Ο Συμβολισμός του Σπαθιού

Αν μελετήσουμε την ιστορία και την παράδοση της ανθρωπότητας, παρατηρούμε ότι ο πόλεμος αποτελεί μία από τις κύριες της δραστηριότητες. Μέσα σε αυτήν την πλούσια πολεμική παράδοση, που η ιστορία της χάνεται στο βάθος των αιώνων, o πολεμιστής χρησιμοποίησε διάφορα μέσα για να πετύχει το σκοπό του, την εξουδετέρωση του εχθρού. Ένα από αυτά τα μέσα αποτελούν τα όπλα, τα οποία εξελίσσονται και τελειοποιούνται μαζί με την εξέλιξη του ίδιου του πολιτισμού.

Τα όπλα, λοιπόν αποτελούν τα «εργαλεία του πολέμου». Τα εργαλεία όμως με ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, δεν έχουν την άμεση ιδιότητα της δημιουργίας, όπως έχουν τα κοινά εργαλεία που γνωρίζουμε, αλλά κατέχουν την ιδιότητα της καταστροφής. Στα σωστά χέρια και με την ορθή χρήση τους βοηθούν στην καταστροφή του εισβολέα, του εχθρού- σφετεριστή και γενικότερα στην αντιμετώπιση του «κακού», όποια μορφή και αν αυτό έχει.

Ένα από τα πιο αποτελεσματικά και πολυχρησιμοποιημένα όπλα στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι το σπαθί, του οποίου η προέλευση μας διαφεύγει στις ομίχλες του παρελθόντος. Δεν αρκεί όμως μόνο η πρακτική σημασία που αναμφισβήτητα έχει το σπαθί. Για να αντιληφθούμε την πραγματική του αξία ως ένα όπλο αρχέτυπο και να διεισδύσουμε στην ουσία του, θα πρέπει να εμβαθύνουμε στους διάφορους συμβολισμούς που αυτό πήρε μέσα από τους μύθους και τους θρύλους πολλών παραδοσιακών πολιτισμών. Επίσης, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη και την αξία που δόθηκε στο σπαθί, από αυτούς που είχαν την τιμή και την ευθύνη να το χρησιμοποιήσουν για την υπεράσπιση των ανθρώπινων αξιών και της Δικαιοσύνης.

Καταρχήν να αναφέρουμε ότι το σύμβολο με την παραδοσιακή του έννοια αποτελεί την κρυσταλλοποιημένη μορφή μίας ανώτερης ιδέας. Ένα σύμβολο λοιπόν είναι μία γέφυρα ή έναν αγγελιοφόρο μεταξύ της αντίληψής μας και της ιδέας που αυτό φέρει μέσα του. Μάλιστα, πολλές φορές μας βοηθάει να αντιληφθούμε πολύ περισσότερα πράγματα γι’ αυτήν την ιδέα από οποιαδήποτε άλλη περιγραφή.

Το σπαθί λόγω των μοναδικών ιδιοτήτων που φέρει, χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο σε πολλούς παραδοσιακούς μύθους.

Στη Βρετανία, στο μύθο του βασιλιά Αρθούρου παρουσιάζεται το θρυλικό Εξκάλιμπερ, το οποίο δημιουργήθηκε από το υλικό ενός μετεωρίτη που έπεσε στη γη. Μόνο εκείνος που κατέχει την αγνή αρετή μπορεί να το βγάλει από τον βράχο στον οποίο ήταν καρφωμένο. Τότε εμφανίζεται ο Αρθούρος, σύμβολο του ενάρετου ανθρώπου και καταφέρνει με ευκολία να τραβήξει το σπαθί και να το απελευθερώσει. Μέσα από αυτό το επίτευγμα έλαβε δικαιωματικά το θρόνο της Αγγλίας, η οποία μέχρι τότε ήταν διασπασμένη και την ένωσε κάτω από τη σιδερένια του βούληση.

Σχεδόν ο ίδιος συμβολισμός υπάρχει και στη σκανδιναβική παράδοση, όπου ο Σίγκμουντ είναι ο μόνος που μπορεί να βγάλει το Νότουγκ, το σπαθί των Βολσούνγκ, μέσα από την βελανιδιά που ο ίδιος ο Όντιν είχε τοποθετήσει.

Στην ελληνική μυθολογία έχουμε τον Αιγέα, πατέρα του Θησέα, που έκρυψε το σπαθί και τα σανδάλια του κάτω από ένα βράχο, με την προϋπόθεση να τα πάρει ο γιος του, όταν θα ήταν ικανός και θα είχε τη δύναμη να σηκώσει το βαρύ βράχο.

Το σπαθί σαν σύμβολο δε λείπει και από τη χριστιανική παράδοση. Ο παράδεισος φυλάσσεται από αγγέλους με πύρινα σπαθιά, οι οποίοι κρατούν μακριά το κακό και τους απίστους. Επίσης, βλέπουμε να το φέρουν πολλοί από τους αγίους της εκκλησίας στις διάφορες παραστάσεις και αποτελεί ένα εργαλείο αφιερωμένο στο θέλημα του Θεού.

Σε αυτές τις περιπτώσεις το σπαθί αποτελεί ένα πολύ χαρακτηριστικό και ξεκάθαρο σύμβολο του Πνεύματος, το οποίο είναι δεσμευμένο στην αδρανή ύλη- βράχο ή ξύλο. Μόνο αυτός που κατέχει την αρετή της Βούλησης, της Σοφίας και της Αγνότητας είναι ικανός να απελευθερώσει το Πνεύμα από τα δεσμά και μέσω Αυτού να εκτελέσει κατορθώματα στην υπηρεσία της Δικαιοσύνης και της Αλήθειας, κατατροπώνοντας τις δυνάμεις του κακού και επαναφέροντας την τάξη και την ευημερία στους ανθρώπους.

Κατά την ιαπωνική παράδοση το σπαθί ήταν ένας από τους « Τρεις Ιερούς Θησαυρούς» που έδωσαν οι θεοί στους αυτοκράτορες, ενώ για τους πολεμιστές-Ιππότες Σαμουράι, αποτελούσε το λόγο ύπαρξής τους. Ονομαζόταν Κατάνα και ως « Ψυχή του Πολεμιστή» είχε την ιδιότητα να τον συνδέει με το ιερό Πνεύμα του πολέμου. Ο κατασκευαστής του σπαθιού δεν ήταν απλά ένας τεχνίτης, αλλά ένας καλλιτέχνης με βαθιά μυστικιστική κλίση και η κατασκευή ενός σπαθιού αποτελούσε μία ολόκληρη τελετουργία, η οποία γινόταν στον ιερό χώρο του εργαστηρίου του. Κάποιοι από αυτούς είχαν αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή τους στο σφυρηλάτημα μίας λάμας, κατευθύνοντας το νου τους σε ανώτερες σκέψεις, έτσι ώστε αυτή να μη φορτιστεί αρνητικά.

Επίσης, έδιναν σε κάθε ένα μέρος της Κατάνα και έναν ειδικό συμβολισμό. Η λάμα συμβόλιζε τον ουρανό, ενώ η κόψη την θεότητα που είναι ικανή να καταστρέφει ή να δημιουργεί. Η λαβή συμβόλιζε τη γη, ενώ η θήκη την αρμονία μέσα από τις αντιθέσεις. Η λάμα μέσα στη θήκη ήταν ένα σύμβολο της αθάνατης ψυχής μέσα στο φθαρτό σώμα. Χαρακτηριστική φράση των Σαμουράι που έδειχνε τη σημασία του σπαθιού και της χρήσης του είναι η εξής: «Μην ξεθηκαρώσεις χωρίς λόγο. Μην θηκαρώσεις χωρίς τιμή».

Ανάλογη αξία είχε το σπαθί και για τους Ιππότες των ευρωπαϊκών ταγμάτων του μεσαίωνα, οι οποίοι εξάσκησαν κυρίως τις αρετές της Ανδρείας, της Τιμής και του Καθήκοντος. Με το σπαθί χριζόταν κάποιος Ιππότης, εφόσον πρώτα είχε αποδείξει την αξία του και έπειτα έπαιρνε το δικό του ξίφος, το οποίο ήταν ευλογημένο από τον ιερέα. Ο Ραϋμόνδος Λουλ, στο «Βιβλίο της Ιπποσύνης», αναφέρει ότι το σπαθί είναι όμοιο με το σταυρό και ότι δημιουργήθηκε για τη διαφύλαξη της δικαιοσύνης και της ιπποσύνης.

Ένας άλλος σημαντικός συμβολισμός, που συναντάμε στα πλαίσια της Ιπποτικής παράδοσης της Δύσης, είναι το σπαθί καρφωμένο σε ένα μαύρο κύβο (κάτι αντίστοιχο με το βράχο στο μύθο του Αρθούρου). Ο μαύρος κύβος είναι σύμβολο του υλικού επιπέδου, του εκδηλωμένου ορατού κόσμου, ενώ το σπαθί αποτελεί τη θεία πνευματική βούληση που διεισδύει στο αδρανές υλικό επίπεδο για να το αναταράξει και να το διαμορφώσει. Είναι ουσιαστικά το πάντρεμα μεταξύ Ουρανού και Γης, η ένωση των δύο κύριων αρχών του σύμπαντος (Πνεύμα και Ύλη αντίστοιχα) απ’ όπου προκύπτει όλη η δημιουργία (διότι όλα τα δημιουργήματα στον κόσμο προέρχονται από το συνδυασμό των δυο αυτών Αρχών).

Σε γενικές γραμμές βλέπουμε το σπαθί να συμβολίζει τη Δύναμη, την Επαγρύπνηση και την Τιμή του πολεμιστή, την Ανδρεία και την Υπηρεσία του απέναντι στη Δικαιοσύνη και το Θεό. Ενώ σε ένα πιο μεταφυσικό επίπεδο, μέσα στους παραδοσιακούς μύθους των πολιτισμών και λόγω της καθετότητας και καθαρότητας του ατσαλιού, στέκει σαν το πιο αντιπροσωπευτικό σύμβολο του Πνεύματος, το οποίο διεισδύει στην ύλη για να την εξευγενίσει, να την καλλιεργήσει και να μεταλλάξει τα αρνητικά της στοιχεία.

Αυτά που πρεσβεύει ένα σπαθί με τη συμβολική του όψη είναι αρχές και αξίες ξεχασμένες στο δικό μας πολιτισμό, οι οποίες στέκονται μακριά από την δική μας αντίληψη και τρόπο ζωής. Όμως είναι επιτακτική ανάγκη αυτές οι αξίες να ξυπνήσουν ξανά στις καρδιές των ανθρώπων, είναι επιτακτική ανάγκη, ειδικά σήμερα, να ξαναγυρίσουμε σε έναν ηρωικό τρόπο ζωής. Το σπαθί πρέπει για άλλη μία φορά να τραβηχτεί από το βράχο, όχι από κάποιον μυθικό ήρωα, αλλά από εμάς τους ίδιους, που πρέπει να μεταλλάξουμε τους εαυτούς μας σε κάτι καλύτερο. Να ανυψώσουμε το Πνεύμα μας, να το απελευθερώσουμε από την ύλη στην οποία είναι δεσμευμένο, έτσι ώστε να αποκατασταθεί και πάλι η Δικαιοσύνη στους εαυτούς μας και στον κόσμο.