερδίσουμε την αιώνια ζωή[8]». Γνέφει στον υποψήφιο να τον ακολουθήσει. Ξεκινάει η αναπαράσταση της πορείας του Ήλιου.

Ο ίδιος ο Πλάτωνας περιγράφει την υπέρτατη εκείνη στιγμή που νιώθει ο νεοφώτιστος με το πέρας των μυστηρίων και των ερχομό του στο αναγεννημένο φως:

«Αλλά, αυτοί που έλαβαν μέρος σε εκείνη από τις τελετουργίες, που είναι νόμιμο να την ονομάζουμε μακαριότατη, βλέπουν τη λαμπρή ωραιότητα και τη μακάρια όψη και την πραγματική θέασή τους, καθώς εν χορώ με τους άλλους πανευτυχείς μύστες γίνονται ακόλουθοι του Δία ή κάποιου άλλου πάτρωνα θεού. Και τότε πανηγυρίζουμε ευδαιμονικά, καθώς βιώνουμε μία ολοκλήρωση μέσα μας και αισθανόμαστε ότι είμαστε πια απρόσβλητοι από οποιοδήποτε κακό, και βλέπουμε παντού τέλειες και καθαρές και βέβαιες εικόνες καθώς αναγορευτήκαμε πια μυημένοι και επόπτες μυστηρίων, λουσμένοι σε ένα λαμπρό φως και νοιώθουμε ότι είμαστε εξαγνισμένοι και απαλλαγμένοι από τα δεσμά του σώματος, από αυτό δηλαδή το μνήμα, που το περιφέρουμε κολλημένο επάνω μας σαν όστρακο[9]».

Ο Ήλιος ανατέλλει… Ιδού, ο νέος Άνθρωπος!

Βιβλιογραφία:

Εδουάρδος Συρέ: Οι Μεγάλοι Μύστες «Εκδ. Ιάμβλιχος».
Ευγένιος Ουίτγουερθ: Τα Εννιά Πρόσωπα του Χριστού «Εκδ. Καστανιώτη».
Ιάμβλιχος: Περί των Αιγυπτίων Μυστηρίων «Εκδ. Ζήτρος».
Κριστιάν Ζακ: Η Πέτρα του Φωτός «Εκδ. Λιβάνη».
Λουκιανός: Περί Συρίης Θεού «Εκδ. Γεωργιάδη».
Πλάτων: Φαίδρος -xletsos-basilhs.blogspot.com- «Μυσταγωγία».
iolaos-lapisphilosophorum.gr.
nea-acropoli.gr.

Υποσημειώσεις:

[1] Μορφή του θεού Ώρου, γιος της Ίσιδας και του Όσιρη, θεός των μυστηρίων.

[2] Ο Φαραώ.

[3] Ο ζωομορφισμός που απαντάται στην Αίγυπτο δεν είναι τίποτε άλλο από συμβολικές αναπαραστάσεις που κατ’ αναλογία συναντάμε και στις υπόλοιπες θρησκείες τότε και τώρα. Λόγου χάριν ο Άγιος Χριστόφορος ο Κυνοπρόσωπος.

[4] Μετ’ ευγνωμοσύνης θεού και όχι μετά φόβου θεού.

[5] Ιερές λέγονταν οι επιστήμες της ιατρικής, της αστρονομίας, της γεωμετρίας κ.α.

[6] ¨Φὐσις κρύπτεσθαι φιλεί¨ όπως έλεγε ο Ηράκλειτος, δηλαδή η φύση αγαπάει να κρύβει τον εαυτό της (τα μυστικά της). Τα Αιγυπτιακά Μυστήρια ήταν ένα δια βίου μάθησης σχολείο όπου οι μαθητές γνώριζαν τα μυστικά της ύλης, του πνεύματος και τις ιερές συνδέσεις μεταξύ τους.

[7] Αφοσίωση –Έρευνα –Υπηρεσία, είναι οι τρεις αρετές του μαθητή που αντιστοιχούν στην ανώτερη πνευματική του τριάδα.

[8] Τα Εννέα Πρόσωπα του Χριστού, σελ. 386.

[9] Φαίδρος, 250b,c.

Συγγραφέας: Κομπογιάννης Νίκος