Στη σημερινή χώρα του Περού, εδώ και 5.000 χρόνια γεννήθηκαν και άκμασαν πολιτισμοί, όπως οι Tiahuanaco, Caral Supe, Chimu, Paracas, Mochica, Nazca, Chavín, με πολλές διαφορές στην έκφρασή τους αλλά σχεδόν ίδια τα βασικά κοσμολογικά και ανθρωπολογικά σύμβολά τους: Ο Ιαγουάρος, το φίδι κι ο κόνδορας, ο ήλιος, η μητέρα γη και η σελήνη, ένας κρυμμένος δημιουργός πίσω από όλα αυτά. Τους έθρεψε το καλαμπόκι, τους εξύψωσαν τα ψηλά βουνά των Άνδεων με τα μεγάλα ποτάμια, τους προκάλεσαν ο απέραντος Ειρηνικός Ωκεανός κι η ατέλειωτη ζούγκλα, και τους ανέβασε σε μυστικιστικά ύψη το αχρονολόγητο Τιαχουανάκο δίπλα στην αλμυρή λίμνη Τιτικάκα σε υψόμετρο περίπου 4.000 μέτρα!
Ανάμεσα στους χώρους και τους χρόνους αυτών των πολιτισμών, ζούσαν φυλές βίαιες και πολεμοχαρείς αναγκάζοντας όλους σε ατέλειωτους πολέμους, καταστροφές και πείνα.

Ινκας
Ο Μύθος λέει πως ο θεός Ίντι, ο Ήλιος, έστειλε δύο παιδιά του, τον Manco Capac και την αδελρή του Mama Ocllo από τη λίμνη Τιτικάκα να κυβερνήσουν, εκπολιτίσουν και να ενώσουν αδελφικά όλους τους λαούς κάτω από τους νόμους του Ίντι. Τα δυό αδέλφια, υπακούοντας στις οδηγίες του, περπάτησαν αναζητώντας μια γη όπου το χρυσό σκήπτρο του Manco Capac θα βυθιζόταν μέσα της. Μέσα από περιπέτειες και αναζητήσεις έφτασαν στον λόφο Huanacaure, σε μια κοιλάδα στα 3.000 μέτρα ύψος, όπου το ραβδί φυτεύτηκε κι η κοιλάδα πήρε το όνομα Qosqo, Κούσκο, «ο Ομφαλός του Κόσμου». Η πιο αποδεκτή χρονολογία τοποθετεί το γεγονός αυτό στο 1.100 μ.Χ. και μαζί του την ίδρυση του πολιτισμού των Ινκας.
Το θεϊκό ζευγάρι δίδαξε στον λαό των Ίνκας όλα όσα χρειάζεται να ξέρουν οι άντρες και οι γυναίκες που θα ένωναν όλους τους πολιτισμούς: Καλλιέργειες, χτίσιμο πέτρας, ιατρική, φαγητό και ρούχα, αστρονομία, πόλεμο, πολιτική και πάνω απ όλα ηθική: «ama quella, ama llulla, ama sua, δηλαδή, μην είσαι τεμπέλης, μην είσαι ψεύτης, μην είσαι κλέφτης».
Δώδεκα μεγάλοι βασιλιάδες λέει ο μύθος πως κυβέρνησαν τους Ίνκας (αν και η ιστορία μεταφράζει το μύθο αυτό σε 103 βασιλιάδες). Ο όγδοος ήταν ο Viracocha Inka, ένατος ο γιος του Kusi Yupanqui, που αργότερα θα ονομαζόταν Pachacutec: Αυτός που Μεταμορφώνει τον Κόσμο
Pachacutec:. 1418 – 1471 μ.Χ.
Ο Kusi Yupanqui ήταν ο τρίτος γιος του Viracocha Inka. Οι πιθανότητες να γίνει ο διάδοχος του θρόνου ήταν ελάχιστες. Επιπλέον η μητέρα του δεν ήταν η επίσημη βασιλική σύζυγος. Αυτή προτίμησε να πηγαίνει το γιό της πιο πολύ στους αγρούς, στα βοσκοτόπια και στις δυσκολίες των απλών ανθρώπων παρά στο παλάτι. Εκεί γιος αυτός απέκτησε φήμη έξυπνου, γενναίου και σεβαστού νέου.
Εντωμεταξύ, οι Ίνκας είχαν ξεδιπλώσει τις αρετές τους ενοποιώντας τις γύρω φυλές σε πιο μεγάλα βασίλεια και συνομοσπονδίες. Το Κούσκο μεγάλωνε σαν πρωτεύουσά τους. Ήταν φυσικό να το ζηλέψουν και να το φοβηθούν οι πιο δυνατές φυλές και βασιλιάδες γύρω του. Οι πιο δυνατοί από αυτούς, οι Chancas, κάπου στο 1438, αποφάσισαν να καταστρέψουν το Κούσκο πριν αυτό τους κατακτήσει. Κατέβηκαν από τα βουνά τους κι άρχισαν να πολιορκούν τους Ίνκας και τους συμμάχους τους. Τότε ο Viracocha Inka μαζί με τον πρωτότοκο γιό του – ήδη επίσημο αντιβασιλέα – αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το Κούσκο για να σώσουν τη ζωή τους. Οι σύμμαχοι των Ίνκας απαγοητευμένοι άρχισαν να εγκαταλείπουν κι αυτοί. Το Κούσκο γέμισε φόβο, απελπισία και χάος.
Τότε ο Kusi Yupanqui, επέστρεψε από τα βοσκοτόπια κι είπε στους ιερείς του Κούσκο ότι ο θεός δημιουργός των Ίνκα (Viracocha) είχε εμφανιστεί στον ύπνο του και του υποσχέθηκε νίκη επί των Chancas. Μίλησε στους ευγενείς και στους στρατιώτες εμψυχώνοντάς τους κι ανέλαβε την αρχηγία σαν διάδοχος του βασιλείου. Επειδή οι στρατιώτες ήταν πολύ λίγοι, ο μύθος λέει πως μίλησε στις πέτρες της πόλης του και τις μετέτρεψε σε πολεμιστές ανίκητους!
Η μάχη διάρκεσε πολύ. Οι εχθροί ήταν κι αυτοί γενναίοι και σκληροί. Τελικά όμως οι Ίνκας με τον Kusi Yupanqui πήραν τη νίκη και διέλυσαν τον πιο επικίνδυνο εχθρό του βασιλείου τους. Ο μεγάλος Ιερέας του Κούσκο δεν δίστασε να στέψει σαν βασιλιά-Ινκα τον Kusi Yupanqui, ανταποκρινόμενος στη θέληση όλης της πόλης. Ο νέος βασιλιάς εξήγησε ότι εμφανίστηκε στο όραμά του πάλι ο θεός Viracocha και του έδωσε το όνομα Πατσακούτεκ (Pachacutec), δηλαδή «Ο αναμορφωτής της Γης» ή πιο απλά: Αυτός που Μεταμορφώνει τον Κόσμο. Έτσι γεννήθηκε ένας αυτοκράτορας, πολεμιστής, οργανωτής και φιλόσοφος. (Οι ιστορικοί της νότιας Αμερικής θα τον ονομάσουν Ναπολέοντα των Άνδεων, είναι ο εθνικός ήρωας του Περού).

Η Αυτοκρατορία
Ο Πατσακούτεκ, κινήθηκε γρήγορα. Με τον στρατό του πολιόρκησε το φρούριο όπου είχε καταφύγει ο διορισμένος σαν αντιβασιλέας – νόμιμος διάδοχος του θρόνου – αδερφός του. Ο πατέρας τους, ο Viracocha Inka, είχε ήδη πεθάνει από γηρατειά κι έτσι ο πρώην αντιβασιλέας μαζί με μερίδα στρατού ήθελε να αναλάβει τον θρόνο. Στη μάχη όμως σκοτώθηκε, και έτσι ο Πατσακούτεκ έγινε αδιαμφισβήτητος μονάρχης.
Ξεκίνησε την επέκταση του βασιλείου του. Στην αρχή ο ίδιος ήταν επικεφαλής του στρατού, κατόπιν μέσω των στρατηγών του: Όλοι τους είχαν ρητές εντολές και σχέδια από τον ίδιο. Συγχωρούσε τις πρωτοβουλίες και τα λάθη τους, όμως μόνο για μια ή δυό φορές.
Με κέντρο το Κούσκο, επεκτάθηκε και στις τέσσερις κατευθύνσεις. Η αυτοκρατορία του ονομάστηκε Ταουαντισούγιου (Tawantinsuyu), που σημαίνει η Ένωση των Τεσσάρων Περιοχών της Επικράτειας του Ήλιου. Όλοι οι παλαιότεροι πολιτισμοί του Περού υποτάχθηκαν στον Πατσακούτεκ Ίνκα. Ο δευτερότοκος γιος του και διάδοχός του, Tupaq Inka Yupanki, διπλασίασε τις κατακτημένες περιοχές ολοκληρώνοντας τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία της Αμερικής: από τον Ισημερινό μέχρι την Χιλή, ένωσε 350 διαφορετικά έθνη με πάνω από 12.000.000 ανθρώπους διώχνοντας τη φτώχεια και την εγκληματικότητα και μαθαίνοντάς τους πως να κατευνάσουν την πείνα του σώματος και τη δίψα του πνεύματος.
Σε κάθε εκστρατεία των Ίνκας, ο αυτοκράτορας έστελνε ένα ειδικό επιτελείο κρατικών υπαλλήλων: γραμματείς, λογιστές, ιερείς, νομοθέτες, αρχιτέκτονες. Σκοπός τους ήταν να χαρτογραφούν κάθε περιοχή, να μαζεύουν πληροφορίες για αυτήν, να διδάξουν στους ντόπιους τα ήθη και έθιμα των Ίνκας και τους νόμους της αυτοκρατορίας.
Καθιέρωσε τη γλώσσα Κέτσουα – που μιλούσαν οι λαοί γύρω από το Κούσκο – ως επίσημη γλώσσα της αυτοκρατορίας.
Έφτιαξε γέφυρες, υδραγωγεία, αντιπλημυρικά και αρδευτικά έργα και ένα μεγάλο δίκτυο δρόμων που ένωναν όλη την αυτοκρατορία. Δημιούργησε νέες γαίες για καλλιέργειες όπως και νέες ποικιλίες καλαμποκιού και άλλων τροφών για να ευδοκιμούν σε κάθε τόπο. Επίσης θεμελίωσε νέες πόλεις και ιερά. Έφτιαξε αποθήκες τροφίμων ικανές να θρέψουν τον λαό μέχρι και δέκα χρόνια.
Ένα πολύ ειδικό σώμα ταχυδρόμων (chaski) έκανε το Κούσκο να μαθαίνει σε λιγότερο από μια εβδομάδα οτιδήποτε γινόταν σε κάθε τόπο.
Έκανε το ΚΟΥΣΚΟ, την πρωτεύουσα: Πολιτικό κέντρο και έδρα της κεντρικής κυβέρνησης. Θρησκευτικό κέντρο, έδρα της ηλιακής λατρείας που ένωσε όλους τους λαούς ανεξάρτητα από τις άλλες θρησκείες τους. Γεωγραφικό κέντρο μέσα από 20.000 χλμ. δρόμων. Πολιτιστικό κέντρο, έδρα των Οίκων της Σοφίας για άντρες και γυναίκες. Οικονομικό κέντρο, συγκεντρώνοντας και αναδιανέμοντας όλα τα αγαθά της αυτοκρατορίας (δεν υπήρχε νομισματικό σύστημα). Στρατιωτικό κέντρο με τους μόνιμους αξιωματούχους και τους έφεδρους στρατιώτες που στρατολογούσαν ανάλογα με τις ανάγκες σε όλη την αυτοκρατορία. Γλωσσικό κέντρο, αναπτύσοντας την Κέτσουα πάνω από τις 2.000 διαλέκτους των χωρών της αυτοκρατορίας.
Επίσης ανανέωσε τους παλιούς ναούς, έκτισε νέους, και χώρισε την πόλη ανάλογα με τα εθνολογικά χαρακτηριστικά και την εργασία που έκανε κάθε ομάδα, δημιουργώντας έναν χώρο – ζωντανό οργανισμό. Στο κέντρο έμενε η βασιλική οικογένεια, το ιερατεία και οι ανώτατοι αξιωματούχοι, στην ακρόπολη ο στρατός και οι παλιοί ναοί, υπήρχαν ειδικά μέρη για τους τεχνίτες, τους οίκους εκπαίδευσης, όλα βρίσκονταν στη θέση τους.
Ο φιλόσοφος αυτοκράτορας
«H τάξη της Φύσης πρέπει να είναι η πολιτική στο Tahuantinsuyu». Εννοούσε ότι, για αυτόν, η πολιτική ήταν μία επιστήμη και τέχνη για την καλή διακυβέρνηση του λαού, και μια καλή πολιτική πρέπει να μπορεί να προσαρμόζει ή να μετατρέπει τους Νόμους της Φύσης, σε οικογενειακούς, κοινωνικούς, πολιτικούς, οικονομικούς και αγροτικούς με στόχο το καλό όλης της κοινωνίας.

Ο Πατσακούτεκ χαρακτηριζόταν όχι μόνο από τις ηγετικές του ικανότητες αλλά και την αφοσίωσή του στους δασκάλους του και γενικά στους σοφούς Amautas. Έγραψε ένα βιβλίο με θέμα «Συμβουλές προς τον γιό μου». Κι όταν έφτασε η στιγμή, παραιτήθηκε για να αναλάβει την εξουσία ο δευτερότοκος γιος του που ήδη είχε διακριθεί στους πολέμους του πατέρα του. Έτσι η διαδοχή της εξουσίας του δεν πέρασε τους κινδύνους που ο ίδιος έζησε όταν ανέλαβε. Κι ο γιος του τον δικαίωσε επεκτείνοντας την αυτοκρατορία πολύ περισσότερο.
Υπάρχουν πολά ανέκδοτα που λέγονται για τη σοφία του. Ένα από αυτά μιλάει για τη συνάντησή του με μια αλεπού παγιδευμένη σε αγκάθια και κτυπημένη από τις πέτρες των περαστικών. Παραμέρισε τα αγκάθια, αγκάλιασε την αλεπού και την χάιδευε μέχρι να ηρεμήσει ενώ αυτή τον δάγκωνε. Η φρουρά του θέλησε να σκοτώσει την αλεπού για να τον προστατεύσει αλλά αυτός τους εμπόδισε. «Σταματήστε, μην του κάνετε κακό! Αυτό το ζώο συμπεριφέρεται σαν λαός που έχει κακομεταχειριστεί από κακούς ηγεμόνες και πιστεύει ότι είμαστε όλοι κακοί. Αλλά, αν προχωρήσουμε με αγάπη και υπομονή, θα μάθει να μας αγαπά και να μας σέβεται». Λέγεται ότι αυτή η αλεπού μεταμορφώθηκε σε πιστό και αχώριστο κατοικίδιό του.
Άλλο ανέκδοτο αναφέρει ότι κάποτε που διόριζε ένα νέο Curaca (άρχοντα) βρέθηκε μπροστά σε δυό ισάξιους σε όλα υποψήφιους. Αποφάσισε τότε να τους εξετάσει στη μαγεία. Προέτεινε τα χέρια του και ζήτησε να του περιγράψουν αυτό που έκρυβε μέσα τους. Ο πρώτος υποψήφιος συγκεντρώθηκε κι άρχισε να περιγράφει κάτι που έβλεπε. Ο δεύτερος συγκεντρώθηκε αλλά δεν έβλεπε κάτι. Λυπάμαι Κύριε, είπε, που δεν μπορώ δω τίποτε, αλλά δεν μπορώ να πω ψέμματα ακόμη κι αν χάσω την εξουσία. Ο Πατσακούτεκ διόρισε τον δεύτερο άρχοντα λέγοντας πως για έναν ηγέτη ανθρώπων δεν υπάρχει σημαντικότερο από την ειλικρίνεια.
Το τέλος
Έναν αιώνα μετά τον θάνατο του Πατσακούτεκ, η αυτοκρατορία είχε συντριβεί και διαλυθεί από την αντίστοιχη Ισπανική. Το χρυσάφι που οι Ίνκας είχαν σαν τροφή των θεών πέρασε στις τσέπες των κατακτητών της Ισπανίας. Γιατί; Γιατί όλα περνούν για να … ξανάρθουν. Όπως τα τριαντάφυλλα που μαραίνονται γίνονται η σπορά γι αυτά της επόμενης άνοιξης. Τα άστρα που με τόση αγάπη κι επιμέλεια μελετούσαν οι σοφοί των Ίνκας είναι υπεύθυνα για αυτό. Ο Πατσακούτεκ ήταν κι αυτός ένα αστέρι!
Βιβλιογραφία
- Αρχαίοι πλιτισμοί του Περού, Εκδόσεις Νέα Ακρόπολη
- Οι Ινκας, Henri Favre, Εκδόσεις Καρδαμίτσα
- Ουράνια Εντολή, Εκδόσεις Νέα Ακρόπολη.
- Misterios del IMPERIO INKA, Carlos Mendivil Colpaerth.
- Wikipedia.
Από το ίδιο Τεύχος
15 Φεβρουαρίου, 2025 / ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
15 Φεβρουαρίου, 2025 / ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
15 Φεβρουαρίου, 2025 / ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ