Μαρί Κιουρί: Επιστήμη με κέντρο τον Άνθρωπο

Η ιστορία της ανθρωπότητας έχει σημαδευτεί από μεγάλες προσωπικότητες, οι οποίες άλλαξαν την πορεία της. Η Μαρία Σκλοντόφσκα Κιουρί (Maria Sklodowska-Curie), είναι μία γυναίκα πρωτοπόρος που ξεπέρασε όλες τις δοκιμασίες της ζωής της με ήθος, αγωνιστικότητα και αυταπάρνηση για την επιστήμη που τόσο αγάπησε. Εκτός από το ρόλο του επιστήμονα, ως γυναίκα ανέλαβε κι άλλους ρόλους όπως αυτόν της μητέρας και της συζύγου.

Η Μαρία Σκλοντόφσκα γεννήθηκε το 1867 στη Βαρσοβία και ήταν το πέμπτο παιδί μιας ευκατάστατης οικογένειας. Ο πατέρας της, Βουαντίσουαφ Σκλοντόφσκι (WładysławSkłodowski), ήταν καθηγητής φυσικής και μαθηματικών και υποδιευθυντής σε Λύκειο θηλέων της Βαρσοβίας. Ενώ η μητέρα της, Μαρία, η οποία ανήκε σε αριστοκρατική οικογένεια χωρίς όμως οικονομική άνεση, ήταν πιανίστρια και καθηγήτρια σε σχολή της ίδιας πόλης. Από μικρή ξεχώριζε στο σχολείο για την εκπληκτική της μνήμη καθώς και τις ικανότητες της, κυρίως στην φυσική και στα μαθηματικά.

Ήταν μία εποχή δύσκολη και οι οικονομικές δυνατότητες της οικογένειας της ήταν πενιχρές. Λίγα χρόνια αργότερα έχασε την αδερφή και τη μητέρα της στην ηλικία των 11 ετών. Παρ’ όλες τις κακουχίες, η Μαρία συνέχισε τις σπουδές της σε κρατικό γυμνάσιο και αποφοίτησε σε ηλικία δεκαέξι ετών με επιτυχία, λαμβάνοντας έπαινο για τις επιδόσεις της από το ρωσικό λύκειο. Τότε δεν επιτρεπόταν η φοίτηση γυναικών στα πολωνικά πανεπιστήμια, με αποτέλεσμα να πρέπει να μετακομίσει στο εξωτερικό. Όμως η φτώχεια της οικογένειας την ανάγκασε να αναζητήσει εργασία ως γκουβερνάντα και δασκάλα σε πλούσιες οικογένειες. Ως ανήσυχο πνεύμα που ήταν δεν το έβαλε κάτω και βρήκε λύση για τις σπουδές της. Αψηφώντας τους κινδύνους παρακολούθησε μαθήματα στο παράνομο «Ιπτάμενο Πανεπιστήμιο», το οποίο λειτουργούσε κάτω από άκρα μυστικότητα και ήταν το μόνο που δεχόταν γυναίκες.

Η Μαρία ήταν μία γυναίκα προσφοράς και γενναιοδωρίας κι ένα μεγάλο μέρος του μισθού της το έστελνε στην αδελφή της, Μπρονισουάβα, που σπούδαζε ιατρική στο Παρίσι αντί να μαζέψει χρήματα για τις δικές τις σπουδές. Στην οικογένεια όπου εργαζόταν γνώρισε και ερωτεύτηκε τον Καζίμιεζ Μπουοντίφσκι, αλλά ύστερα από παρέμβαση των γονέων του το ειδύλλιο διαλύθηκε.

Σε ηλικία 24 ετών, μετακόμισε στο σπίτι της μεγαλύτερης αδελφής της, Μπρονισουάβα, στο Παρίσι για να παρακολουθήσει μαθήματα στη σχολή Θετικών επιστημών του πανεπιστημίου της Σορβόνης. Τα φοιτητικά της χρόνια ήταν δύσκολα λόγω των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετώπιζε. Ήταν όμως αποφασισμένη να τα καταφέρει, μάλιστα κατά τη διάρκεια της διαμονής της στο Καρτιέ Λατέν περιόρισε σε τόσο μεγάλο βαθμό τα γεύματα της, ώστε λιποθύμησε και αναγκάστηκε να επιστρέψει, ύστερα από πιέσεις του γαμπρού της, Καζίμιερζ Ντουούσκι, στο σπίτι της αδελφής της. Αφού ανάρρωσε, επέστρεψε στο δικό της διαμέρισμα. Σημαντική οικονομική ενίσχυση για τη συνέχιση των σπουδών της έλαβε από ένα πολωνικό ίδρυμα, το οποίο της παραχώρησε υποτροφία 600 ρουβλίων. Η καθημερινή της ζωή περιελάμβανε διάβασμα και λίγες ώρες ύπνου, ενώ απέφευγε να κάνει παρέα με Γάλλους και διατηρούσε επαφές μόνο με λιγοστούς Πολωνούς φοιτητές και επιστήμονες.

Εκείνη την περίοδο η Σκλοντόφσκα μελετούσε έως αργά το βράδυ στη σοφίτα που ζούσε και συντηρούταν σχεδόν αποκλειστικά με ψωμί, βούτυρο και τσάι. Συγκέντρωσε την υψηλότερη βαθμολογία στις εξετάσεις για το πτυχίο στις φυσικές επιστήμες το 1893. Ξεκίνησε να εργάζεται στο εργαστήριο του Λιπμάν, ενώ στις εξετάσεις για το πτυχίο στα μαθηματικά το 1894 ήρθε δεύτερη. Τελικά η Μαρία Σκλοντόφσκα αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο της Σορβόνης με τα πτυχία των μαθηματικών, της χημείας και της φυσικής. Την ίδια εποχή, θα πάρει μια χρηματοδότηση για να ερευνήσει μια σειρά από διαφορετικούς τύπους χάλυβα και τις μαγνητικές τους ιδιότητες.Η Μαρία χρειαζόταν πλέον ένα εργαστήριο για τις έρευνές της και ένας συνάδελφος θα τη σύστηνε στον Γάλλο φυσικό Πιερ Κιουρί.

Συνάντησε για πρώτη φορά τον Πιέρ Κιουρί τον Φεβρουάριο του 1894. Γνωρίστηκαν μέσω του καθηγητή Φυσικής του Πανεπιστημίου Φριμπούρ της Πολωνίας Μ. Κοβάλσκι. Ο Πιέρ Κιουρί είχε σπουδάσει Φυσική στη Σορβόνη και ήταν μερικά χρόνια μεγαλύτερος της. Στην αρχή της γνωριμίας τους αναπτύχθηκε αμοιβαίος αλληλοσεβασμός που εξελίχθηκε σε βαθύτερο αίσθημα.

Τον Μάιο του 1894 ο Πιέρ έκανε πρόταση γάμου στη Μαρία Σκλοντόφσκα, αλλά εκείνη απάντησε αρνητικά λόγω του ότι δεν ήθελε να εγκαταλείψει για πάντα τη Βαρσοβία και τον πατέρα της. Αγαπούσε την οικογένειά της και τις ρίζες της, νοιαζόταν για τους ανθρώπους με ειλικρινή και ευγενή συναισθήματα.  Τελικά, μετά από ένα χρόνο, η Μαρία αποδέχθηκε την πρόταση του Πέτρου και παντρεύτηκαν με πολιτικό γάμο στο δημαρχείο του Παρισιού. Η Μαρία, η οποία είχε μεν ανατραφεί από μια βαθιά καθολική μητέρα αλλά και από έναν πατέρα ο οποίος ήταν ελεύθερο πνεύμα, είχε εγκαταλείψει την εκκλησία πριν καν γίνει 20 χρονών. Παντρεύτηκαν με πολιτικό γάμο καθώς, όπως η ίδια αναφέρει στη βιογραφία που έγραψε γι’ αυτόν, ο Πιέρ ήταν άθεος ενώ και η ίδια δεν είχε πλέον σχέση με καμία θρησκεία. Πριν από το γάμο της η Μαρία είχε μόνο ένα φόρεμα, το οποίο φορούσε κάθε μέρα. Όταν λοιπόν η πεθερά της αδερφής της (της Μπρόνια) αποφάσισε να της αγοράσει το νυφικό, η Μαρία ζήτησε να είναι σκούρο και πρακτικό ώστε να μπορεί να το φοράει στο εργαστήριο. Ήταν μία γυναίκα με φυσική ομορφιά και πρακτικό πνεύμα που έδινε πάντα προτεραιότητα στο καλό του έργου της και όχι του εαυτού της.

Εκείνη την περίοδο το μόνο περιουσιακό στοιχείο του ζευγαριού ήταν δύο ποδήλατα τα οποία έλαβαν ως γαμήλιο δώρο. Προκάλεσαν αρκετά σχόλια όταν αποφάσισαν να κάνουν το γύρο της Γαλλίας στο μήνα του μέλιτος τους με τα ποδήλατά τους. Το ποδήλατο, δεν ήταν και το πιο άνετο μέσο μεταφοράς, ειδικά για τις γυναίκες οι οποίες έπρεπε να φορούν τα βαριά και μακριά φορέματα που συνηθίζονταν εκείνη την εποχή. Δεν την ενδιέφεραν οι τύποι, αξιοποιούσε ότι είχε με το καλύτερο δυνατό τρόπο και ζούσε τη κάθε στιγμή, το κάθε λεπτό, χωρίς να την ενδιαφέρουν τα σχόλια και οι καθωσπρεπισμοί της κοινωνίας. Κάθε πράξη της διεπόταν από μία ηθική και μία ευγένεια πολύ ανώτερη απ’ αυτή που υπήρχε.  Στον γάμο δεν είχαν καν δαχτυλίδια επειδή ο Πιέρ Κιουρί δήλωνε άθεος. Από τότε η Μαρία Σκλοντόφσκα απέκτησε το επώνυμο Κιουρί, με το οποίο έγινε ευρέως γνωστή.

Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1897 απέκτησαν την κόρη τους Ειρήνη και το 1903 την δεύτερη κόρη τους, Εύα, γεγονός που δεν στάθηκε εμπόδιο στο ερευνητικό τους έργο. Στην ανατροφή των δύο παιδιών τους βοήθησε ο πατέρας του Πιέρ, ο οποίος ήταν χήρος. Χαρακτηριστικό στην ανατροφή που έδωσε στις κόρες της, είναι ότι δεν τις ώθησε σε καμία θρησκεία αφήνοντας αυτές να επιλέξουν ποια προτιμούν. Τις μεγάλωσε με πολύ αγάπη και ηθικές αξίες, αντιμετωπίζοντας τον εαυτό της ως μία καθημερινή γυναίκα.

Ο γάμος της Μαρίας και του Πιέρ σήμανε την απαρχή μιας συνεργασίας η οποία σύντομα θα επιτύγχανε αποτελέσματα με παγκόσμιο αντίκτυπο.

Ο ξαφνικός θάνατος του Πιέρ Κιουρί (στις 19 Απριλίου 1906) ήταν ένα βαρύ χτύπημα για τη Μαρία. Ο Πιέρ σκοτώθηκε σε ένα τροχαίο ατύχημα. Καθώς περπατούσε κάτω από καταρρακτώδη βροχή στην οδό Ντωφέν (Rue Dauphine) χτυπήθηκε από μία άμαξα και παρασύρθηκε κάτω από τις ρόδες της με αποτέλεσμα να υποστεί συντριπτικό κάταγμα στο κρανίο. Αμέσως μετά τον θάνατό του χιλιάδες μηνύματα συμπαράστασης έφθασαν στο σπίτι τους από πολιτικούς, επιστήμονες και αγνώστους. Η κηδεία έγινε στο νεκροταφείο του Σο.

Αυτό το τραγικό συμβάν αποτέλεσε κομβικό σημείο για την καριέρα της. Από εκείνο το σημείο και μετά αφιέρωσε όλη της την ενέργεια ώστε να ολοκληρώσει μόνη της το επιστημονικό έργο που αρχικά είχε αναλάβει μαζί με τον Πιέρ. Παρά το πένθος της, η Μαρί συνεχίζει τον αγώνα της και σύντομα θα πάρει τη θέση του στη Σορβόννη, γινόμενη μάλιστα η πρώτη γυναίκα καθηγητής του περίφημου Πανεπιστημίου.

Μερικά χρόνια μετά τον θάνατο του Πιερ Κιουρί, το 1910, η Μαρία σύναψε σχέση με τον Πολ Λανζεβάν, πέντε χρόνια μικρότερό της και πατέρα τεσσάρων παιδιών, πρώην μαθητή του άντρα της και εν διαστάσει παντρεμένο.

Στο άκουσμα της είδησης από τον γαλλικό τύπο, η γαλλική κοινωνία κατέκρινε τη Μαρία Κιουρί με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει σοβαρά, σε συνδυασμό με μια αρρώστια που την ταλαιπωρούσε. Ενδεικτική περίπτωση της στάσης που κράτησε ο γαλλικός τύπος απέναντι της είναι η αποσιώπηση της απονομής του Νόμπελ Χημείας στη Μαρία Κιουρί το 1911. Σχεδόν καμία εφημερίδα δεν έγραψε σχετικά με τη διάκριση της Κιουρί. Παρ’ όλα αυτά η Μαρία δεν σταμάτησε ποτέ να αποκαλεί τη Γαλλία δεύτερη πατρίδα της. Ήξερε να συγχωρεί, να κατανοεί και να είναι ευγνώμων χωρίς να φοβάται, χωρίς να περιμένει ανταλλάγματα.

Από το 1933 η υγεία της είχε κλονιστεί σημαντικά λόγω της έκθεσής της στην ραδιενέργεια. Έτσι, στις 4 Ιουλίου του 1934 απεβίωσε (έπασχε από λευχαιμία), αφήνοντας πίσω της πραγματικά μεγάλο έργο. Ενταφιάστηκε δίπλα στον άντρα της στο κοιμητήριο του Σο. Το 1995 τα οστά της μεταφέρθηκαν στο Πάνθεον του Παρισιού, το μαυσωλείο στο οποίο βρίσκονται θαμμένοι οι «μεγάλοι άνδρες». Είναι μάλιστα η πρώτη (και η μόνη) γυναίκα που αναπαύεται στο Πάνθεο της Γαλλίας.

Οι βλαβερές επιπτώσεις της ιονίζουσας ακτινοβολίας ήταν άγνωστες την περίοδο της εργασίας της, η οποία διεξαγόταν χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψιν οι παράμετροι ασφάλειας που ωστόσο αναπτύχθηκαν αργότερα. Συχνά μετέφερε δοκιμαστικούς σωλήνες που περιείχαν ισότοπα στην τσέπη της και τους αποθήκευε στο συρτάρι του γραφείου της, παρατηρώντας στο αχνό φως ό,τι εκλυόταν από τις ουσίες στο σκοτάδι και σχολιάζοντας το ωραίο μπλε –πράσινο φως που ανέδιδαν.

Το εργαστήριο της διατηρείται ως είχε στο Μουσείο Κιουρί. Η Κιουρί επιπλέον ήταν εκτεθειμένη σε ακτίνες Χ χωρίς προστατευτικό εξοπλισμό, ενόσω υπηρετούσε ως ακτινολόγος σε διάφορα νοσοκομεία στη διάρκεια του πολέμου. Παρ’ όλο που βρισκόταν σε συνεχή έκθεση για δεκαετίες στην ακτινοβολία, ποτέ της δεν συνειδητοποίησε τα προβλήματα υγείας που θα μπορούσαν να καταβάλουν την υγεία της.

Η Κιουρί έκανε μια σειρά από κολοσσιαίες επιστημονικές ανακαλύψεις κατά τη διάρκεια της ζωής της, γεγονός που θα την αναγόρευε στην κορυφαία γυναίκα επιστήμονα όλων των εποχών, εξασφαλίζοντας της τόνους επαίνων και βραβείων, που δεν θα σταματούσαν με τον θάνατό της.

Η λατρεία που είχε στην επιστήμη δεν πέθανε βέβαια μαζί της: η κόρη της, Ιρέν Κιουρί, ακολούθησε τα βήματα της επιφανούς μητέρας της, κερδίζοντας το Νόμπελ Χημείας το 1935. Ομοίως με τους γονείς της, μοιράστηκε την τιμή με τον σύζυγό της, για τη δουλειά τους στη σύνθεση νέων ραδιενεργών στοιχείων.

Τα χαρακτηριστικά της

Από τα πρώτα χρόνια της ζωής της οι κοντινοί της άνθρωποι την χαρακτήριζαν ως τίμια, ευαίσθητη, χαρούμενη με μία καρδιά γεμάτη αγάπη. Όπως χαρακτηριστικά έλεγαν οι καθηγητές της ήταν «εξαιρετικά προικισμένη» χωρίς να προσπαθεί να ξεχωρίζει ποτέ από τα υπόλοιπα παιδιά.  Όσοι τη γνώρισαν διηγούνται ότι η ίδια ήταν τόσο παθιασμένη με αυτά που την απασχολούσαν (η ανατροφή των παιδιών της, ο Πιερ και το εργαστήριο) που ποτέ δεν είδε τον εαυτό της ως διασημότητα. Ο Αλβέρτος Αϊνστάιν έλεγε: «Η Μαρία Κιουρί είναι το μόνο διάσημο πλάσμα του οποίου το ήθος δεν έχει διαφθαρεί από τη φήμη».

Το ήθος της και η ακεραιότητα του χαρακτήρα της ήταν αυτά που τη βοήθησαν να ανταπεξέλθει στις δύσκολες ημέρες του σκανδάλου, όταν η  κοινωνία της γαλλικής Μπελ Επόκ την καταδίκαζε για ένα αληθινό αίσθημα με έναν λάθος άνδρα, τον Πολ Λανζεβάν. Ίσως τότε να ανακάλυψε ότι και η ανθρώπινη φύση είναι σαν τον φυσικό κόσμο τον οποίο, όπως έλεγε, «δεν πρέπει να φοβόμαστε, μόνο να προσπαθούμε να κατανοήσουμε».

Είχε βαθιές πεποιθήσεις, ήξερε ποια ήταν η αποστολή της ζωής της, γνώριζε τον προορισμό της και με απόλυτη προσήλωση αφοσιώθηκε στις μελέτες της, στα αγαπημένα της πρόσωπα και σε όλη την ανθρωπότητα. Αρκεί μία σύντομη ιστορία από τη ζωή της για να γίνει κατανοητή η στάση αυτής της υπέροχης γυναίκας.

Ήταν εκείνη η περίοδος των τελευταίων χρόνων της που η ραδιενέργεια άρχισε να αφήνει τα σημάδια  πάνω της. Η όρασή της είχε καταστραφεί, εκείνη όμως επέλεξε να μην το μάθει κανείς, εκτός από τις δύο της κόρες και τον γιατρό της και συνέχισε το έργο της. Όταν πια, σχεδόν τυφλή, η κόρη της πρότεινε να το κοινοποιήσει στον κόσμο, η Κιουρί απάντησε αυστηρά «Κανείς δεν χρειάζεται να μάθει πως είναι κατεστραμμένα τα μάτια μου». Δεν άφησε να μαντέψει κανείς την απελπισία της. Εφηύρε πολλούς τρόπους για να μπορέσει να συνεχίσει τις μελέτες της, όπως ανάγλυφη γραφή για τις σημειώσεις της και ειδικούς πελώριους φακούς. Ποτέ δε σταμάτησε να ερευνά. Ποτέ δε σταμάτησε να παραδίδει μαθήματα στο Πανεπιστήμιο. Ποτέ δε σταμάτησε να εργάζεται. Ποτέ δεν κατάλαβε κανείς την απώλεια της όρασής της. Μέσα από μια σειρά επεμβάσεων και παρόλη την επιβαρυμένη της υγεία μπόρεσε να ανακτήσει ξανά την όραση της σε ικανοποιητικό βαθμό. Έδειχνε πάντα την εικόνα μιας δυνατής γυναίκας, γεμάτη ζωή παρά πόνο, γιατί είχε κάτι να υπηρετήσει… την επιστήμη της. Οι δυσκολίες ποτέ δεν της έγιναν εμπόδιο και έβρισκε πάντα τρόπους να τις ξεπεράσει. Εξάλλου, όπως έλεγε και η ίδια, ο δρόμος της προόδου δεν είναι γρήγορος ούτε εύκολος κι εκείνη τον ακολούθησε χωρίς να παραπονεθεί, χωρίς να λιγοψυχήσει ούτε στιγμή.

Το επιστημονικό έργο

Η Μαρία Κιουρί έγινε γνωστή για την ανακάλυψη του ραδίου και τις μελέτες για τη ραδιενέργεια. Ξεκίνησε μελετώντας τις εργασίες του Μπεκερέλ με θέμα τις ακτινοβολίες που εξέπεμπαν τα άλατα του ουρανίου, με αποτέλεσμα, ύστερα από παρότρυνση του ίδιου του Μπεκερέλ, να διαλέξει για θέμα της διατριβής της αυτά τα φαινόμενα. Για την πρόοδο των ερευνών της το πανεπιστήμιο της  Σορβόνης της παραχώρησε μια υπόγεια αποθήκη με στοιχειώδη εξοπλισμό. Παρ’ όλες τις κακές συνθήκες που επικρατούσαν στο εργαστήριο, η Μαρία Κιουρί απέδειξε ότι η εκπομπή των ακτινών ήταν μια ιδιότητα των ατόμων του ουρανίου και ότι η ένταση της ακτινοβολίας που παραγόταν από το ουράνιο ήταν ανάλογη της ποσότητας. Επίσης, διαπίστωσε ότι η εκπομπή των ακτινών δεν επηρεαζόταν από τις εξωτερικές μεταβολές, καθώς και ότι, εκτός από το ουράνιο, κάποιες ενώσεις του στοιχείου του θορίου εξέπεμπαν επίσης ακτινοβολία. Ύστερα από αυτές τις πρώτες ανακαλύψεις, η Μαρία Κιουρί πρότεινε την αλλαγή του ονόματος από «ακτίνες ουρανίου» σε «ραδιενέργεια», η οποία περιγράφει γενικά την ιδιότητα της εκπομπής ακτινοβολιών. Η πιο σημαντική όμως παρατήρηση ήταν ότι μερικά ορυκτά ουρανίου παρουσίαζαν πολύ πιο ισχυρή ραδιενέργεια από το ουράνιο. Η συγκεκριμένη παρατήρηση συνάρπασε τον Πιέρ Κιουρί, που αποφάσισε να εγκαταλείψει τις έρευνες του στους κρυστάλλους για να βοηθήσει τη Μαρία στο δύσκολο έργο της.

Στις 18 Ιουλίου του 1898 οι Κιουρί ανακοινώνουν στην επιστημονική κοινότητα την ανακάλυψη ενός νέου στοιχείου, του πολωνίου, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν της πατρίδας της Μαρίας Κιουρί. Στις 26 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους αναγγέλλεται από το ζεύγος Κιουρί η ανακάλυψη του ραδίου. Τα συγκεκριμένα στοιχεία είχαν ανιχνευθεί με τη βοήθεια της ραδιενέργειας. Προσπάθησαν να απομονώσουν τα δύο νέα στοιχεία. Ύστερα από μερικές έρευνες των επιστημόνων, τα δύο νέα στοιχεία αναγνωρίστηκαν επισήμως από την επιστημονική κοινότητα.

Από μια άποψη, η μεταστοιχείωση του ουρανίου προς το ράδιο ήρθε να δικαιώσει τις απόψεις των αλχημιστών, καθώς μάλιστα η αξία του “νέου χρυσού” ήταν πολύ μεγαλύτερη από εκείνη του κίτρινου μετάλλου. Γρήγορα επισημάνθηκαν οι θεραπευτικές ιδιότητες του ραδίου στην αντιμετώπιση του καρκίνου, πράγμα που συνετέλεσε σε νέο κύμα δημοσιότητας. Καθώς ποιητές και λογοτέχνες ανταποκρίνονται στο πνεύμα του καιρού τους, θα ήταν περίεργο αν είχαν μείνει αδιάφοροι τόσο στα κοσμοϊστορικά αυτά επιστημονικά γεγονότα όσο και στην ισχυρή προσωπικότητα μιας τόσο ξεχωριστής γυναίκας. Η μεταστοιχείωση και η ραδιενέργεια βρήκαν, λοιπόν, μεταφορικές προεκτάσεις και αξιοποιήθηκαν και λογοτεχνικά. Παράλληλα, η ίδια η Μαντάμ Κιουρί αποτέλεσε επίσης πηγή έμπνευσης.

Η φήμη της Κιουρί ήταν τεράστια. Ένωσε τις δυνάμεις της με άλλους περίφημους επιστήμονες της εποχής, όπως ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και ο Μαξ Πλανκ, στο πρώτο παγκόσμιο συνέδριο φυσικής, το οποίο διοργανώθηκε ακριβώς για να συζητηθούν οι πρωτοποριακές ανακαλύψεις που τράνταζαν πλέον συθέμελα πολλούς τομείς της επιστήμης.

Όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος το 1914, η Κιουρί άφησε αμέσως το ερευνητικό της έργο και αφιέρωσε τον χρόνο και τις πηγές της στους πολεμικούς σκοπούς. Εφοδίασε με δικά της έξοδα πολλά πολεμικά νοσοκομεία με συσκευές ακτίνων Χ, έτσι ώστε να εντοπίζονται τα θραύσματα και οι σφαίρες που ήταν καρφωμένες στα σώματα των στρατιωτών. Υπολογίζεται ότι η ίδια, με τα χρήματα που είχε συγκεντρώσει από τα δύο βραβεία Νόμπελ, έστησε περίπου 250 ακτινολογικούς θαλάμους στα πολεμικά μέτωπα. Στην ουσία, πρωτοστάτησε στην ανάπτυξη των φορητών τομογράφων για το πεδίο της μάχης, με τα ιατρικά αυτά ακτινολογικά οχήματα να μένουν γνωστά ως «Μικρές Κιουρί».

Μετά τον πόλεμο, η Κιουρί χρησιμοποίησε τη φήμη της για να προάγει τις έρευνές της. Επισκέφτηκε τις ΗΠΑ δύο φορές, το 1921 και το 1929, για να συγκεντρώσει κονδύλια ώστε να προμηθευτεί Ράδιο και να ιδρύσει ένα ερευνητικό ινστιτούτο για τη ραδιενέργεια στη Βαρσοβία. Κάθε ενέργεια της χαρακτήριζε η ανιδιοτέλεια, ότι της χάριζαν οι ανακαλύψεις της το προσέφερε για το κοινό καλό χωρίς δισταγμό.

Τίτλοι και διακρίσεις

Η Μαρί Κιουρί έλαβε κατά τη διάρκεια της ζωής της αναρίθμητους επαίνους και  βραβεία. Το 1906 η Μαρία Κιουρί γινόταν η πρώτη γυναίκα στη Γαλλία που της δινόταν έδρα πανεπιστημίου. Ενώ ήταν επίσης η πρώτη γυναίκα που έδωσε διάλεξη στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης. Είχε κατακτήσει πληθώρα πανεπιστημιακών θέσεων και όχι μόνο. Το 1911 βραβεύθηκε με το Νόμπελ Χημείας από τη Σουηδική Ακαδημία Επιστημών, παρ’ όλο που λίγους μήνες νωρίτερα η Ακαδημία Επιστημών της Γαλλίας είχε αρνηθεί να τη δεχτεί ως μέλος της. Είναι η μοναδική μέχρι σήμερα περίπτωση επιστήμονα που κέρδισε δύο βραβεία Νόμπελ. Το 1921 επισκέφθηκε τις Η.Π.Α. και προσκλήθηκε σε επίσημο δείπνο από τον πρόεδρο των Η.Π.Α. Ουόρεν Χάρντινγκ, που της δώρισε ένα γραμμάριο ραδίου αξίας 200.000 δολαρίων, το οποίο με τη σειρά της δώρισε στο Ινστιτούτο Ραδίου του Παρισιού. Μερικούς μήνες αργότερα εκλέγεται από το συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών μέλος της διεθνούς επιτροπής πνευματικής συνεργασίας. 

Το 1929 επισκέφθηκε ξανά τον Λευκό Οίκο, προσκεκλημένη του προέδρου των Η.Π.Α. Χέρμπερτ Χούβερ. Πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Ινστιτούτου Ραδίου στην Βαρσοβία, το οποίο εγκαινίασε το 1932, παρουσία του προέδρου της Πολωνικής Δημοκρατίας. Το 1944 ονομάστηκε προς τιμήν της το Πολωνικό πανεπιστήμιο Μαρία Σκλοντόφσκα-Κιουρί. Τέλος, η επιστημονική κοινότητα, σε ένδειξη σεβασμού προς την Μαρία Κιουρί, έδωσε το όνομά της σε μονάδα μέτρησης της ραδιενέργειας (το κιουρί ή Ci) και στο τεχνητό χημικό στοιχείο με ατομικό αριθμό 96 (το κιούριο). Επίσης η Μαρία Κιουρί απεικονιζόταν σε χαρτονομίσματα στη Γαλλία και στην Πολωνία .

Είναι πολλές οι πρωτιές που κατέκτησε η Κιουρί, χάρη στην επιστημονική δεινότητά της και τη δραστηριότητά της. Πρωτιές στο όνομα της εργαστηριακής έρευνας αλλά και στο όνομα της γυναικείας χειραφέτησης. Υπήρξε η πρώτη Ευρωπαία η οποία πραγματοποίησε διδακτορική διατριβή στις θετικές επιστήμες. Ήταν η πρώτη γυναίκα η οποία τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ, το οποίο μοιράστηκε με τον σύζυγό της Πιερ και τον Ανρί Μπεκερέλ για την ανακάλυψη της ραδιενέργειας (1903). Ήταν η πρώτη γυναίκα λέκτωρ και διευθύντρια εργαστηρίου στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (1906). Εξάλλου το 1911 η Σουηδική Ακαδημία της απένειμε και δεύτερο βραβείο  Νόμπελ Χημείας για την ανακάλυψη και απομόνωση του καθαρού ραδίου , πράγμα που συνέβη για πρώτη φορά στην ιστορία του θεσμού (το ίδιο άτομο να τιμηθεί με δεύτερο Νόμπελ). Επίσης υπήρξε η πρώτη μητέρα βραβευμένη με Νόμπελ που είδε την κόρη της να λαμβάνει το ίδιο βραβείο (η μεγαλύτερη κόρη της Ιρέν Ζολιό-Κιουρί τιμήθηκε με το Νόμπελ Χημείας το 1935). Τέλος,  ως μεταθανάτια πρωτιά,  είναι η μόνη γυναίκα η οποία αναπαύεται στο Πάνθεον, το μαυσωλείο στο οποίο βρίσκονται θαμμένοι οι «μεγάλοι άνδρες» της Γαλλίας, ανατρέποντας με αυτόν τον τρόπο τη διάκριση που υπήρχε ανάμεσα στα δύο φύλλα. Πολλές από τις παραπάνω θέσεις θεωρούμε ότι είναι αυτονόητο να τις λάβει μία γυναίκα σήμερα, τότε όμως δεν ήταν. Αυτή η σκέψη αρκεί για να καταλάβουμε την αξία της Μαντάμ Κιουρί, η οποία άνοιξε δρόμο και έφερε αλλαγές για τη θέση της γυναίκας.

Ο πρόωρος θάνατος του άντρα της, η ενασχόλησή της για πολλά ακόμη χρόνια με το ράδιο και τη ραδιενέργεια, η προσήλωσή της στην επιστήμη, τα δυο βραβεία Νόμπελ η παροιμιώδης ανιδιοτέλειά της, ακόμη και το φύλο της, σε μια εποχή που σπάνιζαν οι γυναίκες επιστήμονες, όλα συνετέλεσαν ώστε η Μαντάμ Κιουρί να γίνει ένας ζωντανός θρύλος. Αναρίθμητα άρθρα αφιερώθηκαν στα επιτεύγματά της όσο ζούσε, αυτή όμως έμενε ανεπηρέαστη από την πληθωρική δημοσιότητα, αφοσιωμένη στην επιστήμη της. Ελάχιστοι επιστήμονες -και σίγουρα καμιά γυναίκα- δε γνώρισαν μεγαλύτερη καταξίωση στη ζωή τους, ούτε τόση συνεχόμενη αναγνώριση μετά θάνατο. Μόνο οι βιογραφίες της Μαντάμ Κιουρί ξεπερνούν τις είκοσι, από τις οποίες οι τέσσερις κυκλοφόρησαν το 1997. Επίσης, η ζωή της αποτέλεσε το θέμα τριών κινηματογραφικών ταινιών.

Λόγια σπουδαίων ανθρώπων για την Μαρί Κιουρί

«Ήταν καλή μου τύχη να συνδεθώ με την κυρία Curie μέσα από είκοσι χρόνια εξαιρετικής και αδιάκοπης φιλίας. Ήρθα να θαυμάσω το ανθρώπινο μεγαλείο της σε έναν συνεχώς αυξανόμενο βαθμό. Η δύναμή της, η καθαρότητα της θέλησής της, η λιτότητα της προς τον εαυτό της, η αντικειμενικότητά της, η εύστοχη κρίση της – όλα αυτά ήταν σπάνια να βρεθούν σε ένα μόνο άτομο… Η μεγαλύτερη επιστημονική πράξη της ζωής της – αποδεικνύοντας την ύπαρξη ραδιενεργών στοιχείων και την απομόνωσή τους – οφείλει την ολοκλήρωσή του όχι μόνο στην τολμηρή διαίσθηση, αλλά σε μια αφοσίωση και επιμονή στην εκτέλεση κάτω από τις πιο ακραίες δυσκολίες που μπορεί κανείς να φανταστεί, όπως η ιστορία της πειραματικής επιστήμης δεν έχει γίνει συχνά μάρτυρας.»  AlbertEinstein 

 

«Ο Pierre Curie, ένας λαμπρός επιστήμονας, έτυχε να παντρευτεί μια ακόμη πιο λαμπρή Μαρία, τη διάσημη Madame Curie, και είναι ο μοναδικός σπουδαίος επιστήμονας στην ιστορία που αναγνωρίζεται με συνέπεια ως σύζυγος κάποιου άλλου.» – Ισαάκ Ασίμοφ 

 

«…Σήμερα διάβαζα για τη Μαρία Κιουρί. Πρέπει να ήξερε ότι το σώμα της υπέφερε από την ασθένεια της ακτινοβολίας, βομβαρδισμένο για χρόνια από το στοιχείο που είχε απομονώσει. Φαίνεται ότι αρνιόταν ως το τέλος την πηγή του καταρράκτη των ματιών της, του σκασμένου και πυορροούντος δέρματος στα ακροδάκτυλά της ώσπου δε μπορούσε πια να κρατήσει έναν δοκιμαστικό σωλήνα ή ένα μολύβι. Πέθανε διάσημη, αρνούμενη τις πληγές της, αρνούμενη ότι οι πληγές προέρχονταν από την ίδια πηγή της δύναμής της.» – Adrienne Rich 

Αποφθέγματά της«Τίποτε στη ζωή δεν υπάρχει για να το φοβόμαστε. Αντιθέτως, όλα υπάρχουν για να το κατανοήσουμε. Τώρα είναι η στιγμή να καταλαβαίνουμε περισσότερα ώστε να φοβόμαστε λιγότερα.»

«Διδάχτηκα ότι ο δρόμος της προόδου δεν είναι ούτε γρήγορος ούτε εύκολος. Δεν αντιλαμβανόμαστε τι έχει γίνει. Μπορούμε να δούμε μονάχα τι απομένει για να γίνει..»

«Στην επιστήμη πρέπει να μας ενδιαφέρουν τα πράγματα, όχι τα πρόσωπα.»

«Να είστε λιγότερο περίεργοι για τους ανθρώπους και πιο περίεργοι για τις ιδέες.»

«Η ζωή δεν είναι εύκολη για κανέναν από εμάς. Αλλά τι από αυτό; Πρέπει να έχουμε επιμονή και πάνω απ’ όλα εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Πρέπει να πιστέψουμε ότι είμαστε προικισμένοι για κάτι και ότι αυτό πρέπει να επιτευχθεί.»

«Δεν μπορείτε να ελπίζετε να φτιάξετε έναν καλύτερο κόσμο χωρίς να βελτιώσετε τα άτομα. Για το σκοπό αυτό, ο καθένας από εμάς πρέπει να εργαστούμε για τη δική μας βελτίωση και συγχρόνως να μοιραζόμαστε μια γενική ευθύνη για όλη την ανθρωπότητα, το ιδιαίτερο καθήκον μας είναι να βοηθάμε εκείνους στους οποίους πιστεύουμε ότι είναι πολύ χρήσιμοι.»

«Ένας επιστήμονας στο εργαστήριο του δεν είναι απλώς τεχνικός, είναι επίσης παιδί που αντιμετωπίζει φυσικά φαινόμενα που τον εντυπωσιάζουν σαν παραμύθια.»

«Πρέπει να πιστέψουμε ότι είμαστε προικισμένοι για κάτι και αυτό το πράγμα ΠΡΕΠΕΙ να επιτευχθεί». 

Είναι λίγες οι σελίδες αυτού του άρθρου για να μπορέσουν να παρουσιάσουν το μεγαλείο αυτής της προσωπικότητας που έγραψε ιστορία. Η Μαρί Κιουρί μπορεί να μην έχει μείνει στη μνήμη του  κόσμου ως μία γυναίκα – ηρωίδα πολέμου. Στην πραγματικότητα, όμως, έφερε επανάσταση όπως αυτή που φέρνει ένας πόλεμος. Όπλα της ήταν το ήθος, το λαμπρό της μυαλό, η αγωνιστικότητα και η αφοσίωσή της στην ανιδιοτελή έρευνα για να βρει τις αλήθειες που κρύβονται στη φύση. Έδωσε μία μάχη επηρεάζοντας μέχρι σήμερα τη πορεία ολόκληρης της ανθρωπότητας και έμεινε ανεξίτηλα στη μνήμη της ως μία από τους μεγαλύτερους επιστήμονες όλων των εποχών.

 

 

 

Βιβλιογραφία:

Διαδίκτυο:

(https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%B1_%CE%9A%CE%B9%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%AF )

( http://www.newsbeast.gr/portraita/arthro/500695/i-mari-kiouri-kai-ta-duo-vraveia-nobel )

Ετικέτες: Γυναίκα επιστήμονας Μαρί Κιουρί
Εκτύπωση

Από το ίδιο Τεύχος

Περισσότερα Άρθρα ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Σχετικά Άρθρα

×