Κάποτε κάποιος ασκούμενος στις πολεμικές τέχνες, θέλοντας να μαθητεύσει δίπλα σ’ ένα μεγάλο και σοφό Δάσκαλο, πήγε και τον συνάντησε. Όταν έφθασε μπροστά στο Δάσκαλο και θέλοντας να τον εντυπωσιάσει, άρχισε να του αναφέρει διάφορες φιλοσοφίες που είχε ακούσει, πολύπλοκες πρακτικές άσκησης που είχε κάνει, πονηρές τακτικές μάχης που είχε εφαρμόσει, κ.λπ. Ο Δάσκαλος άκουγε και άκουγε υπομονετικά χωρίς να κάνει το παραμικρό σχόλιο. Κάποια στιγμή αποφάσισε να κεράσει λίγο τσάι τον πολυλογά επισκέπτη του. Πήρε τότε μία κούπα τού τσαγιού και άρχισε να τη γεμίζει. Συνέχιζε να βάζει τσάι ώστε η κούπα γέμισε αλλά δε σταμάτησε να της προσθέτει μέχρι που άρχισε να ξεχειλίζει. Όταν το είδε αυτό ο επισκέπτης, απότομα και με φανερή ανησυχία, παρατήρησε: «Δάσκαλε η κούπα ξεχείλισε!». Ο Δάσκαλος τότε, καθόλου ταραγμένος και με μία σταθερότητα και αυτοπεποίθηση στη φωνή του, τού είπε: “Έτσι είσαι κι εσύ. Μία κούπα γεμάτη με γνώμες και απόψεις, αλλά τόσο γεμάτη που δεν χωράει τίποτα άλλο πια μέσα για να μπει! Αν θέλεις να γίνεις μαθητής μου πήγαινε πρώτα και άδειασε την κούπα σου απ’ ότι νομίζεις ότι ξέρεις και τότε μόνο γύρνα ξανά πίσω”.
Αυτή είναι μία πολύ όμορφη ιστορία, γνωστή σε πολλούς ασκούμενους στις πολεμικές τέχνες και με διάφορες παραλλαγές. Είναι μία ιστορία που εκφράζει με πολύ γλαφυρό τρόπο την στάση που θα πρέπει να έχει ένας ασκούμενος ή πιο σωστά: μαθητής των πολεμικών τεχνών αλλά και γενικότερα οποιοσδήποτε μαθητεύει κάπου. Αυτός θα πρέπει να ασκεί, μεταξύ άλλων αλλά και πάνω απ’ όλες, μία Αρετή αυτή της Ταπεινοφροσύνης.
Θα ήταν ορθότερο από δω και μπρος να χρησιμοποιήσουμε τον όρο «μαθητής» και όχι «ασκούμενος», γιατί έναν απλό ασκούμενο ίσως δεν τον αφορά ένα τέτοιο άρθρο. Αντίθετα ένα μαθητή πολεμικών τεχνών, έστω και αρχάριο, έστω και πολύ ατελή, αλλά που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως μαθητή, αυτόν αφορά.
Ένα πολύ κοινό γνώρισμα της εποχής μας είναι η αυτοπροβολή του ατόμου. Μια διαρκής προσπάθεια δηλαδή για εντυπωσιασμό των άλλων είτε τους γνωρίζει είτε όχι.
Αυτό από μόνο του είναι ένα πολύ ισχυρό κίνητρο αρκετών για να κάνουν διαφόρων λογής υπερβολές, προσπαθώντας να «ανέβουν» στα μάτια των άλλων. Το τραγικό δε της υπόθεσης είναι πως όλες αυτού του είδους οι ενέργειες ταυτίζονται από τους πολλούς με ένα είδος ψευδούς ευτυχίας. Στο χώρο των πολεμικών τεχνών συναντάται συχνά μέσα από διάφορα στοιχεία όπως: Στολές με πολύπλοκα σήματα και φανταχτερές ζώνες, περίεργα τυπικά και γεμάτες στόμφο εθιμοτυπίες, φανφαρόνες επιδείξεις τεχνικής και δύναμης, κ.λπ.
Στην πραγματικότητα όμως όλοι αυτοί που επιδεικνύονται είναι αλαζόνες και υπερόπτες. Θεωρούν τον εαυτό τους πάνω από τους άλλους και είναι πολύ εγωιστές για να είναι φίλοι, ακόμα και του ίδιου τους του εαυτού. Η αλαζονεία και η υπερηφάνεια είναι πολύ βλαβερά συναισθήματα και μπορούν να φωλιάσουν μέσα στον καθένα χωρίς να το καταλάβει, πολλές φορές ύπουλα, μετά από μία πρόσκαιρη επιτυχία. Αν συμβεί σε κάποιον αυτό, θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο από τους άλλους και θέλει να τον αναγνωρίζουν ως τέτοιο και αν είναι δυνατόν να τον υπηρετούν. Ο άνθρωπος αυτός είναι συνήθως ανεπιθύμητος από τους περισσότερους συνανθρώπους του και τον αποφεύγουν.
Από τέτοιου είδους συμπεριφορές δεν ξεφεύγει και ο μαθητής των πολεμικών τεχνών, ειδικά στις μέρες μας που η αθλητική άσκηση απομακρυσμένη ακόμα και από την απλή ευγενική αθλητική άμιλλα, τον οδηγεί αναπόφευκτα στον ανταγωνισμό και την αυτοπροβολή.
Κάτι τέτοιο συμβαίνει στον άνθρωπο όταν δεν έχει μία στοιχειώδη αυτογνωσία. Η αυτογνωσία βοηθάει κάποιον να μπορεί να βρίσκει τη θέση που του αρμόζει, σε οποιαδήποτε περίσταση και σε οποιαδήποτε ομάδα ανθρώπων. Για να μπορέσει όμως ο μαθητής να δει τον εαυτό του κατάματα, πέρα από την στοιχειώδη αυτογνωσία χρειάζεται και μία δόση ηρωισμού. Μ’ άλλα λόγια ή με μία λέξη, χρειάζεται Ταπεινοφροσύνη.
Εφοδιασμένος μ’ αυτή την Αρετή ξέρει να δίνει στα πράγματα την αξία που έχουν. Μ’ αυτήν αναγνωρίζει την αξία των συνανθρώπων του και καταλαβαίνει τα λάθη του. Είναι ο μόνος τρόπος για να βελτιώσει ουσιαστικά τον εαυτό του και να γίνει καλύτερος άνθρωπος, έχοντας πάντα σα γνώμονα το σκεπτικό πως κανείς δεν είναι τέλειος και η προσπάθεια βελτίωσης πρέπει να είναι συνεχόμενη. Είναι σημαντικό λοιπόν να είναι εξαιρετικά προσεκτικός. Η αυτοπαρατήρηση θα πρέπει να είναι τεταμένη και ασταμάτητη. Έτσι θα μπορέσει να διακρίνει τα λεπτά νήματα της αλαζονείας μέσα του. Όταν καταφέρει να «δει» κάτι τέτοιο, δε θα πρέπει να αισθανθεί ντροπή ή ενοχές, γιατί αυτές οι καταστάσεις είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της αυτογνωσίας. Όταν κάνει ωστόσο ένα βήμα μπροστά τότε κινδυνεύει περισσότερο. Τότε είναι που η υπερηφάνεια του «επιτίθεται» με έναν αδίστακτο τρόπο, συνήθως «αόρατο στα μάτια του».
Τότε και μόνο είναι που μπορεί να αναγνωρίσει και ένα δάσκαλο-οδηγό στην πορεία της μαθητείας του. Μπορεί να καταλάβει πως χρειάζεται καθοδήγηση στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει αλλά παράλληλα καταλαβαίνει την δική του αξία και με τη σειρά του μπορεί να συμβουλέψει τους νεώτερους και πιο άπειρους συμμαθητές του.
Σημαντικό είναι το γεγονός πως ανεξάρτητα από τις επιτυχίες του, ο μαθητής των πολεμικών τεχνών δε θα πρέπει να αισθάνεται ότι είναι κάτι το πολύ ιδιαίτερο. Αυτό σημαίνει πως ακόμη και αν ξεχωρίζει σε κάτι, η επιτυχία δε θα πρέπει να τον «μεθάει» αλλά αντίθετα να τον «προσγειώνει», να τον κάνει πιο εργατικό και να τον φέρνει πιο κοντά στους συμμαθητές του και τους άλλους συνανθρώπους του. Αν γνωρίζει ότι ενήργησε ποιοτικά, αυτό δεν θα πρέπει να έχει αντίκτυπο στα συναισθήματά του. Όχι ότι δεν πρέπει να αντιλαμβάνεται το ξεχωριστό που έκανε, απλώς δεν πρέπει να τον αποπροσανατολίζει από τους στόχους του και το κέντρο του εαυτού του η επιτυχία. Αυτή η ουδέτερη συναισθηματική κατάσταση του επιτρέπει να μην συντηρεί στην σκέψη του το ευτυχές γεγονός (όπως για παράδειγμα τη νίκη σε ένα τουρνουά πολεμικών τεχνών), ούτε να το αναμασάει με τον νου του συνεχώς.
Όταν αναμασάει κάτι με την σκέψη του το επαναλαμβάνει μέσα του διαρκώς, είτε για να ικανοποιήσει την επιθυμία του εγώ του για δόξα, είτε για να βασανίσει τον εαυτό του με μαζοχιστικό τρόπο, κάτι που είναι και πάλι μια ικανοποίηση του εγώ.
Εξίσου κακό είναι να αρχίσει ψευτοϋποβιβασμούς του εαυτού του , τα: «εγώ δεν είμαι τίποτα», κ.λπ. γιατί και αυτά ακόμη είναι μια έντεχνη υπεροπτική επίδειξη χαρακτήρα. Ταπεινοφροσύνη δεν είναι ταπεινότητα, ούτε «ψευδοταπεινοφροσύνη» που κρύβει εγωισμό, ζήλια, φθόνο, περιφρόνηση ή ματαιοδοξία.
Ο μαθητής δε θα πρέπει να κάνει τίποτα άλλο από το να συνεχίζει την πορεία του με την ίδια θέρμη και προσήλωση όπως πάντα και ακόμη περισσότερο.
Η Ταπεινοφροσύνη ίσως είναι η δυσκολότερη Αρετή αλλά ίσως και η πολυτιμότερη. Ο ταπεινόφρων ξέρει να αφήνει χώρο και στους άλλους, συμμαθητές του και μη, για να βρουν τη δική τους θέση. Μαθαίνει να τους σέβεται και να τους συμπεριφέρεται με τον κατάλληλο τρόπο, άλλες φορές βοηθώντας τους και άλλες απλά αφήνοντάς τους να εκφραστούν σύμφωνα με τη δική τους φύση. Αυτός είναι ο πιο ανοιχτόκαρδος και ευγενικός, χωρίς να προξενεί στους άλλους καχυποψία για το ποιόν του και τις καλές του προθέσεις.
Ο μαθητής των πολεμικών τεχνών που είναι τέτοιος έχει τα μεγαλύτερα φόντα να ανακαλύψει πολλά «πετράδια» του βαθύτερου και ανώτερου εαυτού του στην πορεία του αυτή. Αντίθετα ο υπερόπτης και αλαζόνας δε θα «δει» τίποτα πέρα από το «τσόφλι» μίας πολεμικής τέχνης που ασκεί και πιθανά ούτε καν σε όλη του την έκταση.
Ας είναι λοιπόν η Ταπεινοφροσύνη για τον καθένα που είναι αγνός και ειλικρινής ασκούμενος στις πολεμικές τέχνες, η Αρετή που στεφανώνει τις προσπάθειες βελτίωσης του εαυτού του, των συμμαθητών του και της τέχνης του.