Ημικρανίες – Ίλιγγοι

Ημικρανία

Η ημικρανία είναι μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από δυνατούς επαναλαμβανόμενους πονοκεφάλους. Οι πονοκέφαλοι παρατηρούνται συνήθως από τη μια μεριά του κεφαλιού, αλλά καμιά φορά παρουσιάζονται και από τις δύο. Ο πόνος ποικίλλει πολύ σε ένταση ξεκινώντας από μια απλή μα επίμονη ενόχληση και φτάνοντας σ’ ένα ανελέητο σφυροκόπημα! Ο πονοκέφαλος αυτός μπορεί να συνοδεύεται και από διάφορα άλλα συμπτώματα: ανορεξία, ναυτία, εμετό, φωτοευαισθησία και γενική οξυθυμία. Μερικές φορές τα συμπτώματα εμφανίζονται πριν αρχίσει ο πονοκέφαλος και μπορεί να παρουσιαστούν ανωμαλίες στην όραση και την ομιλία ή ίλιγγος. Υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι ημικρανίας: η κλασική ημικρανία, η κοινή ημικρανία και η αθροιστική ημικρανία ή ημικρανιακή νευραλγία.

Κλασική ημικρανία

Στο είδος αυτό παρουσιάζονται προειδοποιητικά συμπτώματα της κρίσης όπως: διαταραχές στην όραση, θόλωμα ή μερική ικανότητα όρασης, ανικανότητα για ομιλία ή μπορεί να μη λειτουργεί καλά η αφή. Οι γιατροί χρησιμοποιούν τη λέξη «αύρα» για να χαρακτηρίσουν όλα αυτά τα προειδοποιητικά συμπτώματα που παρουσιάζονται πριν από τον πονοκέφαλο και πιστεύεται πως οφείλεται σε στένωση των αιμοφόρων αγγείων που τροφοδοτούν ένα συγκεκριμένο τμήμα του εγκεφάλου. Ο πονοκέφαλος παρουσιάζεται λίγο μετά την εμφάνιση αυτών των συμπτωμάτων και ο πόνος είναι συνήθως πολύ δυνατός. Στις δύο από τις τρεις περιπτώσεις ο πόνος παρατηρείται από τη μια πλευρά και συνήθως ξανάρχεται πάλι από την ίδια πλευρά. Καμιά φορά, όμως, βλέπουμε να εμφανίζεται από την άλλη πλευρά ή στις δύο πλευρές ταυτόχρονα. Συχνά ο πονοκέφαλος συνοδεύεται από ναυτία, εμετό, ακόμα και διάρροια. Σε μια δυνατή κρίση μπορεί να χρειαστεί να ξαπλώσει κάποιος.

Κοινή ημικρανία

Παρουσιάζεται πιο συχνά όμως δεν εμφανίζονται προειδοποιητικά συμπτώματα ή αύρα. Ο πόνος μπορεί να είναι το ίδιο δυνατός και να προκαλέσει ανάλογη δυσφορία. Καμιά φορά μπορεί να υπάρχει ναυτία πριν αρχίσει ο πονοκέφαλος και μερικές φορές, μετά τον εμετό, το άτομο ανακουφίζεται κάπως από τον πονοκέφαλο, αλλά οι απότομες κινήσεις ή το σκύψιμο χειροτερεύουν την κατάσταση.

Αθροιστική ημικρανία ή ημικρανιακή νευραλγία

Αυτός ο τύπος ημικρανίας, λιγότερο συνηθισμένος από τους δύο άλλους, εμφανίζεται με δυνατές κρίσεις που μπορεί να κρατήσουν από δύο εβδομάδες μέχρι τρεις μήνες, με διαλείμματα χωρίς πόνο που διαρκούν από λίγους μήνες μέχρι τρία ή τέσσερα χρόνια. Σε δυνατές κρίσεις οι πονοκέφαλοι μπορεί να εμφανιστούν αρκετές φορές μέσα στο εικοσιτετράωρο και κάθε πονοκέφαλος να κρατήσει πάνω από δύο ώρες. Προσβάλλει τους άντρες τέσσερις φορές περισσότερο από τις γυναίκες και αυτό δεν μπορεί να εξηγηθεί ακόμα από τους γιατρούς. Μόνο σε 4% απ’ όσους υποφέρουν από ημικρανία εμφανίζεται ο τύπος αυτός. Ο πόνος είναι πολύ δυνατός και συχνά εντοπίζεται πίσω από το μάτι, που μπορεί να κοκκινίσει και να δακρύσει. Επίσης βουλώνει συχνά το ρουθούνι, στην πλευρά που έχει προσβληθεί από την κρίση.

Η ημικρανία παρουσιάζεται βασικά στα νεαρότερα άτομα. Πολλοί είχαν την πρώτη τους κρίση στην παιδική ηλικία είτε συχνά είτε περιοδικά. Μέχρι το 9^ο έτος της ηλικίας έχει παρουσιάσει ημικρανία το 2,5% των παιδιών, ενώ το 5% μέχρι το 12^ο έτος. Σε σύγκριση με τις ημικρανίες των ενηλίκων τα παιδιά παρουσιάζουν συχνότερους και πιο συγκεκριμένους κοιλιακούς πόνους, καθώς και τα συμπτώματα της αύρας. Στο πρώτο στάδιο της κρίσης συχνά υπάρχουν γενικά συμπτώματα, όπως ευερεθιστότητα ή ακαθόριστη δυσφορία και οι κρίσεις διαρκούν το πολύ μισή μέρα. Με την εφηβεία επέρχεται αυτομάτως σημαντική βελτίωση ή ακόμα και πλήρης εξαφάνιση της ημικρανίας.

Στις πιο πολλές περιπτώσεις οι πόνοι της ημικρανίας αρχίζουν νωρίς το πρωί, μεταξύ 5 και 10 π.μ. Σπανιότερα εμφανίζονται αργότερα. Πονοκέφαλοι που οφείλονται σε υπέρταση παρουσιάζονται με το ξύπνημα, μα η κατάσταση βελτιώνεται μόλις το άτομο σηκωθεί και αρχίσει τις καθημερινές του ασχολίες. Η ημικρανιακή νευραλγία, αντίθετα, χτυπάει οποιαδήποτε ώρα. Σε μια κρίση κλασικής ημικρανίας, τα πρώτα συμπτώματα δεν διαρκούν, συνήθως, περισσότερο από 15-20 λεπτά. Ο κυρίως πονοκέφαλος μπορεί να διαρκέσει από 1-2 ώρες μέχρι 1-2 μέρες. Πονοκέφαλοι ημικρανίας μπορεί να εμφανιστούν από μία έως οκτώ φορές το μήνα. Οι καθημερινοί πονοκέφαλοι, εκτός από την περίπτωση της ημικρανιακής νευραλγίας, ποτέ δεν οφείλονται σε ημικρανία. Έχει παρατηρηθεί πως δεν παθαίνει κανείς ημικρανία όταν νοσηλεύεται σε νοσοκομείο.

Η διάγνωση της αιτίας ενός πονοκεφάλου αποτελεί περίπλοκο θέμα, διότι είναι πολύ πιθανό ένα άτομο να υποφέρει από διαφορετικά είδη πονοκεφάλων. Από πολύ παλιά οι άνθρωποι προσπάθησαν να εξηγήσουν τα αίτια της ημικρανίας. Στην αρχαία Αίγυπτο, αλλά και αργότερα, τα συμπτώματα αποδίδονταν σε κακά πνεύματα. Για το λόγο αυτό μερικές φορές άνοιγαν τρύπες στο κεφάλι του αρρώστου (τρυπανισμός) για να βγει το πνεύμα έξω. Το 17^ο αιώνα, μετά την ανακάλυψη της κυκλοφορίας του αίματος μέσα στο σώμα από τον Γουίλλιαμ Χάρβεϋ, επικράτησε η άποψη πως η ημικρανία ήταν μια διαταραχή των αιμοφόρων αγγείων. Σήμερα, οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν πως σε μια κρίση ημικρανίας τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν το κρανίο, διαστέλλονται και μετά συστέλλονται προκαλώντας πονοκέφαλο. Μα ακόμα συζητείται γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο τη στιγμή που διάφορα γεγονότα δίνουν αφορμή να αρχίσει η κρίση σε διαφορετικούς ανθρώπους. Βέβαια η ημικρανία δεν είναι ασθένεια των αγγείων του εγκεφάλου, αν και αυτά παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του πόνου. Γι’ αυτό δεν είναι επικίνδυνη όπως μια ενδοεγκεφαλική αιμορραγία. Η ημικρανία είναι μια δυσάρεστη ενόχληση της υγείας, εξαιτίας των πολλών και δυσάρεστων συνοδών συμπτωμάτων της. Υπήρχε μια σειρά από θεωρίες από τις οποίες ένα γεγονός προέκυψε: ότι οι λεγόμενοι νευροδιαβιβαστές, οι βιοχημικοί αγγελιοφόροι του εγκεφάλου παίζουν ένα σπουδαίο ρόλο σε αυτήν τη δυσλειτουργία. Τη θέση-κλειδί κρατάει η σεροτονίνη, ένας τέτοιος νευροδιαβιβαστής. Η σεροτονίνη κάνει τα μεγάλα αγγεία να συστέλλονται, ενώ τα μεσαία και τα μικρά να διαστέλλονται. Στην αρχή μιας κρίσης ανευρίσκονται υψηλά επίπεδα σεροτονίνης στο αίμα, ενώ αργότερα πέφτουν. Οι κρίσεις της ημικρανίας συχνά πυροδοτούνται από κάποιους παράγοντες -ενεργοποιητές- όπως: ασυνήθιστες καταστάσεις άγχους, η εμμηνορρυσία, ο ύπνος, η πόση αλκοόλ, ο θόρυβος, το φως, ο καιρός, η προσπάθεια και η άσκηση, οι μυρωδιές, ορμονικοί παράγοντες κ.α. Αυτοί οι εναρκτήριοι παράγοντες προκαλούν την έκλυση των νευροδιαβιβαστών, οι οποίοι φροντίζουν για τη διαστολή και τη φλεγμονή των αγγείων. Αυτό πάλι καταγράφεται στον εγκεφαλικό φλοιό και μεταφράζεται ως πόνος. Η εμφάνιση των συνοδών συμπτωμάτων εξηγείται από το γεγονός ότι οι νευροδιαβιβαστές επιδρούν και σε άλλα κέντρα του εγκεφάλου, όπου αισθανόμαστε αυτά τα συμπτώματα. Αν και ο ιστός του εγκεφάλου δεν έχει απολήξεις πόνου, έχουν όμως τα περιβλήματα του εγκεφάλου καθώς και τα αγγεία. Κατά την διάρκεια των κρίσεων διευρύνονται τα αγγεία και γίνονται διαπερατά. Πρόκειται για μία άσηπτη φλεγμονή, η οποία είναι πολύ επώδυνη. Η ημικρανία λοιπόν είναι μια προδιάθεση του συστήματος μετάδοσης των νευρικών ερεθισμάτων να δυσλειτουργεί, η οποία ενεργοποιείται μέσω ενός μεγάλου αριθμού παραγόντων και εκφράζεται στη λειτουργία πολλών οργανικών συστημάτων (νευρικό, κυκλοφορικό, γαστρεντερικό).

Οι γυναίκες που πάσχουν από ημικρανία μετά τη εφηβεία είναι σε ποσοστό τριπλάσιο απ’ ό,τι οι άντρες. Αυτό μπορεί να συμβαίνει διότι στις γυναίκες υπάρχει μια συνεχής μεταβολή της ορμονικής λειτουργίας (οιστρογόνα) στη διάρκεια του μηνιαίου κύκλου. Πολλές γυναίκες, όχι όμως όλες, διαπιστώνουν πως η ημικρανία τους πάει καλύτερα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και συχνά βελτιώνεται μετά την κλιμακτήριο. Προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως στα νέα παιδιά η ημικρανία εμφανίζεται κάπως συχνότερα στα αγόρια απ’ ό,τι στα κορίτσια. Μετά την ήβη οι γυναίκες ισοφαρίζουν και μέχρι την ηλικία των 20 ετών παρατηρούμε πως περισσότερες γυναίκες παρά άντρες υποφέρουν από ημικρανία.

Εφόσον η ημικρανία δε γιατρεύεται, διότι είναι μια εκ φύσεως προδιάθεση του σώματος να αντιδρά με αυτόν τον τρόπο, καλό είναι ν’ αντιμετωπιστεί ο πόνος και τα υπόλοιπα συμπτώματα. Όποιος πάσχει από ημικρανίες καλό θα είναι να παρατηρήσει και να βρει αν κάποια συγκεκριμένη κατάσταση ή δραστηριότητα προκαλεί την κρίση. Ίσως βοηθήσει πολύ να κρατάει ημερολόγιο όπου θα γράφει τη μέρα και την ώρα του πονοκεφάλου, καθώς και τι έκανε ή τι έφαγε τις προηγούμενες 24 ώρες. Μπορεί να παρουσιαστεί ημικρανία όταν παραλείπεται το φαγητό ή όταν καταναλώνονται φαγητά που δεν ταιριάζουν στον οργανισμό. Η υπερβολική ζέστη ή το υπερβολικό κρύο μπορεί να προκαλέσουν κρίση ημικρανίας. Όπως επίσης και η κακή χρήση των παυσίπονων (ασπιρίνη) που τόσο εύκολα προμηθεύεται κανείς. Ο ύπνος, ένα ελαφρό μασάζ, ζεστές ή κρύες κομπρέσες βοηθούν πριν από την κρίση ή στη διάρκειά της. Ωφέλιμες είναι οι ασκήσεις χαλάρωσης και γιόγκα.

Προσαρμόζοντας τον τρόπο ζωής του κάποιος που πάσχει από ημικρανίες και αποφεύγοντας ορισμένες καταστάσεις που δημιουργούν νευρική ένταση, θα μπορέσει πιθανότατα να ελέγξει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των κρίσεων που αντιμετωπίζει. Το πιο σημαντικό είναι η πρόληψη και έτσι οι εκλυτικοί παράγοντες αποφεύγονται και μειώνεται η προδιάθεση για την ημικρανία.

Ίλιγγος

Ίλιγγος είναι η διαταραχή της αίσθησης ισορροπίας του σώματος στο χώρο που δίνει την ψευδή εντύπωση μετατόπισης ή περιστροφής των γύρω αντικειμένων σε σχέση με το άτομο (αντικειμενικός ίλιγγος) ή σε σχέση με τα αντικείμενα (υποκειμενικός ίλιγγος).

Ο ίλιγγος προκαλείται από αίσθημα μη σταθερότητας του σώματος, που στην πλειονότητα των περιπτώσεων οφείλεται σε διαταραχή του συστήματος ισορροπίας (ημικύκλιοι σωλήνες του λαβυρίνθου του αυτιού, αιθουσαίο νεύρο, παρεγκεφαλίδα). Οι ίλιγγοι μπορεί να είναι παροξυσμικοί ή διαρκείς, μεταξύ των πιο συχνών αιτίων των πρώτων είναι τα βύσματα και τα ξένα σώματα του έξω ακουστικού πόρου, θέα από ψηλό μέρος και ταχεία άνοδος σε μεγάλο υψόμετρο (ελάττωση της ενδολαβυρινθικής πίεσης). Τα νοσήματα που συχνότερα προκαλούν ιλίγγους διαρκείας (οι οποίοι γενικά συνοδεύονται και από διαταραχές της ακοής) είναι οι φλεγμονές του λαβυρίνθου μικροβιακής ή ιογενούς προέλευσης. Αυτές οι μορφές σήμερα, με τη χρήση των αντιβιοτικών, μπορεί να θεραπευτούν με επιτυχία.

Άλλες φορές η νόσηση του λαβυρίνθου μπορεί να είναι αλλεργικής, τοξικής αιτιολογίας ή αποτέλεσμα γενικών παθήσεων όπως ο διαβήτης, η ποδάγρα, η σύφιλη κ.α. Ίλιγγοι εμφανίζονται και στις φλεγμονώδεις, αγγειακές παθήσεις του ακουστικού-αιθουσαίου νεύρου ή του εγκεφάλου, ιδιαίτερα της παρεγκεφαλίδας και όχι σπάνια οφείλονται σε όγκους του εγκεφάλου.