Η έννοια του Θεού στη Μυστική Διδασκαλία

«Ένα αρχαϊκό Χειρόγραφο… βρίσκεται μπροστά στα μάτια της συγγραφέως. Στην πρώτη σελίδα διακρίνεται ένας άψογος λευκός δίσκος πάνω σ’ ένα θολό μαύρο φόντο. Στην επόμενη σελίδα υπάρχει ο ίδιος δίσκος αλλά με ένα σημείο στο κέντρο του.

Ο πρώτος… συμβολίζει τον Κόσμο μέσα στην αιωνιότητα, πριν από την αφύπνιση της κοιμισμένης Ενέργειας, την εκπόρευση του Λόγου… Το σημείο μέσα στον μέχρι τώρα άσπιλο Δίσκο -τον Χώρο και την Αιωνιότητα σε Πραλάγια (ύπνο)- σημειώνει την αρχή της διαφοροποίησης. Είναι το Σημείο μέσα στο Κοσμικό Αυγό ̇το σπέρμα μέσα του, το οποίο θα γίνει το Σύμπαν, το ΟΛΟ, ο απεριόριστος, περιοδικός Κόσμος. Γιατί αυτό το σπέρμα, περιοδικά και διαδοχικά, είναι λανθάνον και ενεργό. Ο κύκλος είναι η θεία Μονάδα, από την οποία όλα προβάλλουν και στην οποία όλα επιστρέφουν» [1]

Το έργο της Έλενας Πέτροβνα Μπλαβάτσκυ, (1831-1891), Μυστική Δοξασία: Η σύνθεση Επιστήμης, Θρησκείας και Φιλοσοφίας εκδόθηκε το 1888 και είναι σχετικά άγνωστο στις μέρες μας. Ο Manly Hall, ένας μελετητής του αποκρυφισμού, το περιέγραψε σαν «αναμφίβολα το Μεγαλύτερο λογοτεχνικό Έργο του σύγχρονου κόσμου». Η Μυστική Δοξασία αποτελεί ένα κλασικό έργο, με πολύ μεγάλη επιρροή στον τελευταίο αιώνα του δυτικού αποκρυφισμού. Οι διδασκαλίες της Ε.Π.Μπλαβάτσκυ για τη «Θεοσοφία» είναι μια βαθιά ματιά στην Σοφία του Θεού. Η Θεοσοφία διατυπώνει μια πανάρχαια μυστική σοφία και διδασκαλία σχετικά με την έννοια του θείου και την μεταφυσική ουσία της ζωής.

Η Μυστική Δοξασία είναι ένα ογκώδες και σχεδόν ακατανόητο κείμενο. Αποτελείται από δύο τόμους: ο Τόμος Ι, Κοσμογένεση, ασχολείται με την προέλευση και δημιουργία του σύμπαντος. Η Κοσμογένεση περιγράφει τους νόμους της κοσμολογίας, φυσικής και μεταφυσικής, από μια εσωτερική και απόκρυφη προοπτική. Η Μπλαβάτσκυ έκανε μια μεγάλη προσπάθεια να αποτυπώσει στο έργο της την ουσία των αρχαίων μυστικών διδασκαλιών σχετικά με την κοσμογένεση και την μεταφυσική ενώ παράλληλα τις έθεσε σε αντιπαράθεση με τις τότε επιστημονικές θεωρίες. Ο Τόμος ΙΙ, Ανθρωπογένεση, μελετά τη δημιουργία και εξέλιξη της ανθρωπότητας μέσω διαφόρων διαστάσεων ύπαρξης και κύκλων της ζωής. Η Μυστική Δοξασία προσφέρει μια σαγηνευτική όψη της φύσης της ζωής από τις πρώτες στιγμές της αφύπνισης του Κόσμου μέχρι το τελικό πεπρωμένο της ανθρωπότητας και του σύμπαντος.

Όποιος μελετήσει προσεκτικά τη Μυστική Δοξασία σίγουρα θα εντυπωσιαστεί από την πολυμάθεια και τις γνώσεις της συγγραφέως. Η Μπλαβάτσκυ αντλεί τα υλικά της από ποικίλες πηγές, συμπεριλαμβανομένων αρχαίων μυστικιστικών έργων, μυθολογιών, θρησκειών, επιστημών και φιλοσοφιών. Παρά τις αμφισβητήσεις που έχει δεχτεί η ίδια, τόσο όσον αφορά τις πηγές της όσο και για την προσωπικότητά της, δεν παύει να ισχύει ότι πολλές ιδέες στο έργο της συμβαδίζουν με τις σύγχρονες αντιλήψεις της φυσικής για τη γέννηση του Σύμπαντος, τους μηχανισμούς και νόμους της φύσης και την ψυχολογία της συνείδησης.

Στην εισαγωγή της Μυστικής Δοξασίας η Μπλαβάτσκυ εξηγεί τους τρεις πρωταρχικούς σκοπούς του έργου της: Ο πρώτος ήταν «να δείξει ότι η Φύση δεν αποτελεί μια τυχαία συνάθροιση ατόμων και να δώσει στον άνθρωπο τη νόμιμη θέση του στο Σύμπαν…». Αυτός ο σκοπός εκφράζει την επιθυμία της Μπλαβάτσκυ να αντιταχθεί στην μηχανιστική και υλιστική επιστήμη και φιλοσοφία που κυριαρχούσε τον 19^ο αιώνα. Η φιλοσοφία αυτή απέδιδε την προέλευση του κόσμου και του ανθρώπου σε τίποτε άλλο παρά μια σειρά «ατυχημάτων» που εξελίσσονταν τυφλά μέσω των νόμων της υλικής φύσης. Η Μπλαβάτσκυ έλεγε ότι η «Αγία Τριάδα» της υλιστικής επιστήμης ήταν «Αδρανής Ύλη, Ασυναίσθητη Δύναμη και Τυφλή Τύχη» ενώ παρακάτω παρουσιάζονται οι τρείς θεμελιώδεις προτάσεις της ίδιας:

(α) Η πρώτη θεμελιώδης πρόταση της Μυστικής Δοξασίας είναι ότι υπάρχει μια Πανταχού Παρούσα, Αιώνια και Αμετάβλητη ΑΡΧΗ, για την οποία δεν είναι δυνατό να γίνει καμμιά θεώρηση, γιατί ξεπερνάει τη δύναμη της ανθρώπινης αντίληψης και μόνο να μειωθεί μπορεί από οποιαδήποτε ανθρώπινη έκφραση ή παρομοίωση. Βρίσκεται πέρα από την ακτίνα και τη δυνατότητα προσέγγισης της σκέψης…

Υπάρχει μια απόλυτη Πραγματικότητα που προηγείται κάθε εκδηλωμένης, εξαρτημένης ύπαρξης. Αυτή η Άπειρη και Αιώνια Αιτία…είναι η χωρίς-ρίζα ρίζα “όλων όσων υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρξουν”. Στερείται, φυσικά, οποιουδήποτε χαρακτηριστικού και ουσιαστικά δεν έχει καμμιά σχέση με την εκδηλωμένη, πεπερασμένη Ύπαρξη. Είναι μάλλον “Υπόσταση” παρά Ύπαρξη (στα σανσκριτικά Σατ) και βρίσκεται πέρα από σκέψη ή θεώρηση…

Είναι η ΜΙΑ ΖΩΗ, αιώνια, αόρατη αλλά Παντοδύναμη, χωρίς αρχή ή τέλος, αν και περιοδική στις κανονικές της εκδηλώσεις, μεταξύ των οποίων βασιλεύουν οι εποχές του σκοτεινού μυστηρίου του μη-Όντος. Ασυνείδητη αλλά και η απόλυτη Συνείδηση. Απραγματοποίητη αλλά παράλληλα και η ίδια η υπάρχουσα πραγματικότητα… Το ουσιαστικό χαρακτηριστικό της, που είναι η αιώνια και ασταμάτητη Κίνηση, αποκαλείται επίσης με τον όρο “Η Μεγάλη Πνοή”, που είναι η αέναη κίνηση του σύμπαντος, με την έννοια του απεριόριστου, πανταχού παρόντος ΧΩΡΟΥ… Είναι η πανταχού παρούσα Πραγματικότητα: απρόσωπη, γιατί περιέχει τα πάντα και καθετί. Η απροσωπία της είναι η θεμελιώδης ιδέα του Συστήματος. Βρίσκεται κρυμμένη σε κάθε άτομο στο Σύμπαν και είναι το ίδιο το Σύμπαν. [2]

(β) Ακόμα η Μυστική Δοξασία δέχεται την Αιωνιότητα του Σύμπαντος στο σύνολό του ως ένα απεριόριστο πεδίο ̇ περιοδικά «ο τόπος παιχνιδιού αναρίθμητων Συμπάντων που εμφανίζονται και εξαφανίζονται ασταμάτητα» και που ονομάζονται «τα εκδηλωμένα άστρα» και οι «σπινθήρες της Αιωνιότητας»… «Η εμφάνιση και εξαφάνιση των Κόσμων είναι σαν μια ρυθμική παλίρροια και άμπωτη»… Αυτός ο δεύτερος ισχυρισμός της Μυστικής Δοξασίας είναι η απόλυτη παγκοσμιότητα εκείνου του νόμου της περιοδικότητας, της παλίρροιας και της άμπωτης, της απόσυρσης και της ροής, που η φυσική επιστήμη έχει παρατηρήσει και καταγράψει σε όλα τα τμήματα της φύσης. Μια τέτοια εναλλαγή, όπως αυτή της Μέρας και της Νύχτας, της Ζωής και του Θανάτου, του Ύπνου και της Εγρήγορσης, είναι…ένας από τους απόλυτα θεμελιώδης νόμους του σύμπαντος.

(γ) Η Μυστική Δοξασία διδάσκει τη θεμελιώδη ταυτότητα όλων των ψυχών με την Παγκόσμια Υπερ-Ψυχή̇ ̇ και το αναγκαστικό προσκύνημα κάθε Ψυχής -ενός σπινθήρα της πρώτης- μέσω του Κύκλου της Ενσάρκωσης (ή Αναγκαιότητας) σύμφωνα με τον κυκλικό και καρμικό νόμο, κατά τη διάρκεια όλης της περιόδου… Καμμιά καθαρά πνευματική ψυχή δεν μπορεί να έχει ανεξάρτητη συνειδητή ύπαρξη, αν ο σπινθήρας που πρόβαλε από την καθαρή Ουσία της Υπερ-Ψυχής: α) δεν περάσει μέσα από κάθε στοιχειακή μορφή του φαινομενικού κόσμου αυτού του Μανβαντάρα (της περιόδου Εκδήλωσης) β) δεν αποκτήσει ατομικότητα, πρώτα μέσω φυσικής ώθησης και ύστερα μέσω αυτοπροκαλούμενων και αυτοεφευρισκόμενων προσπαθειών (ελεγχόμενων από το Κάρμα), ανεβαίνοντας έτσι όλες τις βαθμίδες της διάνοιας, από το ορυκτό και το φυτό μέχρι τους αγιότερους των Αρχαγγέλων (Ντυάνι-Μπούντα).[3]

Μιλώντας για την έννοια του Θεού η Μαντάμ Μπλαβάτσκυ αναφέρει:[4] «Απορρίπτουμε την ιδέα ενός προσωπικού ή εξωκοσµικού και ανθρωπομορφικού Θεού, που δεν είναι παρά η γιγάντια σκιά του ανθρώπου και μάλιστα ούτε καν του ανθρώπου στην καλύτερη εκδοχή του. Ο Θεός της θεολογίας είναι ένα σύνολο αντιφάσεων και η ύπαρξή του είναι λογικά αδύνατη. Αν ο Θεός είναι άπειρος -δηλαδή χωρίς όρια- και ιδίως αν είναι απόλυτος, πώς μπορεί να έχει μορφή και να έχει δημιουργήσει οτιδήποτε; Η μορφή προϋποθέτει την ύπαρξη ορίων, µια αρχή κι ένα τέλος και προκειμένου να δημιουργεί, πρέπει ένα Ον να σκέφτεται και να σχεδιάζει. Πώς μπορεί να υποτεθεί ότι το Απόλυτο σκέφτεται, δηλαδή ότι έχει οποιαδήποτε σχέση µε κάτι πεπερασμένο και εξαρτώμενο; Αυτό είναι παράλογο και από φιλοσοφική και από λογική άποψη… Εμείς πιστεύουμε σε µια Παγκόσμια Θεία Αρχή, τη ρίζα των ΠΑΝΤΩΝ, από την οποία προέρχονται τα πάντα και στην οποία θα απορροφηθούν όλα στο τέλος του μεγάλου κύκλου της Ύπαρξης… Όταν μιλάμε για τη Θεότητα, θεωρώντας την ταυτόσημη και συνεπώς ισότιμη µε τη Φύση, εννοούμε την αιώνια και αδημιούργητη Φύση και όχι ένα σύνολο από φευγαλέες σκιές και πεπερασμένες πλάνες. Με λίγα λόγια η Θεότητά µας είναι ο αιώνιος, αενάως εξελισσόμενος, όχι ο δημιουργός, ο δομητής του σύμπαντος και το σύμπαν ξεδιπλώνεται μέσα από τη δική του ουσία, δεν κατασκευάζεται. Συμβολικά είναι σαν µια σφαίρα χωρίς περιφέρεια, που έχει µία και µόνο πάντα ενεργό ιδιότητα, που περικλείει όλες τις άλλες υπαρκτές ή νοητές ιδιότητες – τον Εαυτό του. Είναι ο ένας και μοναδικός νόμος που δίνει το έναυσμα σε εκδηλωμένους, αιώνιους και αμετάβλητους νόμους, στο πλαίσιο αυτού του ανεκδήλωτου, εφόσον είναι απόλυτος, Νόμου και που στις περιόδους εκδήλωσής του είναι το Αιώνιο Γίγνεσθαι.»

Βιβλιογραφία