Αυτό το ζεστό καλοκαιρινό απόγευμα είναι λίγο δύσκολο να θυμηθείς – λόγω του καιρού – ότι είσαι ακόμα φιλόσοφος..
Πρόθεσή μου είναι να αναφερθώ σε ένα φαινόμενο της φύσης και σε αυτόν τον ήλιο που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, μπορούμε να γεννήσουμε μέσα μας. Πριν από λίγες ημέρες με ρώτησαν, σε μια συνέντευξη, αν οι φιλόσοφοι σταματούν να εργάζονται το καλοκαίρι. Προσπάθησα να εξηγήσω ότι όταν κάποιος είναι φιλόσοφος, αγαπά τη σοφία και αισθάνεται εσωτερικές ανησυχίες, αυτό δεν σταματά το καλοκαίρι, συνεχίζεται σε όλη του τη ζωή.…
Το καλοκαίρι μάς φέρνει στον νου σκέψεις που σχετίζονται με βόλτες, με την εξοχή και κυρίως με την ξεκούραση. Και θέλω να σταθώ σ’ αυτή την επιθυμία ξεκούρασης και ηρεμίας που αναζητούμε το καλοκαίρι, ίσως ξεφεύγοντας ακριβώς από τις έγνοιες που μας απασχολούν όλη την υπόλοιπη χρονιά και που -όπως είναι φυσικό- δεν παύουν να μας απασχολούν το καλοκαίρι…
Αλλά συμβαίνει κάτι περίεργο που οι φιλόσοφοι του παρελθόντος έχουν ήδη εξηγήσει: δεν ξεκουράζεται κανείς με κανέναν τρόπο. Δεν αρκεί να δείχνει το ημερολόγιο ότι μπαίνει το καλοκαίρι για να μπορούμε να ξεκουραστούμε. Πριν από πολλές εκατοντάδες χρόνια, ο Μάρκος Αυρήλιος έγραφε ότι όταν υπάρχει ένας εσωτερικός πόνος, μια ανησυχία, όταν κάτι μας φθείρει, τι νόημα έχει να ταξιδεύουμε; Έλεγε ότι, όπου κι αν πάμε, μαζί με τις αποσκευές μας παίρνουμε και τις έγνοιες μας, και τον πόνο μας. Ακόμη κι αν το τοπίο αλλάζει, ο κόσμος που κουβαλάμε μέσα μας δεν μπορεί ν’ αλλάξει.
Στην πραγματικότητα, αναζητάμε έναν άλλον ήλιο, μια άλλη απάντηση που -σύμφωνα με τον Μάρκο Αυρήλιο- βρίσκεται μέσα μας. Ο ήλιος μπορεί να βγαίνει σε πολλά μέρη… μπορεί να υπάρχει και πίσω από τα σύννεφα. Μια παλιά διδασκαλία, από τις λεγόμενες «μυητικές» που οι δάσκαλοι δίδασκαν στους μαθητές τους με παραδείγματα, λέει ότι κάποτε ένας μαθητής προσπαθούσε να κάνει μια τελετή στον ήλιο. Όταν τα είχε ετοιμάσει όλα για την τελετή, διαπίστωσε ότι ξημέρωσε μια μέρα συννεφιασμένη. Είπε στον δάσκαλό του: «Δεν μπορώ να κάνω την τελετή επειδή δεν έχει ήλιο!». Ο δάσκαλος τού απάντησε: «Δεν βλέπεις τον ήλιο, αλλά ο ήλιος έχει βγει παρόλα τα σύννεφα που αυτή τη στιγμή καλύπτουν τη δική σου όραση».
Έτσι, ο ήλιος μπορεί να βρίσκεται πίσω από ένα σύννεφο ή στα διάφορα όντα που ζουν μαζί μας.. Μπορεί να βρίσκεται μέσα μας ή στα πράγματα που αγαπάμε περισσότερο.. Μπορεί να βρίσκεται στα όνειρά μας και στις επιθυμίες μας. Αυτό που μπορεί να φαίνεται παράξενο στην εποχή μας, ήταν ωστόσο ένα κίνητρο γνώσης και μελέτης πολλών λαών, πολλών ανθρώπων που προηγήθηκαν από μας και που νοιάζονταν για τα ίδια πράγματα που μας αφορούν όλους σήμερα..
Αυτοί οι σοφοί αναζήτησαν το σύμβολο του ήλιου, το κρυμμένο νόημά του και προσπάθησαν να συλλάβουν αυτό το νόημα σε όλα τα πράγματα που έβλεπαν. Ας αναφέρουμε μερικά από αυτά τα παλιά παραδοσιακά σύμβολα, μερικές από αυτές τις έννοιες του ήλιου που εξακολουθούν να ταιριάζουν και σήμερα στη ζωή μας.
Αρχικά, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι όταν μιλάμε για σύμβολα του ήλιου, αναφερόμαστε στην έννοια του συμβόλου όπως έχει γίνει κατανοητή στην εποχή της κλασικής φιλοσοφίας. Ένα σύμβολο είναι ένα κάλυμμα, μια προστασία. Μέσα στο σύμβολο, υπάρχει ένα άξιο στοιχείο: η ψυχή του συμβόλου. Και η εξωτερική προστασία καλύπτει και προστατεύει αυτό που υπάρχει μέσα, κάνοντας τον καθένα – ανάλογα με την ικανότητά του για κατανόηση, την ανάπτυξη και την επιδεξιότητα του – να ερμηνεύει σιγά-σιγά αυτό που κρύβεται και φυλάγεται.
Οι Αιγύπτιοι συμβόλιζαν την έννοια του συμβόλου με δυο χέρια ενωμένα που άφηναν ένα μικρό κενό ανάμεσα τους. Τα κλειστά χέρια αποτελούν το σύμβολο, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι το περιεχόμενο. Και όταν οι αρχαίοι λαοί χρησιμοποιούσαν το σύμβολο του ήλιου, αναφέρονταν στις πολλές μορφές που μπορεί να εμφανίζει ο ήλιος σ’ εμάς. Αυτό που προσπαθούσαν να ανακαλύψουν είναι το μυστήριο που υποβόσκει πέρα από τα φαινόμενα, πέρα από τη μορφή.
Γι’ αυτό ακριβώς δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι αρχαίοι δεν μίλησαν απλώς για τον ήλιο, αλλά του έδωσαν πολλές έννοιες που θα αναφέρουμε τώρα εν συντομία..
Πράγματι, μιλούσαν για έναν φυσικό ήλιο, αυτόν που βλέπουμε και από τον οποίο λαμβάνουμε φως και θερμότητα, και ο οποίος ανέκαθεν οριζόταν ως πηγή ζωής για όλους μας.. Ο ήλιος ανατέλλει κάθε πρωί και αυτή η αέναη πηγή ζωής μας τροφοδοτεί καθημερινά.
Ο φυσικός ήλιος έχει συσχετιστεί ακόμη και με μέρη του ανθρώπινου οργανισμού μας και υπήρξαν μελετητές που αναφέρουν την καρδιά, σαν τον εσωτερικό ήλιο που μας κρατά ζωντανούς. Άλλοι έχουν συμβολίσει τον ήλιο με τον εγκέφαλο μας: αυτό το σύνολο των τόσο ιδιαίτερων κέντρων που λειτουργούν με τόσο αόριστο τρόπο για μας και που μας διατηρούν ζωντανούς ως σκεπτόμενα όντα.
Σήμερα αρκεί να μελετήσουμε ό,τι μπορούμε για τον ήλιο – αν και πολύ λίγα είναι αυτά που γνωρίζουμε για τη σύνθεση, το μέγεθος που έχει κ.λπ.– αλλά μας αρέσει να μιλάμε για τις ακτινοβολίες του, τα κύματά του, τις κηλίδες του, τις επιπτώσεις του στη γη, εν ολίγοις, την παρουσία του ήλιου.
Ωστόσο, υπήρξαν στιγμές που γινόταν ξεκάθαρα λόγος για το γεγονός ότι πίσω από αυτό το σώμα του ήλιου, υπήρχαν και λεπτότερα στοιχεία.. Αναγνωρίζουμε – ως ανθρώπινα όντα – ότι στον εαυτό μας υπάρχει ένα σώμα, αλλά υπάρχουν και άλλα πολύ πιο λεπτά στοιχεία. Για παράδειγμα: τα ίδια τα συναισθήματά μας, σκέψεις που συντηρούμε και μας μεταφέρουν… Αυτά είναι πολύ πιο λεπτά στοιχεία από το σώμα μας. Αντίστοιχα, οι άνθρωποι προσπάθησαν να μάθουν αν με τον ήλιο, ως ζωντανό ον, συμβαίνει κάτι παρόμοιο.
Έτσι, μιλούσαν για τις ιδιότητες αυτών των λεπτών σωμάτων του ήλιου. Μιλούσαν, για παράδειγμα, για έναν «ζωτικό ήλιο». Δηλαδή, όχι μόνο για τον φυσικό ήλιο αλλά για τη ζωτικότητά του, για την ηλιακή ενέργεια που μεταδίδει ενέργεια σε όλα τα ζωντανά όντα. Αυτός ο ήλιος δεν σχετίζεται μόνο με τη «ζωή» αλλά και με κάποια χαρακτηριστικά της ζωής: ανάπτυξη, μεγέθυνση, αέναη κίνηση. Δεν πρόκειται λοιπόν για κάτι στατικό, αλλά για ένα ρεύμα, μια ενέργεια.
Οι αρχαίοι αναφέρονταν στους κύκλους της ζωής. Και εμείς – αν και δεν χρησιμοποιούμε πλέον αυτές τις παλιές λέξεις – συνεχίζουμε να αναγνωρίζουμε αυτή τη «ζωτικότητα» που αλλάζει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής και μας επιτρέπει να αναφερόμαστε σε διαφορετικές εποχές του χρόνου, αυτή την ηλιακή ζωτικότητα δηλαδή, που εκδηλώνεται στους κύκλους που επηρεάζουν τα φυτά. Όλοι γνωρίζουμε ότι υπάρχουν συγκεκριμένες περίοδοι για σπορά και άλλες για συγκομιδή.
Η ίδια ηλιακή ενέργεια αντανακλάται και στον εαυτό μας. Ακούσια, είμαστε λίγο από τις τέσσερις εποχές που ενσαρκώνονται με τη μορφή ανθρώπων. Υπάρχει μέσα μας μια παιδική ηλικία, μια νεότητα, μια ωριμότητα και ένα γήρας, που πάντα σχετίζονταν ακριβώς με τις τέσσερις εποχές και τις δυνατότητες του ήλιου μέσα από αυτές.
Έτσι, ο «ζωτικός ήλιος» αντανακλά τον ρυθμό και την κίνηση της ζωής και έχει συγκριθεί κυρίως με ένα στάδιο της ζωής: τη νιότη. Και -όπως έχει αναφέρει πολλές φορές ο καθηγητής Livraga– νέος δεν είναι μόνο εκείνος που είναι σε μικρή ηλικία, ή δεν έχει ρυτίδες και γκρίζα μαλλιά. Αν αυτό ήταν νιότη, θα υπήρχαν πολλοί περισσότεροι «νέοι» στον κόσμο… Είναι αυτή η διαφορετική στάση ενθουσιασμού, εσωτερικής ζωτικότητας. Είναι η ικανότητα να παραμένουμε πάντα αφυπνισμένοι, να ονειρευόμαστε συνεχώς, να θέλουμε να κάνουμε κάτι καθημερινά. Σ’ αυτή τη νιότη, σ’ αυτή την αέναη κινητικότητα αναφέρεται ο ζωτικός ήλιος.
Μια άλλη πτυχή του ήλιου είναι αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «συναισθηματικό» ήλιο. Περιλαμβάνει τα συναισθήματα και τον ήλιο που σχετίζεται με τον ψυχολογικό κόσμο, ο οποίος, αν και μπορεί να έχει διαφορές μεταξύ των ανθρώπων, εντούτοις τους επηρεάζει και τους αγγίζει όλους, με τον ίδιο τρόπο όπως το φως και η θερμότητα..
Αυτός ο ψυχικός ήλιος επηρεάζει τους ανθρώπους δίνοντάς τους μια σειρά χαρακτηριστικών όπως, για παράδειγμα, μια ενεργητική, θετική διαμόρφωση, μια στάση εγρήγορσης, διαρκούς αφύπνισης. Αυτός ο ψυχολογικός ήλιος σχετίζεται με την ανθρώπινη ικανότητα δύναμης, οργάνωσης και τοποθέτησης όλων των πραγμάτων στη σωστή τους θέση. Σχετίζεται με την ικανότητα ηγεσίας, λάμψης, τιμής. Είναι σαν ξαφνικά ένας ήλιος να εκρήγνυται μέσα σε αυτά τα όντα, και αυτός ο ήλιος τα κάνει να λειτουργούν διαφορετικά.
Μιλάμε για αυτά τα όντα που, έχοντας αντιληφθεί τον ήλιο, μας παρουσιάζονται με μια ενέργεια, μια ικανότητα, μια στάση και μια δύναμη διαφορετική από τα συνήθη όντα. Πρόκειται για άτομα που ποτέ δεν φοβούνται, που ποτέ δεν έχουν αμφιβολίες, που ξέρουν προς πού θέλουν να πάνε, πώς να κάνουν τα πράγματα, που ξέρουν προς τα πού κατευθύνονται όταν θέλουν να κάνουν κάτι.
Αυτά είναι τα όντα που έχουν μέσα τους ζωντανό τον ψυχικό ήλιο. Είναι εκείνοι οι οποίοι -αν θέλουμε να το πούμε με μια μοντέρνα λέξη- έχουν βρει την ιδανική ψυχολογική κατάσταση για να συλλέξουν αυτές τις τόσο ιδιαίτερες και λεπτές ακτίνες, που δεν γίνονται ορατές με τη συνήθη όραση.
Ομοίως, γινόταν λόγος για έναν νοητικό ήλιο, έναν ήλιο στο επίπεδο της ιδέας, στο επίπεδο της λογικής. Αυτός ήταν ο ήλιος που σχετιζόταν με τη συνείδηση: τη συνείδηση του εαυτού. Συσχετιζόταν με την ηθική συνείδηση, με τη διάκριση ανάμεσα σ’ αυτό που ορίζει ο νόμος της φύσης και σ’ αυτό που δεν αντιστοιχεί σ’ αυτόν.
Δηλαδή, αυτός ο νοητός ήλιος συνδεόταν με το εσωτερικό εγώ, με τον άνθρωπο που αναγνωρίζει τον εαυτό του ως τέτοιον. Σχετιζόταν όχι μόνο με το μικρό «εγώ», όπως συνηθίζουμε να το χειριζόμαστε σήμερα αποδεχόμενοι όλα του τα ελαττώματα επειδή δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς… Ήταν ένας ήλιος που σχετιζόταν με του υπερεγώ, το μεγάλο εγώ, εκείνο το παντοδύναμο που κάθε ον φέρει μέσα του κοιμισμένο, και που μερικές φορές καταφέρνει να αφυπνίσει.
Αυτός ο ιδεατός ήλιος, αυτός ο ήλιος των ιδεών, ήταν συνδεδεμένος με την έννοια της δικαιοσύνης, με τα όμορφα πράγματα, με τα πράγματα που αξίζουν, όχι με την υλική έννοια, αλλά ως προς το βαθύ τους περιεχόμενο.
Νομίζω ότι δεν είναι τόσο δύσκολο να καταλάβουμε εκείνους τους αρχαίους που μας μιλούσαν για έναν ήλιο με μια σειρά χαρακτηριστικών που θα μπορούσαν να καθρεφτίζονται σε εμάς.. Έναν φυσικό ήλιο, έναν ζωτικό ήλιο, έναν ψυχολογικό ήλιο και έναν νοητικό ήλιο. Πώς οι αρχαίοι αντικατόπτριζαν όλες αυτές τις ιδέες; Πολύ επιδέξια, τόσο πολύ, ώστε κατάφεραν να μας τις μεταδώσουν με την πάροδο του χρόνου σχεδόν χωρίς να το καταλάβουμε.
Όλα αυτά τα ηλιακά χαρακτηριστικά μετατράπηκαν με την πάροδο του χρόνου σε αυτό που σήμερα ονομάζουμε μύθους, ειδικά στους λεγόμενους ηλιακούς μύθους ή στους ζωδιακούς-ηλιακούς μύθους. Αυτοί οι μύθοι σχετίζονταν με τον ουρανό, με τα ζώδια και με τον κεντρικό άξονα αυτών: τον ήλιο.
Σε αυτούς τους μύθους, ο ήλιος λειτουργεί ως κεντρικό πρόσωπο. Γύρω του περιστρέφονται όλα τα πράγματα: δουλειές, προβλήματα, όλα τα όντα και όλα τα πράγματα που φωτίζει. Και παρόλο που ο ήλιος είναι ακίνητος και τα πράγματα περιστρέφονται γύρω του, στους ζωδιακούς μύθους τα πράγματα είναι ακίνητα και ο ήλιος πορεύεται γύρω τους.…
Ο ήλιος ενεργεί ως άνθρωπος που δοκιμάζει τις δυνάμεις του στο μονοπάτι της ζωής και προσπαθεί να ξεπεράσει κάθε μία από τις δυσκολίες που του παρουσιάζονται μέρα με τη μέρα, μήνα με το μήνα, χρόνο με το χρόνο. Ποιος δεν θυμάται έναν διάσημο μύθο που μας μιλάει γι’ αυτό; Για παράδειγμα ο μύθος του Ηρακλή με τους 12 άθλους. Υπήξαν ειδικοί που έχουν συσχετίσει κάθε άθλο του Ηρακλή με τα διάφορα ζώδια. Έτσι, ο Ηρακλής είναι ο ίδιος ο ήλιος που περνά μέσα από όλα τα ζώδια και σε κάθε ένα από αυτά πρέπει να εκπληρώσει ένα έργο. Έχει κάτι να κάνει, έχει μια δυσκολία να αντιμετωπίσει.
Αυτός ο Ηρακλής είναι το μοντέλο του ανθρώπου που προσπαθεί να ξυπνήσει τον ήλιο μέσα του. Πώς τον ξυπνάει; Ξεπερνώντας τις δυσκολίες, ξεπερνώντας τον εαυτό του, ξεπερνώντας όλα όσα του παρουσιάζει η μοίρα. Σε κάποιες περιγραφές, για να ενισχυθεί περαιτέρω αυτή την ιδέα, μας δείχνουν τον Ηρακλή ντυμένο με σκούρο μέταλλο, με τα ξανθά μαλλιά του να λάμπουν στην πανοπλία του. Και τονίζεται ακριβώς αυτή η λεπτομέρεια των ξανθών μαλλιών σαν να ήταν οι ακτίνες του ήλιου που λάμπουν στη σκοτεινή πανοπλία, στο σίδερο της ύλης που τον συνδέει με τη γη.
Αν μεταφερθούμε στη μακρινή Σουμερία, θα βρούμε τον Gilgamesh, το πρωτότυπο του héroe, που αργότερα υιοθετούν οι Βαβυλώνιοι. Λέγεται ότι αυτός ο ήρωας πέρασε από άπειρες δοκιμασίες για να επιτύχει μόνο την Αθανασία. Πολέμησε με γίγαντες, με φανταστικά ζώα, έπρεπε να διασχίσει βουνά, ποτάμια, θάλασσες, να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα με όντα που παραμόνευαν σε κάθε γωνιά του δρόμου του. Όμως εκείνος αναζητούσε μόνο ένα πράγμα: την αθανασία. Ο Gilgamesh ήθελε να γίνει σαν τον ήλιο που βγαίνει κάθε πρωί και δεν σταματά ποτέ. Ήθελε να έχει αυτό το αίσθημα αιωνιότητας που νιώθουμε όταν, κοιτώντας απλά το ρολόι, ξέρουμε ότι σε λίγες ώρες ο ήλιος θα εμφανιστεί ξανά για να μας φωτίσει.
Αν στραφούμε στην προκολομβιανή Αμερική, θα δούμε π.χ. ότι στους παλιούς πολιτισμούς της Κολομβίας –γνωστούς σήμερα με το όνομα πολιτισμοί του San Agustín– υπάρχει ένας πολύ περίεργος μύθος. Και λέω περίεργος επειδή δεν είναι γνωστός. Τον αναφέρω εδώ, ακριβώς για να δούμε ότι μιλούσαν για το ίδιο πράγμα.
Ο Bochica, κατεβαίνει από τον ουρανό για να δώσει στους ανθρώπους τη γνώση, τις τέχνες κ.λ.π. και να τους διδάξει πώς να ζουν καλύτερα πάνω στη γη. Αλλά, όπως συνήθως συμβαίνει, ο Bochica προδίδεται και εξαφανίζεται στην κορυφή ενός βουνού. Λένε ακόμη ότι επιστρέφει ξανά στους ανθρώπους και τους διδάσκει μια τελετή, ένα τυπικό, έναν χορό που θα πρέπει να κάνουν πάντα για να έχουν αποτέλεσμα οι διδασκαλίες του.
Κατά την τελετή αυτή εκείνος μπαίνει στο κέντρο και γύρω του καρφώνει 12 πασσάλους με διαφορετικά χρώματα. Εκείνος χορεύει έναν μαγικό χορό ανάμεσα στους πασάλους κατά τη διάρκεια της τελετής. Το σκοτάδι διαλύεται και το φως εμφανίζεται. Εδώ πάλι, ο Bochica συμβολίζει τον ήλιο ανάμεσα στους 12 πασσάλους, που είναι τα 12 ζώδια, που του χρησιμεύουν για στήριγμα στην εκτέλεση του έργου του.
Στην αρχαία Κίνα βρίσκουμε έναν παρόμοιο μύθο. Η παράδοση λέει ότι πριν πολλά, πολλά χρόνια, υπήρχαν 10 ήλιοι, αλλά προκαλούσαν τόση πολλή ζέστη που έπρεπε εννιά απ’ αυτούς να εξαλειφθούν. Ένας μαγικός τοξότης ανέλαβε να ρίξει τους εννιά ήλιους, κι έμεινε μόνο ένας… ένας μοναδικός ήλιος που εκδήλωνε τη θέρμη και το δυναμικό του με 12 διακλαδώσεις, μέσα από 12 μήνες.
Τι βλέπουμε λοιπόν; Βλέπουμε ότι πάντα τραβούσε το ενδιαφέρον η αφύπνιση κάποιων κρυμμένων δυνάμεων, κάποιων εσωτερικών δυνάμεων που σχετίζονταν με τον ήλιο.
Όλοι οι λαοί έχουν αντιληφθεί τις δυο όψεις του ήλιου: μια εξωτερική όψη που μπορούμε να δούμε, αν και με δυσκολία – γιατί είναι πολύ δύσκολο να κρατήσουμε τα μάτια μας καρφωμένα στον ήλιο – και μια εσωτερική όψη που αντιπροσωπεύει το μυστήριο, το πνεύμα, το μυστικό του ήλιου.…
Οι Αιγύπτιοι μας παρουσίασαν αυτό το μυστηριώδες σχέδιο με τη μορφή του Άμμων–Ρα. Είναι ένας ηλιακός δίσκος στο κέντρο και ένα ζευγάρι ανοιχτά φτερά στα πλάγια.
Ο ηλιακός δίσκος είναι ο φυσικός ήλιος: είναι ο Ra, ο ακτινοβόλος, αυτός που γέννησε αυτή τη λέξη, αυτός που προκαλεί να φωνάξουν τρεις φορές «Ρα!», όταν οι νικητές φτάνουν στον στόχο τους, επειδή χαιρετούν τον ήλιο που τους έχει φωτίσει. Όμως, εκτός από τον ηλιακό δίσκο, υπάρχουν και τα φτερά του που εκφράζουν εκείνο το μυστηριώδες που κρύβεται πίσω από τον ήλιο: η ελαφράδα των φτερών συμβολίζει ότι υπάρχει κάτι παραπάνω από το φυσικό σώμα. Κι αυτό είναι ο μυστικός, ο μυστηριώδης Άμμων…
Αυτό το μυστήριο, μέσα στα χρόνια, περνώντας από πολλές γλώσσες – ακόμη και τα λατινικά – μας έκανε να τελειώνουμε τις προσευχές μας προφέροντας το ίδιο όνομα: «αμήν», ο ήλιος, το μυστικό, το μυστήριο που μας ζωογονεί, που κλείνει και σφραγίζει όλα όσα προέρχονται από την καρδιά μας.
Οι αρχαίοι Ιρανοί αναφέρονταν στον ήλιο από την ίδια άποψη και τον συσχέτιζαν με ένα φυσικό στοιχείο που γνωρίζουμε πολύ καλά: τη φωτιά. Και έλεγαν ότι υπάρχουν δύο τύποι φωτιάς: αυτή που βλέπουμε και αυτή που δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε. Αυτή που βλέπουμε είναι μόλις μια αντανάκλαση, κι αυτή που δεν μπορούμε να δούμε, ζει μέσα μας, είναι η φλόγα που ζωογονεί κάθε άνθρωπο. Κι έλεγαν επίσης οι αρχαίοι Ιρανοί ότι όταν πεθαίνει ο άνθρωπος, αυτή η φλογίτσα μένει μόνη της επειδή χάνει το λυχνάρι που την προστάτευε και αναζητά απελπισμένα άλλο λυχνάρι να καταφύγει επειδή οι άνεμοι της μοίρας είναι συνήθως πολύ δυνατοί και πολύ σκληροί. Έτσι, η φλόγα κρύβεται ξανά μέσα σ’ ένα πολύ μικρό λυχνάρι και εκφράζει εκ νέου αυτή την Εσωτερική δύναμη.
Επιστρέφοντας στην Αμερική, στο σημερινό Μεξικό, στην Teotihuacan υπάρχει μια υπέροχη Πυραμίδα του Ήλιου, η οποία σε αναλογίες μπορεί σχεδόν να μιμηθεί τη Μεγάλη Πυραμίδα του Χέοπα. Ακόμη και στα μέτρα, όσον αφορά στη βάση είναι σχεδόν πανομοιότυπες, ενώ ως προς το ύψος λίγο πιο χαμηλή. Αυτή η πυραμίδα κτίστηκε για τον ήλιο και στην κορυφή της στεφανώνεται από έναν ναό. Εκεί τελείωνε το τελετουργικό, εκεί πραγματωνόταν ο άνθρωπος και εκεί, όταν έφτανε στην κορυφή, είχε ξυπνήσει ο ήλιος μέσα του.
Οι Αζτέκοι είχε μια θεότητα που συμβόλιζε αυτή τη διαδικασία. Αυτός ο θεός ήταν αρχικά αμαρτωλός και δεν ήξερε να ζει πάνω στη γη. Μετανόησε, προσευχόταν και έψαχνε τη λύση μέσα του. Λέγεται ότι μια μέρα ένιωσε ένα μικρό σχήμα γρανίτη να αναδύεται μέσα στο στήθος του. Αυτός ο γρανίτης μεγάλωνε και μεγάλωνε μέχρι που έφτασε να καταλαμβάνει σχεδόν ολόκληρο το σώμα του και όταν δεν μπορούσε πλέον να μεγαλώσει, έσκασε σαν ήλιος στη μέση του στήθους του.
Εμείς οι ίδιοι έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε την εικόνα του Χριστού με έναν ακτινοβόλο ήλιο στη μέση του στήθους μας… Ο Χριστός, ο Φωτισμένος, αυτός που αφύπνισε την εσωτερική του πραγματικότητα, αυτός που έλαβε φως από μέσα…
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο ήλιος ήταν ζωτικό στοιχείο για όλους τους ανθρώπους. Ο ήλιος και το πνεύμα ήταν ένα και το αυτό. Το να μιλάμε για την αφύπνιση του ήλιου μέσα στον άνθρωπο, σημαίνει να συνειδητοποιούμε τη δική μας πνευματικότητα, να συνειδητοποιούμε τη δική μας Αθανασία.
Οι αρχαίοι μας δίδαξαν ότι αυτό το ηλιακό πνεύμα, αυτή η ηλιακή δύναμη, καθρεφτιζόταν σε τρεις μορφές. Κάτι παρόμοιο εμφανίζεται σε όλες τις θρησκείες με τη μορφή πατέρα, μητέρας και γιου, δηλαδή, μια τριάδα, ένα μυστήριο που, αν και είναι τριπλό, εξακολουθεί να είναι ένα επειδή υπάρχουν τρεις σε μια σχέση τόσο οικεία, τόσο κλειστή, τόσο τέλεια που οι τρεις δεν θα είχαν νόημα ξεχωριστά και χρειάζεται να ενοποιηθούν για να αποκτήσουν αξία.
Στην Αίγυπτο, αυτή η τριάδα αποτελείται από τον Όσιρι, την Ίσιδα και τον Ώρο. Και αν πάμε στην Ινδία, μιλάμε για Βράχμα, Βισνού και Σίβα. Θα μπορούσαμε να παραθέσουμε πολλές τριάδες ακόμη, αλλά για να μην υπερβάλλουμε, θα πούμε ότι όλες αυτές οι τριάδες εκφράζουν τις τρεις εκφράσεις του ήλιου.
Αυτές οι τρεις εκφράσεις είναι: του πατέρα, της κάθετης δύναμης. Οι εκφράσεις της μητέρας είναι διπλές. Από τη μια αγάπη-σοφία, από την άλλη ενέργεια-ζωή.
Οι εκφράσεις του γιου, που προκύπτουν από τους άλλους δυο, είναι η διάνοια και η μορφή.
Όλη αυτή η διαδικασία υπάρχει και στους ανθρώπους. Ας την δούμε εν συντομία. Οι δυνάμεις του πατέρα βρίσκονται στη βούληση. Οι φιλόσοφοι μάς διδάσκουν ότι, παρόλο που είναι η πιο μεγάλη δύναμη του ανθρώπου, είναι και η πιο δύσκολη να αφυπνιστεί. Όμως, παρόλο που δεν έχουμε καθαρή βούληση, έχουμε μορφές βούλησης που εκδηλώνονται τουλάχιστον σε πιο συνηθισμένες όψεις. Η βούληση μας εκφράζεται στις επιθυμίες μας, στα θέλω μας, στους πόθους μας. Σ’ αυτή τη δύναμη που εκτοξεύουμε για να κατακτήσουμε εκείνο που θέλουμε πραγματικά… Αυτός είναι ο τρόπος μας να εκφράσουμε τη βούληση μας.
Και ο νόμος για μας είναι αυτή η σύλληψη αυτού που μπορεί να διοικεί το σύμπαν. Όταν ο άνθρωπος μένει μόνος με τον εαυτό του, διαπιστώνει ότι δεν μπορεί παρά να δεχτεί μια τάξη, μια παγκόσμια πραγματικότητα, μια κατανόηση στοιχείων, ένα θαύμα που μας ξεπερνά, το οποίο στο τέλος θα καταλήξουμε να δεχτούμε και να αντιληφθούμε ονομάζοντας το νόμο.
Ο νόμος είναι αυτό το οργανωμένο σύστημα που διατηρεί όλα τα πράγματα ακριβώς στη θέση τους, εκπληρώνοντας ακριβώς τη λειτουργία τους. Όταν ο άνθρωπος συλλαμβάνει αυτόν τον νόμο, αυτή την αρχή της τάξης, έχει αφυπνίσει ένα μέρος του Ήλιου μέσα του.
Συνεχίζοντας με τα ηλιακά χαρακτηριστικά, θα αναφέρουμε την αγάπη-σοφία. Αυτό είναι και η «φιλο-σοφία»: αγάπη για τη σοφία. Η αγάπη για τη σοφία μας βγαίνει απλά, ανθρώπινα, φυσικά, βιώνεται εύκολα. Γι’ αυτό, αυτή η ιδιότητα της «αγάπης-σοφίας» είναι αυτό που ονομάζουμε φιλοσοφία: η ανάγκη να θέλουμε να γνωρίζουμε. Η ανάγκη αναζήτησης του γιατί των πραγμάτων, το να θέλουμε να κατανοούμε τον κόσμο που μας περιβάλλει.
Θα προσθέσουμε κι άλλο ηλιακό χαρακτηριστικό: την ενέργεια-ζωή. Είναι η δύναμη που έχουμε μέσα μας, που μας κάνει να νιώθουμε πολλές φορές την ύπαρξη μας, ότι είμαστε ικανοί να κάνουμε σημαντικά πράγματα. Μερικές φορές δεν έχει σημασία πού γεννηθήκαμε, πώς έγινε, τι έχουμε σπουδάσει. Δεν έχει σημασία τι νομίζει για μας ο κόσμος. Μερικές φορές σημασία έχει αυτή η Ώθηση που μας επιτρέπει να γνωρίζουμε ότι είμαστε ικανοί για πολλά πράγματα. Αυτή είναι η ενέργεια της ζωής.
Θα συμπεριλάβουμε τη διάνοια ως άλλο χαρακτηριστικό του ήλιου. Δεν πρόκειται για την έννοια της διάνοιας όπως περιγράφεται στα συνηθισμένα βιβλία ψυχολογίας, δεν είναι η ικανότητα ανταπόκρισης με μεγαλύτερη ή μικρότερη ταχύτητα σε ερωτήσεις ή η ικανότητα συσχετισμού στοιχείων με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιδεξιότητα. Δεν είναι θέμα εξυπνάδας.
Η διάνοια που έρχεται από τον ήλιο, περισσότερο από ταχύτητα του νου είναι μια βαθιά Διαίσθηση. Είναι η σύλληψη των πραγμάτων που δεν χρειάζεται πολλές εξηγήσεις. Αυτοί οι ήλιοι εκρήγνυνται στο στήθος μας και γίνονται πραγματικότητα όταν δεν το περιμένουμε. Είναι αυτά τα πράγματα που νιώθουμε ζωντανά και που δεν έχουμε καν συνειδητοποιήσει πότε ξεκίνησαν να ζουν μέσα μας. Αυτό είναι άλλο είδος διάνοιας, είναι διαίσθηση.
Και το τελευταίο από τα ηλιακά χαρακτηριστικά: η μορφή. Είναι εκείνα που μπορούμε να διαμορφώσουμε, που μπορούμε να φτιάξουμε. Τι σημαντικό έχουμε πραγματώσει στη ζωή μας; Οι αρχαίοι έλεγαν: να φυτέψεις ένα δέντρο, να γράψεις ένα βιβλίο, να κάνεις ένα παιδί… Κι αυτά συμβολικά είναι αλλά… πόσο όμορφο θα ήταν αν μπορούσαμε να το πούμε όλοι, κι ας μην ήταν αυτό ακριβώς.
Ας αναφερθούμε όμως σε αυτό που είμαστε ικανοί να κάνουμε πραγματικά. Γενικά, αισθανόμαστε δυσαρεστημένοι με τον εαυτό μας και δεν είμαστε σε θέση να εξηγήσουμε γιατί. Επιπλέον, αποφεύγουμε να είμαστε μόνοι με τον εαυτό μας επειδή δεν θέλουμε ποτέ να αναρωτηθούμε το μεγάλο ερώτημα: Τι έκανα; Τι ήθελα να κάνω; Έχουμε κάνει όλα τα όνειρά μας πραγματικότητα; Τα ξεκινήσαμε τουλάχιστον; Έχουμε ορμήσει σε αυτό που θέλαμε να κάνουμε; Και εκεί είναι που μας λείπει η μορφή. Γι’ αυτό πολλές φορές ο εσωτερικός ήλιος δεν καταφέρνει να ξυπνήσει μέσα μας…
Είπαμε πριν ότι, εξετάζοντας την ιστορία, δεν είναι δύσκολο να βρούμε αυτούς τους άνδρες και τις γυναίκες που ήταν υπέροχοι επειδή άφησαν τον ήλιο να γεννηθεί μέσα τους. Αλλά το ερώτημα δεν είναι να δούμε την ιστορία, αλλά να δούμε λίγο τον εαυτό μας. Γιατί λαχταράμε μέσα μας τον ήλιο; Επειδή εξαρτόμαστε υπερβολικά από εξωτερικές συνθήκες… Πιστεύουμε ότι χωρίς ήλιο δεν υπάρχει καλοκαίρι, χωρίς ξεκούραση δεν υπάρχουν διακοπές, χωρίς ταξίδια τίποτα δεν έχει νόημα. Στη συνέχεια – αν και χωρίς να καταλαβαίνουμε πολύ καλά τι κάνουμε – μετακινούμαστε από το ένα μέρος στο άλλο, φτιάχνουμε βαλίτσες εδώ κι εκεί, καθόμαστε κάτω από τον ήλιο ούτως ή άλλως, ξοδεύουμε ένα μεγάλο μέρος του μισθού μας σε solarium και συνεχίζουμε να εξαρτιόμαστε από τις περιστάσεις …
Μακροπρόθεσμα, συμβαίνει αυτό που έλεγε ο Μάρκος Αυρήλιος: τα προβλήματα ταξιδεύουν μαζί μας. Και ακόμη και κάτω από τον ήλιο, και στη μέση της πιο σύγχρονης παραλίας, συνεχίζουμε να περιπλέκουμε τη ζωή μας γιατί ακόμα δεν μπορούμε να δώσουμε απαντήσεις στον εαυτό μας.
Πιστεύω ότι για να ξυπνήσει ο ήλιος μέσα μας, πρέπει να επιδιώξουμε μια συμφωνία μέσα μας και να σταματήσουμε να εξαρτόμαστε από εκείνες τις εξωτερικές συνθήκες που μας απασχολούν τόσο πολύ.. Τι δεν είναι ευχάριστο και τι πρέπει να αλλάξουμε στο περιβάλλον μας; Είναι ξεκάθαρο. Χρειάζεται όμως να το αλλάξουμε, κι αυτό ξεκάθαρο είναι!
Επιμένοντας στην ανάγκη αφύπνισης του εσωτερικού ήλιου, δεν κάνουμε τίποτα άλλο από το να αντικατοπτρίζουμε μια παλιά αστρολογική διδασκαλία. Οι αρχαίοι έλεγαν ότι για κάθε αστέρι στον ουρανό, υπάρχει μια αντανάκλαση του ίδιου αστεριού μέσα μας. Ότι το ίδιο χέρι που δημιούργησε το μεγάλο σύμπαν, δημιούργησε επίσης αυτό το μικρό σύμπαν που είμαστε εμείς οι άνθρωποι. Και ακριβώς όπως τα αστέρια γεννήθηκαν στον ουρανό, τα αντίστοιχα αστέρια γεννήθηκαν μέσα μας.
Έτσι, αν υπάρχει ένας ήλιος στον ουρανό, υπάρχει επίσης ένας ήλιος στον άνθρωπο. Και αν μερικές φορές υπάρχουν σύννεφα στον ουρανό, υπάρχουν και σύννεφα στον άνθρωπο… Και αν ποθούμε διακαώς ένα ακτινοβόλο, φωτεινό, ήσυχο και αναζωογονητικό καλοκαίρι, είναι επειδή πραγματικά λαχταράμε αυτή την εσωτερική ανάπαυση, αυτή την ηρεμία, αυτή τη φωτεινότητα που λείπει από μέσα μας. Είναι επειδή στην πραγματικότητα πρέπει να ξυπνήσουμε το αστέρι που έχουμε μέσα μας.
Σύμφωνα με αυτή τη διδασκαλία, κάθε άνθρωπος είναι ένα κομμάτι του σύμπαντος. Όλοι μας έχουμε ένα μέρος του ουρανού και ένα μέρος της γης. Υπάρχουν μέσα μας αστέρια, σύννεφα, βουνά, δέντρα, ποτάμια… Όλα αυτά είναι μέσα μας, πρέπει να μάθουμε να τα βρίσκουμε!
Όλοι μας έχουμε διαβάσει μια φορά – σε εκείνα τα ιερά βιβλία που συνόδευαν την παιδική μας ηλικία – ότι κάποτε φτιάχτηκε το φως! Και ήρθε η ώρα να βγάλουμε το φως, μέσα σε αυτό το μικρό κομμάτι του σύμπαντος που αποτελούμε ως ανθρώπινα όντα. Δεν ξέρω αν ο θεός του ουρανού θα κατέβει για να προφέρει τις μαγικές λέξεις, αλλά νομίζω ότι, αυτή τη στιγμή, αν ξεκινήσουμε να το κάνουμε θα έχουμε την ίδια δύναμη και την ίδια μαγεία…
Όλα συνίστανται στο εξής: χωρίς να απομακρύνουμε το βλέμμα από τον ήλιο που μας δίνει Ζωή, να προσευχόμαστε με βαθιά εσωτερική πεποίθηση: κάνε να γεννηθεί το φως μέσα μου! Και θα δούμε πώς ένας ήλιος θα αρχίσει να ανατέλλει μέσα μας… Θα δούμε αύριο ανατολές, θα δούμε τα Ιδανικά να μεγαλώνουν και θα νιώσουμε αυτή την απεριόριστη Ώθηση που κινεί την ιστορία τόσο καιρό… Αυτό που μας τραβάει τόσο καιρό… Και που μας φωνάζει συνεχώς: αν βγάλεις φως, θα είσαι σαν εμένα! Αν γεννήσεις το φως, θα έχεις αγγίξει τον ουρανό!
Και τι καλύτερο από το να αγγίξουμε τον ουρανό με τα χέρια μας; Ας γεννήσουμε το φως μέσα μας. Ας αρχίσουμε να διακρίνουμε καλύτερα αυτό το εσωτερικό ον που έχει συντροφεύσει τον καθένα μας, τόσο καιρό, με τόσο κόπο.
Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από το να βρίσκουμε τον εαυτό μας πιο ξεκάθαρα, μετά από μια ανατολή, με μεγαλύτερο ενθουσιασμό, με περισσότερη ενέργεια, και να συνεχίζουμε τον δρόμο μας επειδή έχουμε μάθει να ξυπνάμε μέσα μας τον ήλιο! Γεννηθήτω το φως!