“Από την Αγία Επιστήμη στην «Αγία» Φιλοσοφία”

Επιστήμη και φιλοσοφία, συγκοινωνούντα δοχεία ή αντιμαχόμενες φατρίες στο διάβα των αιώνων? Κρίναμε σκόπιμο, κατ’ αρχάς, να επισκεφθούμε τα ονόματα , τις έννοιες, τους ορισμούς, όπως ο θείος Πλάτων μας τους παρέδωσε αιώνες πριν, προκειμένου να καταλήξουμε σε ασφαλή συμπεράσματα.

“Και η Επιστήμη βεβαίως σημαίνει ότι, ενώ μεταφέρονται τα πράγματα τα ακολουθεί η ψυχή, η οποία έχει αξία και ούτε οπίσω μένει, ούτε προτρέχει, δια τούτο πρέπει να αφαιρέσουμε το Ε και να την ονομάζουμε Πιστήμην (πιστή)… μαζί με τα πράγματα συμβαδίζει και η ψυχή… έπειτα Σοφία σημαίνει ότι εφάπτεται (εγγίζει) την φορά (την μετακίνηση)… αυτής λοιπόν της κινήσεως επαφή σημαίνει Σοφία, επειδή μεταφέρονται τα όντα»
(Πλάτων Κρατύλος)

«Επιστήμη, παραδοχή μιας γνώμης από την ψυχή, μή κλονιζόμενη υπό του λόγου, δύναμις εκτιμητική ενός ή πολλών πραγμάτων, λόγος αληθής εντός της διάνοιας ακλόνητος»

«Πίστις, ορθή γνώμη περί των πραγμάτων, σταθερότης ήθους»

«Φιλοσοφία, επιθυμία επιστημονικής γνώσης των αναλλοίωτων αληθειών, επιμέλεια της ψυχής συνοδευόμενη με ορθό λόγο»

«Σοφία, επιστήμη άνευ υποθέσεων, επιστήμη των αναλλοίωτων αληθειών, επιστήμη ανακαλύπτουσα την αιτία των όντων.»
(Πλάτων Όροι)

Με έκπληξη παρατηρούμε πως πίστη, επιστήμη, σοφία και φιλοσοφία κρύβουν στο βάθος μια ψυχή που αέναα τις κυνηγά και προσπαθεί να ταυτιστεί μαζί τους. Μία ψυχή που δεν λυγίζει και στέκεται ορθή, κρατιέται γερά από τον ιστό, το κατάρτι και αρμενίζει ανάμεσα σε συμπληγάδες ρημάτων… ίστημι, ιστορώ, επί-σταμαι… σε νησίδες μετοχών, μα πάνω όλα στα στέρεα εδάφη γραμμάτων, συλλαβών, ουσιαστικών και επιθέτων.

Το παρόν άρθρο αφιερώνεται στη μνήμη δυο αγίων, στη μνήμη δυο πιστών… και τόσων άλλων… που μαρτύρησαν για τα πιστεύω τους και έμειναν αξιομνημόνευτοι στους αιώνες των αιώνων. Από τη μια η Αγία Επιστήμη της ορθόδοξης εκκλησιαστικής παράδοσης κι από την άλλη ο περιπλανώμενος ιππότης και άγιος της φιλοσοφίας Τζιορντάνο Μπρούνο.

Κι αυτό γιατί μας δείχνουν πως πίστη κι η επιστήμη δεν έχουν στεγανά και πως είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος, με το οποίο εξαργυρώνεται η αγάπη στη σοφία, στην αλήθεια, στο λόγο του θεού…

Παίρνοντας αφορμή από τις ιδιότητες τους, αυτή της πιστής και αυτή του επιστήμονα θα αποκαλύψουμε κρυφές πτυχές όσον αφορά το έτυμο, την πηγή και τη ρίζα ονομάτων και εννοιών.

Τα ιερά ημερολόγια τόσο της θρησκείας, όσο και της επιστήμης και της φιλοσοφίας δεν παύουν να μας υπενθυμίζουν πως πίστη και επιστήμη, λόγος και γνώση παν αντάμα, διαλύοντας τις μύριες όσες πλάνες κόπτονται για το αντίθετο.

Τα ιερά λεξικά στο ίδιο αποτέλεσμα καταλήγουν. Πίστη και σοφία, επιστήμη και φιλοσοφία… όλες από ένα σύμβολο πίστης διαπνέονται, και χάρη σε αυτό στέκουν ορθές και αγέρωχες, μαρτυρώντας την αλήθεια με κάθε τρόπο.

Ο γερό Πλάτων καλά τα είχε πει αιώνες πριν, όταν μονολογούσε πως ο σοφός ονοματοθέτης έδωσε στην Επιστήμη αυτό το όνομα επειδή ήταν και θα έπρεπε να παραμένει πιστή στις αρχές και τους σκοπούς της, που δεν θα έπρεπε παρά να υπηρετούν την ψυχή… Πιστή, Πιστήμην, Επιστήμη, αυτή ήταν η πορεία του ονόματός της αποκαλύπτοντας τα γερά δεσμά των δυο εννοιών από τη βάφτισή τους κιόλας!

Και βαθιά στη ρίζα, ένα ρήμα ακούραστο, αλύγιστο, ακατάβλητο από το πέρασμα των αιώνων. Το ρήμα Ίστημι που δεν σημαίνει παρά, στήνω, τοποθετώ, στερεώνω, υψώνω, χτίζω, ανεγείρω. Τα ρήματα πιστεύω και επ-ίσταμαι δεν είναι παρά η μακρινή του ηχώ που φτάνει στ αυτιά μας για να μας θυμίσει πως η πίστη και η αφοσίωσή στην αναζήτηση της αλήθειας σε καθιστούν επιστήμονα ή και φιλόσοφο

Κι αλήθεια πόσο αξιοπερίεργο κι αξιοπρόσεκτο το ρήμα ίστημι να είναι το ίδιο που κρύβεται πίσω από τη λέξη ιστορία και Ιστορία στην κυριολεξία είναι μαρτυρία. Ίστορας, είναι ο παρ-ιστάμενος έναντι ενός γεγονότος, ο αυτόπτης μάρτυς, Ίστορες θεοί είναι οι μάρτυρες θεοί, οι παρόντες σε πάσης φύσης ιεροπραξίες.

Η μαρτυρία και το μαρτύριο διαπερνά τη πίστη, τη γνώση, την επιστήμη κι αυτή ακόμα τη φιλοσοφία που τις αγκαλιάζει όλες μαζί. Η αγία Επιστήμη μαρτύρησε για την πίστη της κι ήταν μόνο 16 ετών

«Κι αφού ρωτήθηκαν για την πίστη τους και ομολόγησαν τον Χριστό, τους κτύπησαν με σφοδρότητα και τρύπησαν τα νύχια τους με μυτερά καλάμια. Στη συνέχεια ακρωτηρίασαν με μαχαίρι τα χέρια και τα πόδια τους και τέλος τους έκοψαν τα κεφάλια. Κι ο μεν άγιος Γαλακτίων ήταν τότε τριάντα ετών, η δε αγία Επιστήμη δέκα έξι. Ο άρχοντας Ούρσος, μη μπορώντας να τους πείσει να αλλαξοπιστήσουν, τους αποκεφάλισε (+ 250 μ.Χ.).»

Κάποιος άλλος άγιος κάηκε στην πυρά ή ήπιε το κώνειο κι αυτός για κάποια πίστη, την πίστη στη σοφία, την αλήθεια, τη φύση, την αγάπη, αυτή την πίστη που τον κατέστησε επιστήμονα και φιλόσοφο συνάμα.

Όμως πέρα από αυτά, επιστήμη, πίστη πιστότητα, εμπιστοσύνη, φιλία, πειθώ, αναζήτηση, και σοφία συνδέονται με άρρηκτα δεσμά, όπως περίτρανα φανερώνουν οι παρακάτω συσχετισμοί λέξεων της λατινικής όσο και της ελληνικής, σε αυτό το μαγικό περιδέραιο αρετών που κοσμούν το δίπολο επιστήμης και φιλοσοφίας

Fides στη λατινική καλείται η πίστη, η πιστότητα, η εμπιστοσύνη, ενώ αντίστοιχα fidelis καλείται ο πιστός, ο βέβαιος, ο ισχυρός, εξ αιτίας της πίστης που τον διακατέχει. Η πίστη είχε θεοποιηθεί στην αρχαία Ρώμη υπό το όνομα Deus fidius – Ζευς Πίστιος με τον αντίστοιχο ναό του Πιστίου Διός.

Ρήμα παραγωγής είναι το fido, με ευθεία αναγωγή στο ελληνικό πείθω που προγενέστερο τύπο είχε το πιθέω, υποδηλώνοντας και όλο τα θάρρος και τη χαρά που μια ισχυρή πίστη και πεποίθηση γεννά. Άρα το ρήμα δήλωνε τον μεστό πεποίθησης και θάρρους υπό τον όρο fidus και κατά συνέπεια αρκούντως αφοσιωμένο.

Τα ιερά ημερολόγια τόσο της θρησκείας όσο και της επιστήμης και της φιλοσοφίας δεν παύουν να μας υπενθυμίζουν πως πίστη και επιστήμη, λόγος και γνώση πηγαίνουν αντάμα, διαλύοντας τις μύριες όσες πλάνες κόπτονται για το αντίθετο.

Η αρετή προφανώς ενσωματώνει την φερεγγυότητα ως προς την τήρηση μιας υπόσχεσης και τον αντίστοιχο λόγο τιμής. Η πειθώ προφανώς έχει σημαίνοντα ρόλο εφόσον σχετίζεται άμεσα με την πίστη, όπως το λατινικό fido γεννά αντίστοιχα στις λατινογενείς γλώσσες τις λέξεις Fe (ισπ.), faith (αγγλ), foi (γαλλ.), και την αντίστοιχη ευπείθεια που εξ αυτών απορρέει, ως προς τις αρχές και τους κανόνες που τις διέπουν. Άλλωστε το πειθαρχώ ερμηνεύεται τόσο ως άρχω δια της πειθούς όσο και πείθομαι για τις αρχές, τις οποίες κατά συνέπεια με πιστότητα και επιστημοσύνη υπηρετώ.

Η πίστη είναι πολύ κοντά στη φιλία, στη ζέση και τη χαρά του φωτός που περιβάλλει κάποιον. Έτσι η λέξη φίντις δηλώνει το φίλο και πιστό στη δωρική διάλεκτο για να ορίσει ένα ακόμα πρόγονο του fido στο γενεαλογικό του δέντρο.

Το Πείθω, η ευπείθεια όσο και η πίστη βρίσκονται σε ισχυρή ετυμολογική σχέση με το ρήμα πυνθάνομαι που σημαίνει ζητώ, επιθυμώ διαρκώς να γνωρίσω, να μάθω, τις θείες συμβουλές, αυτές που αποκαλύπτει η επιστήμη, η φιλοσοφία, η τέχνη της ζωής! Τότε πείθομαι, πιστεύω, εμπιστεύομαι και αφοσιώνομαι χωρίς αναστολές σε ένα έργο φωτός.

Σε ένα τέτοιο έργο αφοσιώθηκε η Αγία Επιστήμη, την οποία ενθυμούμαστε κάθε 5 Νοεμβρίου, ενώ τη μνήμη του Τζιορντάνο Μπρούνο τη γιορτάζουμε κάθε 17 Φλεβάρη… λίγο πριν αναγεννηθεί η φύση, λίγο πριν ο αγρός των λουλουδιών πάρει ξανά φωτιά κι αλήθεια ο ίδιος αγρός είχε πάρει φωτιά 2000 χρόνια πριν όταν ο Σωκράτης έπινε το κώνειο… το ελιξίριο της αιώνιας ζωής και της ανάστασης…

Αντί επιλόγου παραθέτουμε τα λόγια του Μάριου Μπέγζου άνευ σχολιασμού

«… Η ζωή δίνει ζωή. Το αίμα γεννά το πνεύμα. Η μαρτυρία σπέρνει το μαρτύριο… ο φιλόσοφος είναι μάρτυρας όχι με το στόμα του, μα και με το σώμα του, κυρίως με αυτό το τελευταίο! Το στόμα μαρτυρεί την αλήθεια και το σώμα μαρτυρεί κυριολεκτικά.Ο λόγος είναι πόνος κι ο έρωτας της σοφίας αποβαίνει θάνατος. Έρως και θάνατος συνυπάρχουν όπως ακριβώς μαρτυρία και μαρτύριο, δηλαδή φιλοσοφία και φιλόσοφος»

“Vetus Verbus”

Βιβλιογραφία

  1. “Ο Εκκλησιασμός του Ελληνισμού» / Μ.Μπέγζος / Εκδ. Γρηγόρη
  2. «Φάουστ. Η μαγεία της Φιλοσοφίας, η φιλοσοφία της Μαγείας» / Θ.Πελεγρίνης/ Εκδ. Ελληνικά Γράμματα
  3. «Έλλην Λόγος- πώς η Ελληνική γονιμοποίησε τον παγκόσμιο Λόγο»,
    Άννα Τζιροπούλου Ευσταθίου / Εκδ. Γεωργιάδη
  4. «Ο εν τη λέξει λόγος», Άννα Τζιροπούλου Ευσταθίου / Εκδ.Γεωργιάδη
  5. «Το παράδειγμα»
    Αλέξανδρος Τζένος / Εκδ. Παπαζήση
  6. «Γένεση & οργάνωση της γλώσσας και της σκέψης των Ελλήνων»
    (Μελετώντας την Ελληνική γλώσσα πλαισιωμένη από τις άλλες Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες)
    Αλέξανδρος Τζένος / Εκδ. Τροχαλία
  7. «Αναγνώριση του ανθρώπου μέσα από το δίκαιο και τη γλώσσα»,Α.Τζένος / Εκδ.Τροχαλία
  8. «Ιστορία γενέσεως της Ελληνικής γλώσσας», Ηλ. Τσατσόμοιρος / Εκδ. Δαυλός
  9. «Υδατική Λεξιγραφία», Στ. Δωρικού – Κ.Χατζηγιαννάκη / Εκδ. Ελεύθερη Σκέψις
  10. «Ελληνική γλωσσογένεσις» / Κώστα Δούκα / Εκδ. Ελεύθερη σκέψις
  11. «Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσας»/ LIDDELL & SCOTT / Εκδ. Πελεκάνος
  12. «Λεξικό Ρημάτων της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας» / Β.Π.Βλάχου / Εκδ. Gutenberg
  13. «Νέον Επίτομο λεξικό της Ελληνικής Γλώσσης»/ Δ.Δημητράκου / Εκδ.Γιοβάνη
    Βασικό Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής, Γ. Μαρκαντωνάτος-Θ. Μοσχόπουλος-Ε. Χωραφάς Εκδ. GUTENBRG
  14. «Κρατύλος» / Πλάτων / Εκδ. Φέξη
    «Επιστολαί και όροι» / Πλάτων / Εκδ. Φέξη
  15. «Λεξικόν Λατινοελληνικόν»/ Στεφ.Κουμανούδη/ Εκδ. Γρηγόρη
  16. «Concordia – Οι ρίζες της Ευρωπαϊκής σκέψης» / S.Hill / Εκδ. Εκάτη
  17. «Η γλώσσα των Ελλήνων είναι η γλώσσα που ομιλεί η φύση»/,Γιάννης Χ. Πρινιανάκης
  18. «Γλώσσα Ελληνική, η γλώσσα των γλωσσών» / Γιάννης Χ.Πρινιανάκης / Εκδ. Παπαζήση
  19. «Τραγωδία- Αριστοτελική Κάθαρσις», Α.Τζ. Ευσταθίου / Εκδ. Γεωργιάδη
  20. «Θέλεις να μάθεις, ρώτησε τις λέξεις», Ιάσων Ευαγγέλου / Εκδ. Δωδώνη
  21. «Ετυμολογικές & σημασιολογικές ανιχνεύσεις», Απ. Μ. Τζαφερόπουλος / Εκδ.Γεωργιάδη
  22. «Πελασγική Ελλάς – Οι Προέλληνες», Ν.Π.Ελευθεριάδου / Εκδ. Δαμιανός
  23. «Από την κοσμογονία στη γλωσσογονία. Μια συν-ζήτηση»/ Γ.Μπαμπινιώτης – Δ.Νανόπουλος / Εκδ. Καστανιώτη
  24. http://koinoniaagion.blogspot.gr/2009/11/blog-post_05.html
Εκτύπωση

Από το ίδιο Τεύχος

Περισσότερα Άρθρα ΕΠΙΣΤΗΜΗ

×