Τι είναι το Μάτριξ;

Η λέξη αυτή έγινε γνωστή από την κινηματογραφική τριλογία που πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Στα λατινικά Matrix σημαίνει θηλυκό, όπως και καρπός, και παράγεται από το Materia που σημαίνει ύλη και αυτό από το Mater (μητέρα). Κυριολεκτικά σημαίνει δίκτυο, πίνακας, πλέγμα, μήτρα. Από τις έννοιες του δικτύου και του πλέγματος, οδηγούμαστε στην εικόνα του ιστού της αράχνης, τέλια κατασκευασμένου για να παγιδέψει τα θύματά της.

Πλέον, με τη λέξη Μάτριξ εννοούμε την πραγματικότητα στην οποία είμαστε εγκλωβισμένοι, είτε από την κοινωνική και φυσική σκοπιά της, είτε από την πνευματική. Σε έναν κόσμο τεχνολογίας, όπως συμβαίνει και στις ταινίες, το Matrix γίνεται σύμβολο της εικονικής πραγματικότητας και, μιλώντας με φιλοσοφικούς όρους, της παγκόσμιας πλάνης, που παγιδεύει λαούς και ανθρώπους, αντίστοιχο της σανσκριτικής λέξης Maya. Όλες αυτές οι έννοιες σχετίζονται με την ίδια τη φύση της πραγματικότητας, την κατασκευαστική δομή της, όπου τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται.

Το Μάτριξ είναι λοιπόν μια πλάνη που μας κρατά τυφλούς, σε μια κοιμισμένη κατάσταση, την οποία όμως αντιλαμβανόμαστε ως απτή και απόλυτη πραγματικότητα. Διότι σπάνια θα αναρωτηθούμε τι είναι πραγματικό και τι δεν είναι. Συνήθως είμαστε βέβαιοι πως αυτό που βλέπουμε μπροστά μας είναι και το πραγματικό. Το ότι μπορούμε να δούμε και να νοιώσουμε τα υλικά αντικείμενα, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αυτά είναι και αληθινά. Βλέπουμε και αγγίζουμε συμπαγή αντικείμενα, όμως η σύγχρονη επιστήμη μας λέει ότι η συνεχής κίνηση των μορίων τους δημιουργούν την ψευδαίσθηση του συμπαγούς. Βλέπουμε παντού χρώματα, που όμως δεν υπάρχουν. Αναφερόμαστε στο παρόν, που όμως διαρκεί κλάσματα του δευτερολέπτου και συνεχώς μας ξεφεύγει, και πολλά άλλα, μόνο στο υλικό επίπεδο.

Στο κοινωνικό επίπεδο πιστεύουμε πως αυτά που διαβάσαμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή είδαμε στην τηλεόραση είναι αληθινά, όπως πιστεύουμε ως αληθινά όσα μας λένε για το οικονομικό σύστημα, τις τιμές των προϊόντων και γενικά την παγκόσμια οικονομία. Έτσι το Μάτριξ βρίσκεται παντού, όλη η καθημερινότητά μας, πολλές φορές κατευθυνόμενη και ήδη προκαθορισμένη, εξελίσσεται μέσα του και εμείς έχουμε την εντύπωση ότι είμαστε ελεύθεροι ή ότι επιλέγουμε ελεύθερα. Και όπως μας παρουσιάζεται και στην ταινία, οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν την ύπαρξή του, κάποιοι γνωρίζουν ότι ζουν μία πλάνη, αλλά θέλουν να συνεχίζουν να ζουν ναρκωμένοι και μάλιστα αγωνίζονται για να διατηρήσουν την ψευδαίσθηση υπαρκτή, ενώ πολλοί λίγοι αντιστέκονται και προσπαθούν να αφυπνίσουν τον εαυτό τους και την κοινωνία.

Μπορούμε να αποδώσουμε στο Μάτριξ και πολλές άλλες προεκτάσεις, εφόσον πολλοί άνθρωποι έχουν παγιδευτεί μέσα στη δικιά τους αντίληψη για την πραγματικότητα, και αρνούνται ότι υπάρχουν πολλά που αγνοούν. Στο σημείο αυτό, βλέπουμε πολλές ομοιότητες ανάμεσα στην έννοια του Μάτριξ και στον μύθου του σπηλαίου του Πλάτωνα. Σύμφωνα με τον αρχαίο αυτό μύθο, είμαστε όλοι αλυσοδεμένοι σκλάβοι ενός συστήματος, που μας παρουσιάζει τις σκιές των πραγμάτων ως αληθινές, ενώ εμείς θεωρούμε πώς ό,τι ακούμε κα βλέπουμε είναι η μοναδική πραγματικότητα. Άλλωστε, οι 2 έννοιες, αυτή του σπηλαίου και του Μάτριξ – μήτρας, μας κάνουν να αντιληφθούμε ότι αναφέρονται στην ίδια αλήθεια – πραγματικότητα. Και ότι η ίδια η ταινία βασίστηκε σε αυτήν την αρχαία παραβολή.

Ένα ερώτημα που τίθεται είναι πόσο τελικά μας βολεύει η ζωή μέσα σε ένα Matrix. Το Matrix κυβερνά όλα όσα έχουμε συνηθίσει και δεν θέλουμε να αλλάξουμε στις ζωές μας. Ένας υποσυνείδητος φόβος που μας εμποδίζει να σπάσουμε τις συνήθειές μας και να απελευθερωθούμε. Από την άλλη, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ξέρουν τι ακριβώς θέλουν, είναι βολεμένοι στο μικρό κελί του νου τους και δεν ανησυχούν όσο βλέπουν και τους άλλους να είναι στα κελιά τους. Δεν θέλουν να είναι στ’ αλήθεια ελεύθεροι. Ή έστω δεν ξέρουν καν γιατί να είναι ελεύθεροι, δεν έχουν λόγο να είναι ελεύθεροι.

Είτε το Μάτριξ είναι απλά ο εκδηλωμένος κόσμος (ο Πλάτων δίδασκε ότι η ανθρώπινη ψυχή προέρχεται από έναν ανώτερο πνευματικό κόσμο, του οποίου ο εκδηλωμένος κόσμος δεν είναι παρά η σκιά), είτε βρίσκεται πίσω από το οικονομικό και τραπεζικό σύστημα, είτε τις κυβερνήσεις, είτε απλά είναι η ρουτίνα και η καθημερινότητα, είτε τα λανθασμένα πιστεύω, οι εθισμοί και οι πεποιθήσεις μας, είμαστε όλοι δεσμώτες της Σπηλιάς – Μάτριξ.

Ένας από τους ιστούς του Μάτριξ, είναι τα ΜΜΕ (Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης), που με τη χρήση ψεμάτων (fake news) και προπαγάνδας, επιδιώκουν να παραμένουμε τρομοκρατημένοι και γεμάτοι φόβο για τη ζωή. Μας κρατούν σε άγνοια, πλάθοντας την πραγματικότητά μας, για μας. Οι θρησκείες (στην εξωτερική και καθαρά μορφική τους όψη, γιατί το εσωτερικό νόημα των θρησκειών μιλά για τις αναλλοίωτες αλήθειες, κρυμμένες έστω από συμβολισμούς και αλληγορίες) επίσης μας κρατούν σε άγνοια και σε διχόνοια εδώ και χρόνια. Το οικονομικό σύστημα διατηρεί τους ανθρώπους σε πλήρη ανέχεια, δημιουργώντας τεράστιες ανισότητες. Η απληστία για το χρήμα και την εξουσία έχουν δηλητηριάσει τον νου και τη νοημοσύνη μας και μάς κρατάνε παγιδευμένους μέσα στο Μάτριξ.

Σήμερα, ανταγωνιζόμαστε ο ένας τον άλλον αντί να συνεργαζόμαστε. Δεν καταλαβαίνουμε ότι ο πόνος, το στρες, οι δυσκολίες μας καταβάλλουν καθημερινά και έτσι σταδιακά χάνουμε τη θέληση για Ζωή. Άραγε θα ξυπνήσουμε ώστε να σταματήσουμε όλη αυτή την τρέλα πάνω στον πλανήτη; Θα ξυπνήσουμε από το Μάτριξ, όπως έκανε ο Νίο, ή απλά θα συνεχίσουμε να διατηρούμε το υπάρχον σύστημα όσο πιο ζωντανό γίνεται;

Ωστόσο, η έννοια του Μάτριξ δεν έχει μόνο αρνητική χροιά. Ο ιστός της αράχνης, δεν υπάρχει μόνο για να παγιδεύει τα θύματά της, αλλά και για να οδηγεί σε βαθύτερες συνειδητοποιήσεις. Όλα στο σύμπαν συνδέονται μεταξύ τους με αόρατους ιστούς, από τις φλέβες του αίματός μας και το νευρικό μας σύστημα, μέχρι το ίντερνετ και τον γαλαξία. Τίποτα δεν συμβαίνει τυχαία. Οι κόμποι του παγκόσμιου ιστού είναι σημεία συνάντησης των πεπρωμένων των ανθρώπων. Δύο άνθρωποι συναντιούνται, αν και ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους, έφτασαν όμως στον ίδιο κόμπο. Δεν υπάρχει τύχη, αλλά επιλογή. Και σε ένα σύμπαν που λειτουργεί βάση λογικής και νόμων, το ζητούμενο είναι να μάθουμε τους κανόνες, για να μπορούμε και να τους ακολουθούμε.

Ένας πραγματικός αναζητητής της αλήθειας, αντιλαμβάνεται ότι ζει σε ένα Μάτριξ, αλλά για να το ξεπεράσει, θα πρέπει πρώτα να το γνωρίσει. Είναι το να μπορέσει να βγει από το Λαβύρινθο του εκδηλωμένου κόσμου, έχοντας ακολουθήσει το νήμα της χαμένης γνώσης. Η παραμονή μας επομένως στο Μάτριξ, δεν οφείλεται τόσο σε αυτό, ούτε ίσως το Μάτριξ είναι καθεαυτό κακό. Είναι περισσότερο η δική μας άγνοια και αδυναμία να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί και πώς μπορούμε να το υπερβούμε. Και η προσπάθεια να βγούμε από αυτό, μας κάνει καλύτερους και μας εξελίσσει με τον πλέον φυσικό και γρήγορο τρόπο.

Με την έννοια του Μάτριξ συνυφαίνονται και τα τόσα μυστήρια για το σύμπαν, για τη ζωή, για την ανθρωπότητα. Είναι τόσα πολλά αυτά που δεν ξέρουμε, που οι πραγματικές μας γνώσεις φαντάζουν σαν σταγόνα στον ωκεανό. Όταν όμως η γνώση αυξάνει, ο άνθρωπος κατανοεί καλύτερα το μηχανισμό του Μάτριξ, αλλά και τον αληθινό σκοπό ύπαρξής του.

Η εκπαίδευση, μέσω της μυητικής γνώσης των μεγάλων φιλοσοφικών ρευμάτων, μοιάζει με το κόκκινο χάπι του Μάτριξ (αυτό που οδηγεί στην αφύπνιση). Είναι κάτι που σήμερα μοιάζει χαμένο, καθώς τα σύγχρονα συστήματα μας μαθαίνουν ελάχιστα για τον εαυτό μας και τον κόσμο, ενώ σε κάποια ηλικία, διαφορετική για τον καθένα, φτάνουμε σε ένα σημείο παγίωσης. Ο προγραμματισμός έχει ολοκληρωθεί. Είναι πολύ δύσκολο να γίνει νέα ολική ρύθμιση του συστήματος μας, αλλά δεν είναι και ανέφικτο. Το θέμα είναι, θέλουμε πραγματικά να ζήσουμε μακριά από εξωτερικούς προγραμματισμούς (της κοινωνίας, του ματεριαλισμού, των λανθασμένων πεποιθήσεών μας) ή έστω να δημιουργήσουμε τα «προγράμματα» που εμείς θέλουμε και να ζήσουμε τη ζωή μας σύμφωνα με αυτά, δίνοντάς της νόημα και σκοπιμότητα; Γιατί αν θέλουμε, το κόκκινο χάπι είναι στα χέρια μας.

Συγγραφέας: Βενέτης Γιώργος