«Ο φόβος είναι η πρώτη μητέρα των θεών», είπε ο Ρωμαίος ποιητής Τίτος Λουκρήτιος Κάρος (95 – 55 π.Χ.). Και μπορούμε να πούμε πως μητέρα όλων των φόβων είναι ο φόβος του θανάτου. Πολλοί φιλόσοφοι υποστηρίζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια πως μόνο ο άνθρωπος έχει συνείδηση του θανάτου του και πως αυτό είναι ένα κατεξοχήν ανθρώπινο χαρακτηριστικό.
Η ζωή των πρωτόγονων ανθρώπων περιστοιχίζονταν από πολλούς κινδύνους και σπανίως πέθαιναν από φυσικό θάνατο. Πολύ πριν έρθουν τα γηρατειά, η βία ή κάποια ασθένεια εξόντωναν το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων. Γι’ αυτό τον λόγο οι άνθρωποι πίστευαν ότι ο θάνατος δεν μπορεί να είναι φυσικός και άρχισαν να αποδίδουν σ’ αυτόν μία υπερφυσική αιτία.
Ο φόβος του θανάτου, η έκπληξη που προκαλείται από διάφορα φαινόμενα τα οποία φαίνεται να οφείλονται στην τύχη ή είναι ακατάληπτα, η ελπίδα σε μια θεία βοήθεια, η πίστη στο μοιραίο, όλα αυτά τα στοιχεία βοήθησαν στη γέννηση των θρησκευτικών δοξασιών.
Η ύπαρξη δύο φύλων, τα όνειρα, καθώς και η μυστηριώδης επίδραση των ουρανίων φαινόμενων στη γη και στους ανθρώπους, θα προκαλούσαν έκπληξη και θαυμασμό. Ο πρωτόγονος άνθρωπος πιθανά θα εκπλήσσονταν όταν έβλεπε στον ύπνο του μορφές και θα τρόμαζε όταν αναγνώριζε στο όνειρό του πρόσωπα τα οποία έχουν πεθάνει. Έτσι ίσως έθαβε τους νεκρούς του στη γη για να τους εμποδίσει να βγουν έξω από φόβο μήπως επιστρέψουν και τον βλάψουν.
Οι αντιλήψεις αυτές έκαναν τον πρωτόγονο άνθρωπο να σκέπτεται ότι κάθε ζωντανή ύπαρξη έκλεινε μέσα της μια ψυχή που μπορούσε να αποχωριστεί από το σώμα κατά τη διάρκεια μιας ασθένειας ή του ύπνου ή μετά το θάνατο.
Ψυχή δεν έχει μόνο ο άνθρωπος αλλά όλα τα πράγματα, ο εξωτερικός κόσμος όχι μόνο δεν είναι αναίσθητος και νεκρός αλλά αντίθετα έχει έντονη ζωή. Έτσι σκέπτονταν οι αρχαίοι φιλόσοφοι για να μπορούν να εξηγήσουν πολλά φυσικά φαινόμενα όπως η κίνηση του ήλιου, ο κεραυνός, ο ψίθυρος των δέντρων. Κάπως έτσι γεννήθηκε ο ανιμισμός.
Στον αντίποδα της αντίληψης αυτής είναι η ελπίδα της ανάστασης. Με πρώτο παράδειγμα τη φύση με την ανατολή και τη δύση του ήλιου τη γέμιση και το χάσιμο του φεγγαριού, οι πρωτόγονοι λαοί πίστευαν ότι οι ηγέτες τους και οι ήρωες τους τελειώνουν την αποστολή τους, πεθαίνουν και ανασταίνονται για να επιστρέψουν και να τους λυτρώσουν ή να τους οδηγήσουν.
Έτσι παρατηρείται στις πιο παλιές παραδόσεις η πίστη στην επιστροφή της ψυχής του ανθρώπου στη γη, χωρίς αυτή να υπακούει σε αυστηρούς κανόνες και μηχανισμούς.
Οι θεωρίες του Χριστιανισμού, του Ιουδαϊσμού και του Ισλαμισμού σχετικά με τη ζωή μετά το θάνατο βασίζονται στην κυρίαρχη πίστη των τριών αυτών θρησκειών ότι έχουμε μονάχα μια ζωή να ζήσουμε. Αυτή η πίστη, σε συνδυασμό με την πίστη στην αθανασία της ψυχής, δημιουργεί σα λογική συνέπεια την βεβαιότητα για μια αιώνια τιμωρία ή ανταμοιβή ανάλογα με τις πράξεις μας. Έχουμε μόνο μια ευκαιρία να διεκδικήσουμε τη θέση μας ανάμεσα στους σωσμένους ή τους κολασμένους και αν αποτύχουμε αυτό θα είναι τελεσίδικο. Επειδή αυτό μοιάζει κάπως άδικο, ο δυτικός Χριστιανισμός προσπάθησε να απαλύνει αυτή την αδικία δίνοντας στις ψυχές μια ακόμη ευκαιρία να περάσουν στον παράδεισο, μέσα από το Καθαρτήριο. Οι Μουσουλμάνοι έχουν επίσης μια μεταθανάτια ευκαιρία αν δηλώσουν την πίστη τους στον Αλλάχ, ενώ οι Εβραίοι πιστεύοντας ότι είναι οι εκλεκτοί του θεού δεν έχουν λόγο να ανησυχούν ιδιαίτερα.
Από την άλλη, στην Ανατολή ο Ινδουισμός και ο Βουδισμός βλέπουν τη ζωή στη γη σαν ένα είδος «σχολείου» για τις ψυχές. Επιστρέφουν σε αυτό ξανά και ξανά, όσες φορές χρειαστεί για να πάρουν τα μαθήματά τους και να προχωρήσουν. Σε χιλιάδες ιερά κείμενα της Ανατολής, δίνεται έμφαση στο ίδιο το ταξίδι της ψυχής και η μόνη βεβαιότητα είναι πως τελικά, έστω και αν χρειαστεί ένα τεράστιο χρονικό διάστημα, όλα τα πιθανά μονοπάτια θα οδηγήσουν το σύνολο των ψυχών στον ίδιο υπερβατικό στόχο, που είναι να απαλλαγούν απ’ όλες τις επιθυμίες που τις δένουν και τις επαναφέρουν πίσω στον υλικό κόσμο.
Γιατί όμως η πίστη στη μετενσάρκωση δεν είναι τόσο διαδεδομένη στο δυτικό όσο και στον ανατολικό κόσμο;
Οι ενέργειες για την παγίωση της Εκκλησίας κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους έκαναν τόσο καλή δουλειά στο ξερίζωμα της πίστης στη μετενσάρκωση- που θεωρούνταν παγανιστική και αντι-χριστιανική- ώστε οι περισσότεροι σήμερα την θεωρούν αποκλειστικά ανατολική δοξασία. Η θεωρία, όμως είναι πολύ κομψή και προσφέρει πολλές ελκυστικές και λογικές ερμηνείες στα παράδοξα και τις ανισότητες της ανθρώπινης ζωής για να περιορίζεται σε μια μόνο ήπειρο του πλανήτη. Η αλήθεια είναι ότι η πίστη στη μετενσάρκωση υπήρχε μέσα σε όλες τις μυστικές διδασκαλίες της Ελλάδας και της Μέσης Ανατολής, που έχουν επιζήσει μέχρι τις μέρες μας. Ο Πλάτωνας μιλούσε συχνά για την πεποίθησή του πως περνάμε μέσα από πολλά σώματα στο ταξίδι μας προς την υπέρτατη ολοκλήρωση και επαναλαμβάνει την γνωστή προειδοποίηση του δάσκαλού του Σωκράτη να μην ενδιαφερόμαστε περισσότερο για το κυνήγι των ηδονών σε βάρος της φιλοσοφικής αναζήτησης.
Οι πρώτοι αιώνες του Χριστιανισμού είναι γεμάτοι από αναφορές για τις δογματικές διαμάχες με τους νέο-πλατωνικούς φιλοσόφους, η επιρροή των οποίων ήταν αρκετά μεγάλη για να κάνει ακόμα και τον Αυγουστίνου, πριν γίνει Άγιος, να θεωρεί τη μετενσάρκωση πολύ πιθανή. Όμως το ζήτημα ξεκαθάρισε για τους Χριστιανούς, στην 5η Οικουμενική Σύνοδο, το 553 μΧ, από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Στη διάρκεια της Συνόδου ανακοινώθηκαν διάφοροι «αφορισμοί», που είχαν σκοπό να ξεκάνουν μια για πάντα τις παγανιστικές αντιλήψεις. Έτσι ανάμεσα στα άλλα «αναθαματίστηκε» τόσο ο ίδιος όσο και η διδασκαλία ενός από τους σημαντικότερους πρώτους Πατέρες της Εκκλησίας, του Ωριγένη (185-251 μΧ), που πίστευε στην προΰπαρξη της ψυχής και στη μετενσάρκωση.
Αυτός πίστευε: «Κάθε ψυχή έρχεται σε αυτό τον κόσμο δυναμωμένη από τις νίκες ή αποδυναμωμένη από τις ήττες της προηγούμενης ζωής της. Η θέση της σ΄αυτόν τον κόσμο ως ένα δοχείο προορισμένο για τιμή ή ατίμωση εξαρτάται από τις προηγούμενες αρετές και τα ελαττώματά της. Το έργο της σ’αυτόν τον κόσμο καθορίζει τη θέση της στον κόσμο που πρόκειται ν’ακολουθήσει στη συνέχεια…» ΩΡΙΓΕΝΗΣ Περί Αρχών.
Αμέτρητα παραδείγματα μπορούν να βρεθούν στους αρχαίους πολιτισμούς ανά τον κόσμο, και μια θεοσοφική μελέτη υποστηρίζει πως εκατό διαφορετικές και διάσπαρτες πρωτόγονες φυλές πιστεύουν σήμερα, σε κάποιο είδος μετενσάρκωσης. Όπως λέει ο Γιούνγκ : « η ιδέα αυτή φαίνεται να εδρεύει στο συλλογικό ασυνείδητο μαζί με τον Παράδεισο, την Πτώση και την ελπίδα για μια επιστροφή στην πρωταρχική αθωότητα»
Αν είναι αλήθεια πως έχουμε ζήσει πολλές ζωές, τότε γιατί δεν τις θυμόμαστε; Επειδή, όπως λέει η αρχαία σοφία, υποχρεωνόμαστε να ξεχάσουμε, «πίνοντας τα νερά της Λήθης», πριν ξαναγεννηθούμε έτσι ώστε οι αναμνήσεις μας να μην καταστρέψουν την παρούσα ζωή μας. Εξάλλου, όπως μπορεί να φανταστεί κανείς, είναι μερικές φορές αρκετά δύσκολο να κατανοήσουμε τα γεγονότα και τη σημασία τους σ’ αυτή τη ζωή, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για μια ολόκληρη αλληλουχία ζωών που ξετυλίγεται πολύ βαθιά στο παρελθόν.
Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται πως μερικές φορές κάποια ψυχή ξεφεύγει από το δίχτυ της λήθης και επιστρέφει στον κόσμο διατηρώντας κάποιες αναμνήσεις.
Ο σύγχρονος ερευνητής, καθηγητής Ίαν Στήβενσον, (1918-2007) ήταν ένας ψυχίατρος που εργαζόταν για την Ιατρική Σχολής του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια για 50 χρόνια. Έλαβε διεθνή αναγνώριση για την έρευνά του πάνω στη μετενσάρκωση ανακαλύπτοντας στοιχεία που δείχνουν ότι οι μνήμες και σε κάποιες περιπτώσεις και οι σωματικές βλάβες, μπορούν να μεταφερθούν από τη μία ζωή στην άλλη. Ταξίδεψε εκτενώς μέσα σε 40 χρόνια, και εξέτασε 3.000 περιπτώσεις παιδιών σε όλο τον κόσμο, σε λαούς διαφόρων θρησκευτικών πεποιθήσεων, που θυμόνταν προηγούμενες ζωές. Η έρευνα του παρουσίασε στοιχεία που αποδεικνύουν ότι τα παιδιά αυτά είχαν ασυνήθιστες ικανότητες, ασθένειες, φοβίες και γενετικά σημάδια που δεν θα μπορούσαν να εξηγηθούν από το περιβάλλον ή την κληρονομικότητα.
Κατά τη διάρκεια της πρωτότυπης έρευνάς του, ο Δρ Στήβενσον είχε σημειώσει το γεγονός ότι αυτά τα παιδιά έφεραν συχνά σημάδια που υποτίθεται ότι σχετίζονται με τη δολοφονία τους ή θανάτο που υπέστησαν σε μια προηγούμενη ζωή. Η έρευνα του Στήβενσον για τα γενετικά αυτά προβλήματα έχει ιδιαίτερη σημασία για την απόδειξη της μετενσάρκωσης, δεδομένου ότι προσκομίζει πλήθος στοιχείων που είναι πιο αντικειμενικά ,από τις- συχνά αποσπασματικές – αναμνήσεις και τις αναφορές των ερωτηθέντων παιδιών και ενηλίκων
Σύμφωνα με τις έρευνές του, οι περισσότερες περιπτώσεις, όπου υπάρχουν, σημάδια και εκ γενετής δυσμορφίες για τις οποία δεν υπάρχουν ιατρικές εξηγήσεις, έχουν πέντε κοινά χαρακτηριστικά:
1. Κάποιος που πίστευε στη μετενσάρκωση μπορεί εκφράσει την επιθυμία να ξαναγεννηθεί σε ένα ζευγάρι ή να είναι ο σύντροφος ενός ζευγαριού. Αυτό είναι συνήθως επειδή είναι πεπεισμένος ότι θα έχει καλή φροντίδα από αυτά τα συγκεκριμένα άτομα. Αυτές οι επιθυμίες εκφράζονται συχνά από τους Τλίνγκιτ Ινδιάνους της Αλάσκας και από τους Θιβετιανούς.
- Πιο συχνές είναι οι περιπτώσεις εμφάνισης προφητικών ονείρων. Κάποιος που έχει πεθάνει εμφανίζεται σε έγκυες ή όχι ακόμη γυναίκες και τους λέει ότι αυτός ή αυτή θα ξαναγεννηθεί από αυτήν. Ο Δρ Στήβενσον βρήκε ότι αυτά τα προφητικά όνειρα είναι συχνά στη Βιρμανία και μεταξύ των Ινδιάνων της Αλάσκα.
- Στους παραπάνω πολιτισμούς εξετάζουν το σώμα του νεογέννητου παιδιού για αναγνωρίσιμα σημάδια για να διαπιστωθεί αν είναι κάποιος γνωστός τους που πέθανε και ξαναγεννήθηκε ανάμεσά τους. Αυτή η αναζήτηση για αναγνωριστικά σημάδια είναι πολύ συχνή μεταξύ των λαών που πιστεύουν στη μετενσάρκωση, και ιδίως μεταξύ των Ινδιάνων Τλίνγκιτ και τους Igbos της Νιγηρίας. Διάφορες φυλές της Δυτικής Αφρικής κάνουν σημάδια στο σώμα του πρόσφατα εκλιπόντος, προκειμένου να είναι σε θέση να τον αναγνωρίσουν όταν θα ξαναγεννηθεί.
- Το πιοσυχνά εμφανιζομένογεγονός ή ο κοινός παρονομαστής που σχετίζεται με την μετενσάρκωση είναι ότι ένα παιδί θυμάται μια προηγούμενη του ζωή.
Τα παιδιά συνήθως αρχίζουν να μιλούν για τις αναμνήσεις τους μεταξύ των ηλικιών δύο και τεσσάρων ετών. Τέτοιες νηπιακές μνήμες σταδιακά φθίνουν όταν το παιδί είναι μεταξύ τεσσάρων και επτά ετών. Υπάρχουν βέβαια πάντοτε ορισμένες εξαιρέσεις, όπως ένα παιδί να συνεχίζει να θυμάται την προηγούμενη ζωή του, αλλά δεν μιλάει γι ‘αυτό για διάφορους λόγους.
Τα περισσότερα παιδιά μιλούν για την προηγούμενη ταυτότητά τους με μεγάλη ένταση και συναίσθημα. Συχνά δεν μπορούν να αποφασίζουν τα ίδια ποιός κόσμος είναι πραγματικός και ποιός όχι. Πολλές φορές βιώνουν ένα είδος διπλής ύπαρξης όπου μερικές φορές μια ζωή είναι πιο πραγματική, ενώ μερικές φορές η άλλη ζωή παίρνει τα ηνία. Αυτός είναι και ο λόγος που συνήθως μιλούν για την προηγούμενη ζωή τους σε ενεστώτα χρόνο λέγοντας τα πράγματα όπως, “έχω έναν σύζυγο και τα δύο παιδιά που ζουν στην πόλη Τζαϊπούρ.” Σχεδόν όλα τα παιδιά είναι σε θέση να μιλήσουν για τα γεγονότα που οδήγησαν στο θάνατο τους. Αυτά τα παιδιά έχουν την τάση να θεωρούν τους προηγούμενους και όχι τους παρόντες γονείς τους, σαν πραγματικούς και συνήθως εκφράζουν την επιθυμία να επιστρέψουν σ’ αυτούς. Όταν, κατόπιν αναζήτησης, η προηγούμενη οικογένεια τελικά βρίσκεται και έρχονται στο φως λεπτομέρειες σχετικά με τα πρόσωπα της προηγούμενης ζωής, τότε εξηγείται η ασυνήθιστη συμπεριφορά αυτών των παιδιών
- Ένα τέτοιο παράδειγμα ασυνήθιστης συμπεριφοράς είναι πχ, αν το παιδί έχει γεννηθεί στην Ινδία σε μια οικογένεια πολύ χαμηλής κάστας ενώ στην προηγούμενη ζωή του ήταν μέλος μιας ανώτερης κάστας, μπορεί να αισθάνεται άβολα στην νέα του οικογένεια. Το παιδί μπορεί να περιμένει να το υπηρετούν ή να αρνηθεί να φορά φτωχικά ρούχα. Ο Στήβενσον δίνει πολλά παραδείγματα τέτοιων ασυνήθιστων προτύπων συμπεριφοράς.
Στο 35% των περιπτώσεων που διερευνήθηκαν, τα παιδιά που έχασαν τη ζωή τους με μη-φυσικό θάνατο ανέπτυξαν διάφορες φοβίες. Για παράδειγμα, εάν είχαν πνιγεί σε μια προηγούμενη ζωή, τότε συχνά αναπτύσσουν μια φοβία για το νερό. Αν είχαν πυροβοληθεί, συχνά φοβούνται τα όπλα και μερικές φορές τα δυνατά κτυπήματα. Αν πέθαναν σε τροχαίο ατύχημα πολλές φορές θα αναπτύξουν μια φοβία στα ταξίδια με αυτοκίνητα, λεωφορεία ή φορτηγά.
Μια άλλη ασυνήθιστη μορφή συμπεριφοράς, την οποία ο Δρ Στήβενσον ονόμασε philias, αφορά τα παιδιά που εκφράζουν την επιθυμία να τρώνε διάφορα είδη τροφίμων ή να φορούν διαφορετικά ρούχα από αυτά που συνηθίζονται στον πολιτισμού τους. Επίσης εάν ένα παιδί είχε εξάρτηση από το αλκοόλ, τον καπνό ή τα ναρκωτικά σε προηγούμενη ζωή ως ενήλικας μπορεί να εκφράσει την ανάγκη για αυτές τις ουσίες σε μια νεαρή ηλικία.
Πολλά από αυτά τα παιδιά με αναμνήσεις από προηγούμενες ζωές δείχνουν ικανότητες ή ταλέντα που είχαν στις προηγούμενες ζωές τους. Επίσης, συχνά τα παιδιά που ανήκαν στο αντίθετο φύλο στην προηγούμενη τους ζωή δείχνουν δυσκολία στην προσαρμογή στο νέο τους φύλο. Τα προβλήματα που σχετίζονται με την «αλλαγή φύλου» μπορεί να οδηγήσουν αργότερα στη ζωή τους σε ομοφυλοφιλία. Πρώην κορίτσια που είχαν ξαναγεννηθεί ως αγόρια μπορεί να επιθυμούν να ντύνονται ως κορίτσια ή προτιμούν να παίζουν με τα κορίτσια παρά τα αγόρια.
Μέχρι τώρα όλες αυτές οι ανθρώπινες παραδοξότητες ήταν ένα μυστήριο για τους συμβατικούς ψυχιάτρους. Όμως αυτές οι έρευνες για τη μετενσάρκωση δείχνουν μια εναλλακτική προσέγγιση για τέτοια θέματα. Στο παρελθόν, οι γιατροί συνήθως έλεγαν πως για αυτές τις ιδιαιτερότητες ευθύνονταν η έλλειψη ή το πλεόνασμα ορισμένων ορμονών, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις η αλήθεια ίσως είναι διαφορετική.
Η έρευνα του καθηγητή Στήβενσον ήταν τόσο μεθοδική που ακόμα και οι επικριτές του δυσκολεύονται να βρουν ψεγάδια στην επίπονη προσέγγιση που χρησιμοποιεί για να επαληθεύσει τους ισχυρισμούς των υποκειμένων του. Αυτά, στις περισσότερες περιπτώσεις είναι παιδιά πολύ μικρά για να έχουν συγκεντρώσει από κάπου αλλού πέρα από τη μνήμη τους τα στοιχεία για τις προηγούμενες ζωές τους. Αντίθετα με τους ενήλικες οι οποίοι μπορεί ξαφνικά να «θυμηθούν» πως σκοτώθηκαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχοντας δει κάποια ταινία ή διαβάζοντας ένα σχετικό βιβλίο, τα παιδιά είναι συνήθως πολύ μικρά για να μπορούν να διαβάσουν όταν πρωτοαρχίζουν να αναφέρουν αναμνήσεις μιας άλλης ζωής.
Ο ψυχίατρος Χάρολντ Λίεφ σε ένα άρθρο του το 1977, σημείωνε για τον καθηγητή Στήβενσον και την έρευνά του « Είτε κάνει ένα κολοσσιαίο σφάλμα, είτε θα γίνει γνωστός σαν ο Γαλιλαίος του 20ου αιώνα». Εμείς να προσθέσουμε ότι αυτό θα το δείξει ο χρόνος