Ε: Πολλοί από τους αναγνώστες μας ίσως σας γνώρισαν από την επιτυχημένη εκπομπή «Το Σύμπαν που αγάπησα». Για εσάς πώς ξεκίνησε αυτή η αγάπη για το Σύμπαν και τις επιστήμες που το μελετούν;
Α: Το έχω πει πολλές φορές, όταν με ρωτάνε. Μικρός ήμουν πρόσκοπος και αυτό μου άρεσε πάρα πολύ, γιατί, μέσα σε πολλές άλλες δραστηριότητες, κάναμε νυχτερινές εκδρομές και βλέπαμε τον έναστρο ουρανό. Μας εξηγούσαν πώς είναι τα άστρα και οι αστερισμοί και πως προσανατολιζόμαστε με αυτά. Σκεφτόμουν πόσο ωραία ήταν όλα. Ήμουν μικρός, 11 χρονών.
Λίγο αργότερα, κοντά στα δώδεκά μου, ήρθε ένας αστρονόμος και έκανε δύο διαλέξεις στο «Προσκοπείο» μας. Την πρώτη φορά το θέμα ήταν «Άστρα και αστερισμοί» και τη δεύτερη «Η εξέλιξη των άστρων και των γαλαξιών».
Μαγεύτηκα!… Τον ρώτησα πώς θα μπορούσα να γίνω κι εγώ αστρονόμος και με συμβούλευσε. Μου είπε: «Θα κάνεις σπουδές μαθηματικού ή φυσικού και θα συνεχίσεις με ένα μεταπτυχιακό και διδακτορικό στην αστροφυσική και ελπίζουμε μετά να σε έχουμε κοντά μας». Κάπως έτσι έγινε, αφού με αυτόν στο τέλος γίναμε συνάδελφοι, καθώς ήταν ο διευθυντής του τομέα και μετά ο πρόεδρος του τμήματος. Από τότε που ήμουν δώδεκα χρονών είχα βάλει σκοπό της ζωής μου να γίνω αστρονόμος.
Όμως, αμέσως μετά τις διαλέξεις είχα και την πρώτη μου μικρή απογοήτευση. Η Ελλάδα είναι πολύ μικρή ή τρώει τα παιδιά της! Αφού μας είπε ο αστρονόμος όλα αυτά τα ωραία πράγματα, πήγα λοιπόν στα 12 μου χρόνια, με χαρά, να βρω ένα βιβλίο για τα άστρα, τους αστερισμούς και τους μύθους τους. Είχα εντυπωσιαστεί με τον Περσέα, την Ανδρομέδα, τον Ωρίωνα… Αλλά, δεν υπήρχε τίποτα!
Μεγαλώνοντας κατάλαβα ότι, ενώ υπήρχαν αστρονόμοι που μπορούσαν να γράψουν γι’ αυτά, όπως ο αείμνηστος καθηγητής μας ο Δημήτριος Κωτσάκης, ή ο μεγάλος αστρονόμος ερευνητής με τα Ορφικά ο Κωνσταντίνος Χασάπης, κανείς δεν είχε γράψει τίποτε για τα άστρα και τους αστερισμούς. Αναρωτιόμουν αν είχαν κάποια πίεση ίσως από παραεκκλησιαστικές οργανώσεις, για να μη δημιουργήσουν θέμα με τους θεούς και τους έρωτες του Δία σε ότι αφορά τα άστρα και τους μύθους τους ή ίσως δεν σκέφτηκαν ποτέ να το κάνουν. Χιλιάδες χρόνια πριν ο Ίππαρχος (2ος π.Χ. αι.) και ο Κλαύδιος Πτολεμαίος (2ος μ.Χ.) είχαν καταγράψει ήδη όλους τους μύθους για τα άστρα, που αρχικά τους είχε συμπεριλάβει στο έργο του ο Εύδοξος ο Κνίδιος (4ος π.Χ. αι.) και ο Ερατοσθένης (3ος π.Χ. αι.), ενώ παράλληλα τους είχε τραγουδήσει ο Άρατος ο Σολεύς (270 π.Χ.). Και… όμως δεν υπήρχε ένα σχετικό βιβλίο για να το διαβάσει ένα προσκοπάκι 12 χρονών. Δεν σας κάνει εντύπωση αυτό;
Αστρονόμος πια, και επειδή αυτό ήταν κάτι που το ήθελα πάρα πολύ, το πρώτο βιβλίο που γράψαμε με τον Μάνο Δανέζη, το 1990, ήταν για τα άστρα, τους αστερισμούς και τους μύθους τους. Καμαρώνουμε γι’ αυτό, γιατί οι μύθοι για τα άστρα είναι όλοι ελληνικοί. Οι πάντες διεθνώς μιλάνε για την Ανδρομέδα, για τον Περσέα, για τον Ωρίωνα και δεν υπήρχε ούτε ένα βιβλίο στην Ελλάδα για όλα αυτά! Αυτό το βιβλίο λοιπόν, με τίτλο «Τα άστρα και οι μύθοι τους», το γράψαμε με μεράκι με τον Μάνο και είναι το καλύτερο βιβλίο μας για το ευρύ κοινό, η ναυαρχίδα των βιβλίων μας, όπως λέει και ο εκδότης μας, ο Μανόλης Δεληγιαννάκης, από τον Δίαυλο.
Από εκεί και πέρα, τόσο εμένα όσο και τον Μάνο μας ενδιέφερε όχι μόνο να κάνουμε έρευνα για την έρευνα, αλλά και να αφήσουμε κάτι από τη γνώση μας στις επόμενες γενιές. Ούτως ή άλλως, αν δεν συμμετέχει κανείς σε μεγάλες ερευνητικές ομάδες, αμερικανικές, αγγλικές, γαλλικές, ρωσικές, έρευνα υψηλών απαιτήσεων στην αστροφυσική δεν μπορεί να κάνει, γιατί αυτό απαιτεί να στείλει η χώρα δορυφόρους για να συλλέξει δεδομένα, και μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα δεν έχει τα χρήματα για να κάνει κάτι τέτοιο ούτε πληρώνει γενικώς τους διεθνείς οργανισμούς. Είναι οι μεγάλες χώρες που έχουν δορυφορικά δεδομένα. Με την έννοια αυτή, αστρονόμος δεν υπάρχει πια, έχουμε γίνει όλοι αστροφυσικοί. Δηλαδή ο κλασικός αστρονόμος, που κάποτε υπολόγιζε τους νόμους των άστρων και την κίνηση των ουράνιων σωμάτων, δεν υπάρχει πλέον. Όλα αυτά γίνονται σήμερα με υπολογιστές και με αλγόριθμους. Δεν θα βρείτε αυτό που είχαμε εμείς παλιά, δηλαδή καθηγητές που μας έδειχναν π.χ. πώς να φτιάξουμε ένα ηλιακό ρολόι. Η σπουδή της αστρονομίας που κάποτε ήταν και Πρακτική Αστρονομία, έχει ενταχθεί πια στην αστροφυσική. Εμείς παλαιότερα μαθαίναμε πώς να βρίσκουμε στίγμα. Τώρα με το GPS τι να το κάνεις αυτό; Φτιάχναμε ημερολόγιο για να καθορίσουμε το Πάσχα, γιατί ο υπολογισμός του είναι ένα θέμα καθαρά αστρονομικό και άλλα πολλά. Αν φύγουμε εμείς από τη ζωή, εννοώ η δική μας γενιά, οι νεότεροι δεν θα τα ξέρουν αυτά.
Γι’ αυτό είπαμε με τον Μάνο να γράψουμε την «Οδύσσεια των ημερολογίων», ένα δίτομο έργο, για να παρουσιάσουμε όλα αυτά που ξέρουμε και δεν διδάσκονται πια. Αν δεν τα καταγράφαμε αυτά, δεν θα τα ήξερε σε λίγο κανένας. Θέλαμε να διαθέσουμε αυτή τη γνώση που είχαμε και το κάναμε και είμαστε υπερήφανοι για αυτή την προσφορά μας. Αρχίσαμε να γράφουμε το ένα βιβλίο μετά το άλλο και στην πορεία αυτή, ευτυχώς, ήρθε η πρόταση να κάνουμε την τηλεοπτική σειρά: «Το Σύμπαν που αγάπησα». Όλες οι επιστημονικές τηλεοπτικές σειρές πάνε το πολύ μέχρι τα 15 επεισόδια, γιατί πάσχουν από σενάριο. Εμείς ευτυχώς είχαμε τα βιβλία μας. Αντλήσαμε λοιπόν 15 θέματα από την «Οδύσσεια των ημερολογίων», άλλα 15 από το «Μετρώντας τον άχρονο χρόνο», άλλα τόσα από «Τα Άστρα και τους Μύθους τους», άλλα 30 από το «Σύμπαν που αγάπησα» κ.ά. Τελικά, κάναμε 110 εκπομπές! Αυτό ήταν αδιανόητο για την Ελλάδα… Ο Μάνος κι εγώ είμαστε πολύ χαρούμενοι που όλα αυτά διδάσκονται και στους μαθητές, αφού έρχονται οι δάσκαλοι και οι καθηγητές τους και μας λένε ότι προβάλουν τις εκπομπές στα παιδιά και συζητούν μετά τα σχετικά θέματα! Η γνώση είναι δωρεάν, γι’ αυτό όλα αυτά τα ανέβασα και στο προσωπικό μου site: http://www.stratos-theodosiou.gr.
Το βιβλίο που δίνουμε στους φοιτητές μας με τίτλο: «Το Σύμπαν που αγάπησα» ήταν και είναι πλήρες, αφού εμπλουτίζεται και ανανεώνεται συνεχώς. Στην πραγματικότητα, είναι ένα δύσκολο βιβλίο. Σε αυτό περιέχεται η βασική γνώση της ιστορίας και της φιλοσοφίας της αστρονομίας, αλλά και όλη η σύγχρονη αστροφυσική. Για αυτό το βιβλίο «ακούσαμε» πολλά και ποικίλα σχόλια. Μας έλεγαν ότι ο τίτλος αυτός δεν είναι σωστός για ακαδημαϊκό σύγγραμμα και μας αντιπρότειναν απλώς τον τίτλο «Εισαγωγή στην Αστροφυσική». Ευτυχώς το βιβλίο μας ψηφίστηκε θετικά από το τριακονταμελές συμβούλιο του Τμήματος Φυσικής και ο τίτλος αυτός έκτοτε άλλαξε κατά κάποιο τρόπο τη σκέψη των φυσικών ως προς ορισμένα θέματα, ούτως ώστε να μη δίνουμε την αίσθηση της παλαιάς και αποστεωμένης γνώσης στη διδασκαλία μας.
Αυτή είναι η ιστορία για το πώς ξεκίνησα. Βεβαίως, σε συνεργασία με τον Μάνο θέλαμε να αλλάξουμε τον κόσμο, θέλαμε να αλλάξουμε την αστροφυσική. Όμως στην Ελλάδα εν γένει «σπάγαμε» τα μούτρα μας. Στo Οbservatoire de Paris και στην Haute Provence στη Γαλλία, όπου βρεθήκαμε κάποια περίοδο, επικρατούσαν άλλες συνθήκες. Εκεί μπορεί κανείς να εργαστεί απερίσπαστος. Υπάρχουν τα μέσα, υπάρχει ένα μεγάλο τηλεσκόπιο και υπάρχουν υπεύθυνα άτομα και τεχνικοί για το καθετί και για το κάθε πρόβλημα που θα παρουσιαστεί. Παράλληλα, η προσφορά σου φαίνεται και ανταμείβεται ποικιλοτρόπως.
Ε: Οι αστερισμοί και τα ουράνια σώματα είναι φαινομενικά μεγάλα και βρίσκονται μακριά από εμάς. Πώς θα μπορούσαν να μας μάθουν πράγματα για τη δική μας καθημερινότητα; Τι μπορούν να μας διδάξουν για τη ζωή;
Α: Ω! Ας είναι καλά οι αρχαίοι Έλληνες, που έχουν κάνει τόση δουλειά! Βεβαίως, αυτή τη δουλειά την ξέρουν λίγοι. Έχουν περάσει και έχουν γραφτεί τόσο ωραία πράγματα μέσα από τα άστρα, τη μελέτη τους εννοώ. Τα άστρα και οι μύθοι τους είναι μόνο τα φαινομενικά και τα αρχικά, αλλά είναι και τόσο όμορφα!
Οι αρχαίοι Έλληνες τα τραγούδησαν. Όταν θέλεις να κάνεις κάτι προσιτό σε όλους, τότε το τραγουδάς. Ο Αντίγονος Γονατάς, ο βασιλιάς της Μακεδονίας, κάλεσε τον Άρατο από την Κιλικία στην αυλή του, για να τραγουδήσει τα άστρα και τους αστερισμούς. Βεβαίως, η γνώση αυτή ήταν γνωστή ήδη. Τα είχαν πει πρώτοι ο Οινοπίδης, ο Χίος, ο Εύδοξος ο Κνίδιος κ.ά.. Πήρε λοιπόν ο Άρατος τα βιβλία του Ευδόξου, τα μετέπλασε σε ποιητική μορφή και έτσι τα έμαθε και τα τραγούδησε πρώτα η Μακεδονία και μετά η υπόλοιπη Ελλάδα. Στη συνέχεια έφτασαν και στη Ρώμη με τη μετάφραση του Κικέρωνα και από εκεί όλα αυτά πέρασαν στη Δύση. Ο μύθος σου δίνει το πρώτο έναυσμα, αρχίζεις να προβληματίζεσαι και να φιλοσοφείς με τον έναστρο ουρανό.
Και εδώ είναι η «αντιπαλότητά» μου, αν είναι σωστός ο όρος αυτός, με τους φιλοσόφους: Αναρωτιόμαστε αν υπήρξε πρώτα η φιλοσοφία ή η αστρονομία. Εγώ λέω και τα δυο. Καμιά φορά λέω η φιλοσοφία, γιατί φιλοσοφείς και σκέφτεσαι: «Πρέπει να βρω το στίγμα μου». Όμως αυτό ποιος στο έδωσε; Η παρατήρηση των άστρων, βεβαίως. Τα βασικά φιλοσοφικά ερωτήματα είναι: Ποιος είμαι; Από πού έρχομαι; και που πάω; Επομένως, παρατήρησες τα άστρα και βλέποντάς τα άρχισες να φιλοσοφείς. Είναι σαν την κότα και το αυγό. Πάντως θεωρώ ότι πάνε μαζί, καμιά τους δεν υπερτερεί. Γι’ αυτό με την Ένωση Ελλήνων Φυσικών, της οποίας τυγχάνει αυτή την περίοδο να είμαι πρόεδρος, κάνουμε πολλά συνέδρια Φιλοσοφίας και Κοσμολογίας που είναι η φιλοσοφία της αστρονομίας. Το δένουμε καλά το θέμα, γιατί αυτό που ζητάει η φιλοσοφία… το εισπράττουμε φιλοσοφώντας όταν μελετάμε και παρατηρούμε τα άστρα. Και πράγματι οι μύθοι κρύβουν ένα φιλοσοφικό και αστρονομικό υπόβαθρο βαθιά μέσα στον πυρήνα τους.
Εδώ μπαίνουν στο παιχνίδι οι Ίωνες φιλόσοφοι και οι Πυθαγόρειοι. Οι Ίωνες φιλόσοφοι είναι καταπληκτικοί, γιατί ήταν κυρίως φυσιολόγοι, δηλαδή σοφοί που μελέτησαν τη φύση. Για αυτούς δεν υπάρχει ο «από μηχανής θεός». Όλα εξηγούνταν πολύ καλά, αν έβαζες κάτω την τότε φυσική, τα μαθηματικά και την τεχνολογία. Δεν είναι σωστό αυτό που λέγεται σήμερα ότι το πείραμα το ανακάλυψε πρώτος ο Γαλιλαίος. Πειράματα έκαναν και οι αρχαίοι Έλληνες. Ο Αναξαγόρας και ο Αναξίμανδρος έκαναν πειράματα και φυσικά ο σπουδαίος Αρχιμήδης. Ο Αναξαγόρας μάλιστα μπόρεσε να προβλέψει την πτώση ενός μετεωρίτη στους Αιγός Ποταμούς. Αυτή ήταν μια καταπληκτική πρόβλεψη για εκείνη τη μακρινή εποχή!
Αυτό που μας διδάσκουν τα άστρα για τη ζωή είναι ότι μας δίνουν μια πυξίδα. Το πιστεύω τόσο πολύ που έφτασα να γράψω ποίηση για τα άστρα και τους αστερισμούς. Έχουν εκδοθεί τρία μικρά βιβλιαράκια (χαμογελάει και μας δείχνει με χαρά τα βιβλία). Σε αυτά κάνω μια καινοτομία. Γράφω το ποίημα και δίπλα εξηγώ πως δημιουργήθηκε αυτό ή τι ακριβώς εξηγεί. Π.χ. «Γάλα της Ήρας της θεάς τον έχει σχηματίσει, καθώς αυτή δεν θήλασε βρέφος τον Ηρακλή». Τι πάει να πει αυτή η πρόταση στην αστρονομική ποίησή μου; Ότι το γάλα της Ήρας σχημάτισε τον Γαλαξία μας και γι’ αυτό έχει αυτή την ονομασία. Η μυθολογία μας λέει πως ο Γαλαξίας σχηματίστηκε, καθώς το βρέφος Ηρακλής δάγκωσε το στήθος της θεάς Ήρας, εκείνη τον έσπρωξε μακριά της και τότε το γάλα της απλώθηκε στην ουράνια σφαίρα. Ο Ηρακλής, επειδή ήταν από μητέρα θνητή, έπρεπε να πιει θεϊκό γάλα προκειμένου να ανέβει στο επίπεδο των Ολύμπιων θεών και από ημίθεος να γίνει θεός. Διαβάζεις για τον Ηρακλή, τον μύθο της Αρετής και της Κακίας, ποιο δρόμο ακολούθησε και τόσα άλλα… Αν τα παρακολουθήσουμε όλα αυτά και τα μελετήσουμε αναλυτικά, καταλαβαίνουμε ότι τίποτα δεν είναι ξέχωρο και ότι όλα συσχετίζονται και είναι σφαιρικά δοσμένα!
Τα άστρα και οι μύθοι τους, μελετώντας τους έχουν πάρα πολλά να μας διδάξουν.
Ε: Ποια είναι η σχέση επιστήμης και φιλοσοφίας;
Α: Για εμένα δεν ξεχωρίζουν. Έβαλα ένα motto σε ένα βιβλίο: Αν μια επιστήμη δεν ξέρει την ιστορία της δεν έχει μέλλον και εάν δεν γνωρίζει τη φιλοσοφία της δεν έχει ούτε όραμα. Δεν πας πουθενά, αν δεν πατάς γερά στα πόδια σου. Τι να την κάνω την αστροφυσική και την αστρονομία, αν έχει φύγει πέρα και αν έχει «ξεχάσει» το φιλοσοφικό της υπόβαθρο;
Από την αρχαιότητα αυτό ήταν φανερό. Έλεγαν οι αρχαίοι: Έρως Κοσμοποιός, που είναι η δημιουργός αιτία του Σύμπαντος. Μιλούσαν οι Ορφικοί για το κοσμικό αυτό και τη μεγάλη έκρηξη με τον Φάνητα. Τι ακριβώς αντιπροσωπεύουν για τους ανθρώπους τα άστρα και οι αστερισμοί; Τι έχουμε να πούμε οι αστρονόμοι για τις αστρικές εποχές του Ταύρου, του Κριού και των Ιχθύων; Ποιο φιλοσοφικό υπόβαθρο κρύβεται πίσω από όλα αυτά;
Δουλεύω τώρα το καινούργιο μου βιβλίο με τίτλο: «Μοσχοφόρος, Κριοφόρος και Ιχθύς-Ο αστρονομικός αποσυμβολισμός των ελληνικών μύθων». Δυστυχώς, βγαίνει πολύ μεγάλο, γιατί δεν έχουν τέλος αυτά… το ένα φέρνει το άλλο! Ας δούμε έναν αποσυμβολισμό. Ο θεός Δίας «κατεβαίνει» στην τότε Πελασγία όπου συναντά τη Μεγάλη Μητέρα θεά, ή την Ιέρειά της, την Καλλιστώ, την κόρη του βασιλιά Λυκάονα. Και ο υπέρτατος θεός των Αχαιών ενώνεται με τη μεγάλη Ιέρεια των πρωτοελλήνων και κάνουν ένα παιδί, τον Αρκάδα. Αυτός μετονόμασε την Πελασγία σε Αρκαδία. Η αρχή γίνεται με τον υπέρτατο θεό. Υποχωρεί η μητριαρχία και η Ελλάδα εισέρχεται στην πατριαρχία. Άρα λοιπόν έπρεπε να γίνει η αρχή. Όλα αυτά κρύβονται μέσα στον μύθο των αστερισμών της Μεγάλης και της Μικρής Άρκτου.
Η Ήρα, η Ρέα, η Εστία, η Δήμητρα όλες αυτές είναι αυτή καθεαυτή η Μεγάλη Μητέρα θεά, η Γαία, όποια ονομασία κι αν έχει… είτε λέγεται Αστάρτη, είτε Κυβέλη, είτε Άρτεμις, είτε Πότνια θηρών είναι η αυτή! Υπάρχει βεβαίως και η κατηγορία της επιμιξίας, ότι ένας θεός, στην αρχαία Ελλάδα, νυμφεύεται την αδερφή του, την κόρη του κλπ. Μα οι θεοί υπήρξαν πριν από τους ανθρώπους και τη δημιουργία. Άρα είναι κάτι διαφορετικό από αυτό που εννοούν και τους προσάπτουν ορισμένοι.
Ε: Υπάρχει Θεός ή, καλύτερα, Πνεύμα πίσω από τη δημιουργία;
Α: Εγώ νομίζω ναι! Και είμαι απόλυτος πάνω σε αυτό. Αυτό νιώθω. Η ερώτηση αναφέρεται σε κάτι καθαρά προσωπικό, αλλά ναι, υπάρχει. Μου άρεσε πάρα πολύ αυτό που είπε ο Εμπεδοκλής, όταν του ζήτησαν να δώσει τον ορισμό του Θεού. Είπε ότι «ο Θεός είναι ένας κύκλος που έχει το κέντρο του παντού και την περιφέρειά του πουθενά».
Το ίδιο περίπου πρεσβεύει και η ανατολική φιλοσοφία. Νομίζω ότι δεν ήταν τόσο δύσκολη η επαφή της Ανατολής με τη Δύση στην αρχαιότητα. Μπορεί να κράταγε ένα μήνα το ταξίδι, αλλά τι είναι ένας μήνας μπροστά στα 40 χρόνια που σπούδαζε σε αυτά τα μέρη ο Πυθαγόρας για παράδειγμα; (γελάει…). Αυτούς τους δρόμους βρήκε μετά ο Μέγας Αλέξανδρος. Ξεκινούσαν οι άνθρωποι με καραβάνι τους και συναντούσαν σε κάθε σημείο πανδοχεία, έμπορους, μύστες, ομάδες σοφών… Θεωρώ βέβαιο ότι ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος, ο Πυθαγόρας, όλοι αυτοί είχαν επαφές με την Ανατολή, με την ανατολική, αλλά και την αιγυπτιακή θρησκεία και φιλοσοφία. Όλα αυτά συνδυάστηκαν με την προσωκρατική φιλοσοφία, που είναι πραγματικά το κάτι άλλο.
Θα σας πω κάτι που σκέφτηκα τώρα. Αφού η αγάπη κινεί τα πάντα και από την αρχαία Ελλάδα έχουμε τον Έρωτα Κοσμοποιό: «Είναι ένας κύκλος ο Θεός με κέντρο την αγάπη, περίμετρο την ομορφιά και εμβαδόν το πουθενά». Το εμβαδόν εμπερικλείει τα πάντα. Σκεφτείτε το αυτό. Δεν μιλάμε για ποίηση…; Ε, να η δική μου ποιητική απάντηση για τον ορισμό του Θεού.
Ε: Σε αυτό το άπειρο σύμπαν, ποια είναι η θέση του ανθρώπου; Γιατί είμαστε εδώ, ποιος ο σκοπός;
Α: Εγώ νομίζω ότι είναι μεγαλειώδης η θέση του ανθρώπου. Έχει αναπτυχθεί και στην αστροφυσική αυτή η άποψη, με την ανθρωπική αρχή που λέει ότι «κέντρο των πάντων είναι ο άνθρωπος» ή ότι οι παρατηρήσεις του φυσικού κόσμου πρέπει να είναι συμβατές με εκείνη τη μορφή ζωής που μπορεί να τις παρατηρεί.
Δεν είναι κάτι λίγο ο άνθρωπος, αλλά πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός και να μην νομίζει ότι υπάρχει μόνον αυτός! Αν κατέβαινε ένας εξωγήινος, διαφορετικός από εμάς, τώρα στη γη και έβλεπε μια αγελάδα, ένα σκύλο, έναν πίθηκο δεν θα μπορούσε να τα ξεχωρίσει πάρα πολύ από τον άνθρωπο, πέρα από το ότι απλώς ο άνθρωπος στέκεται όρθιος στα δυο του πόδια! Δεν είμαστε διαφορετικοί από τα ζώα, αν το δούμε ψυχρά… Πρέπει λοιπόν και εμείς να είμαστε σεμνοί, γιατί είναι απίθανο να βρούμε άλλους σαν κι εμάς εκεί έξω πέρα από το πλανητικό μας σύστημα… πάρα πολύ δύσκολο θα έλεγα με τα τωρινά επιτεύγματά μας.
Τώρα, πάνω στο γιατί είμαστε εδώ και ποιος ο σκοπός; Αν δεν υπάρξουν φωτισμένοι να μας τραβήξουν μπροστά, χαθήκαμε… τα πράγματα δεν πάνε καλά, παγκοσμίως. Γιατί; Διότι, στην Ελλάδα, για παράδειγμα, έχουμε χάσει τη γλώσσα μας, ξεχάσαμε την ιστορία μας, ασχολούμαστε μόνο με το πόσα λεφτά βγάζει ο καθένας (αν έχει εργασία), μας έχει φάει το κινητό… Άρα ουσιαστικά ελισσόμαστε αντί να εξελισσόμαστε (κάνει μια έκφραση… και μας χαμογελάει)
Ε: Μια τελευταία ερώτηση. Μετά από τόσα χρόνια έρευνας και μελέτης, θα μπορούσατε να συμπυκνώσετε μερικά πράγματα που έχετε μάθει σε μικρές φράσεις – αποστάγματα;
Α: Το κύριο που θέλω να πω είναι δουλειά! Δηλαδή ας δουλεύουμε, ας δουλεύουμε σωστά συνέχεια… και παραπάνω από το κανονικό, ας σκεφτόμαστε και ας δουλεύουμε!
Ας δουλεύουμε! Ας σκεφτόμαστε! Ας φιλοσοφούμε! Δεν είναι άλλα. Αυτά τα τρία είναι καταπληκτικά.
Από το ίδιο Τεύχος
27 Ιουλίου, 2024 / ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Περισσότερα Άρθρα ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
27 Ιουλίου, 2024 / ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ