Υπέρ-ηρωικά κόμικς: μια “όχι και τόσο νέα” μυθολογία

Aπό τα αρχαία χρόνια, ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε ιστορίες για να εξηγήσει και να κατανοήσει καλύτερα τον κόσμο στον οποίο ζει. Ακριβώς όπως ο αρχαίος άνθρωπος βασίζονταν σε ιστορίες θεών, ηρώων και υπερφυσικών πλασμάτων για να εξηγήσει τον κόσμο, έτσι και ο σύγχρονος χρησιμοποιεί ιστορίες με υπέρ-ήρωες και τους εχθρούς τους για να κάνει το ίδιο. Τα κόμικς είναι η σύγχρονη μυθολογία, δεδομένου ότι είναι μια σύγχρονη μέθοδος για να ερμηνεύσουμε τον κόσμο γύρω μας, με όχημα το πεδίο του φανταστικού.

Η λέξη «superhero» (υπέρ-ήρωας) έχει τη ρίζα της στην λέξη «ήρωας» και όπως θα δούμε στη συνέχεια του άρθρου αυτή είναι μια μόνο από τις ελληνικές επιρροές στο σύγχρονο κόσμο των ηρώων και υπέρ-ηρώων. Σαφείς συσχετισμούς μπορούμε να βρούμε τόσο στις εικονογραφικές απεικονίσεις των ηρώων στα κόμικς, όσο και στα αρχέτυπα και χαρακτηριστικά τους που δημιουργήθηκαν από τους Έλληνες που συνεχίζουν στις σύγχρονες αμερικανικές (κυρίως) ιστορίες υπέρ-ηρώων.

Σύγχρονοι συγγραφείς όπως ο Danny Fingeroth, θεωρούν ότι μυθικές μορφές όπως ο ομηρικός Οδυσσέας εμφανίζονται ως πρόδρομοι των υπέρ-ηρώων, καθώς προσωποποιούν στον ίδιο βαθμό τα ιδανικά της αφοσίωσης, της γενναιότητας, των υψηλών ιδεών και κυρίως το βασικό χαρακτηριστικό των ηρώων κάθε εποχής και δη των υπέρ-ηρώων, την ικανότητα τους να αντιμετωπίζουν και να υπερνικούν τον φόβο (“fearless”). Στο έργο του «The Clay-Footed Superheroes» ο Rose Williams περιγράφει τους ήρωες της ελληνικής μυθολογίας: «… απέχουν ελάχιστα από το πρότυπο της τελειότητας. Ωστόσο, ήταν όμορφοι και πολυμήχανοι, αντιμετώπιζαν τον θάνατο χωρίς να δειλιάζουν και ξεπερνούσαν σχεδόν ανυπέρβλητα εμπόδια». Μια τέτοια περιγραφή θα μπορούσε επίσης εύκολα να περιγράψει σχεδόν σε κάθε σύγχρονο υπέρ-ήρωα. Αυτή ίσως φαίνεται μια γενικευμένη και απλή σύγκριση, αλλά δεν παύει να είναι η βάση για τις συγκρίσεις που θα γίνουν στη συνέχεια. Τόσο οι Έλληνες ήρωες όσο και οι μοντέρνοι υπέρ-ήρωες είναι συχνά γνωστοί ως κάποιοι άνθρωποι που προσπαθούν με διάφορους τρόπους να φανούν αντάξιοι των ευγενών τίτλων που κατέχουν. Ωστόσο, το βάθος αυτών των πολιτιστικών εικόνων μπορεί να γίνει κατανοητό μόνο παρατηρώντας και συγκρίνοντάς τους και ανακαλύπτοντας έννοιες και αρχέτυπα που εξακολουθούν να υφίστανται εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Κατ ‘αρχάς, πρέπει να εξεταστεί η εικονογράφηση των κόμικς, γιατί αυτά πέρα από αφηγηματικά είναι κατεξοχήν οπτικά μέσα. Υπάρχουν καλλιτεχνικές ομοιότητες ανάμεσα σε κλασσικά γλυπτά των μυθολογικών ηρώων και στις αποδόσεις των υπέρ-ηρώων στα κόμικς. Τα γλυπτά των ελληνικών μυθικών μορφών και τα γραφικά των σύγχρονων κόμικς απεικονίζουν ήρωες και υπέρ-ήρωες, αντίστοιχα, με παρόμοιες τεχνοτροπίες. Έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε αναδείξουν το αποκορύφωμα της αισθητικής τελειότητας του ανθρώπινου σώματος. Στις ανδρικές μορφές τόσο στην γλυπτική όσο και στα κόμικς τονίζονται οι μύες του σώματος και οι μορφές έχουν διάπλαση που εκπέμπει την αίσθηση του ηρωικού επιτεύγματος, τη δύναμη και την εξουσία τους.

Στην εργασία του «Comic Books vs. Greek Mythology: The Ultimate Crossover for the Classical Scholar», o Andrew Latham αναφέρει συγκεκριμένα αυτή την επιρροή του αρχαίου στο σύγχρονο. Ο Latham συγκρίνει την εμφάνιση του Περσέα στο γλυπτό του 14^ου αιώνα “Περσέας και Μέδουσα” -που δημιουργήθηκε από τον Benvenuto Cellini στο κλασικό στυλ της Αρχαίας Ελλάδας- με την απεικόνιση του Superman από τον Jim Lee στο τεύχος Superman # 201. Αν και από την περίοδο της Αναγέννησης η γλυπτική του Cellini, είναι μια ακριβής απεικόνιση της κλασικής αισθητικής ομορφιάς των ηρώων της μυθολογίας. Ο Περσέας παριστάνεται νικητής να ισορροπεί πάνω στην νικημένη Μέδουσα- σαν ένας ήρωας ο οποίος έχει «νικήσει τον εχθρό του και κατέκτησε το περιβάλλον του».

Ένα άλλο παράδειγμα μπορεί να δει κανείς όταν συγκρίνει κανείς την αττική ερυθρόμορφη αγγειογραφία «Θησέας και Μινώταυρος», που αποδίδεται στον Ζωγράφο του Κλεοφράδη τον 5^ο αι. π.Χ., με το εξώφυλλο του Jack Kirby για το περιοδικού Captain America Comics # 1 το 1941.

Ο Θησέας, ο μεγάλος ήρωας και βασιλιάς των Αθηνίωαν, είναι γνωστός για πολλούς άθλους και κυρίως για το ότι σκότωσε τον Μινώταυρο μέσα στο λαβύρινθο. Ο Μινώταυρος, μισός-ταύρος, μισό-ανθρώπινο τέρας, χρησιμοποιείται από Μίνωα, για να τρομοκρατεί τους Αθηναίους. Η απεικόνιση του Θησέα να σκοτώνει το Μινώταυρο ήταν πολύ δημοφιλής σε όλα τα είδη της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Στο αναφερόμενο αγγείο ο Θησέας φαίνεται να εξουδετερώνει τον Μινώταυρο που πέφτει, πιάνοντας το χέρι του καθώς ετοιμάζεται να τον σκοτώσει με το ξίφος του. Αν και η αγγειογραφία σαν τέχνη είναι λιγότερο λεπτομερής από την γλυπτική, ο Θησέας και ο Μινώταυρος είναι ζωγραφισμένοι ρεαλιστικά και με την κλασική αισθητική, με καλά καθορισμένους τους μύες των γυμνών μορφών τους .

Παρομοίως, στο εξώφυλλο του Jack Kirby, ο Captain America κλίνει προς τα εμπρός για να γρονθοκοπήσει τον Αδόλφο Χίτλερ στο σαγόνι- κάτι που μαρτυρά την συμβολική νίκη κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως και ο Θησέας ήταν ο νικητής της Αθήνας στην ώρα της ανάγκης. Ο Kirby απεικονίζει τον Captain ως ένα δείγμα της ανθρώπινης τελειότητας, ακόμη και καθώς αγωνίζεται χρησιμοποιώντας δραματικές τεχνικές σκίασης για να τονίσει τη μυϊκή μάζα του κάτω από την πατριωτική στολή του. Τόσο ο Θησέας όσο και ο Captain America αγωνίστηκαν με επιτυχία για να νικήσουν τους εχθρούς της χώρας τους στις αντίστοιχες ιστορίες.

Για πολλούς μελετητές η αρχαία ελληνική αγγειογραφία ήταν το πρώτο μέσο που χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοί μας για να αφηγηθούν ιστορίες, παρουσιάζοντας μια σειρά από σκηνές και χαρακτήρες από τη μυθολογία. Αυτό δεν είναι σε αντίθεση με τις οπτικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται σήμερα στις αφηγήσεις των κόμικς, κάτι που υποδεικνύει ότι η ελληνική τέχνη δεν επηρεάζει μόνο την αισθητική που χρησιμοποιούμε σήμερα για να απεικονίσουμε τους υπέρ-ήρωες μας, αλλά επίσης και τον τρόπου που χρησιμοποιούν οι καλλιτέχνες και συγγραφείς για να πουν τις ιστορίες τους.

Ωστόσο, ομοιότητες δεν υπάρχουν αποκλειστικά και μόνο στις απεικονίσεις. Η ελληνική μυθολογία συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στη δημιουργία αρχετυπικών ιστοριών με υπέρ-ήρωες με την οποία η δυτική κουλτούρα είναι πολύ στενά εξοικειωμένη. Για να εξετάσουμε περαιτέρω τις σχέσεις μεταξύ των δύο, μια προκαταρκτική διερεύνηση μπορεί να αρχίσει με τις σκέψεις του Joseph Campbell. Στο βιβλίο του «Ο ήρωας με τα χίλια πρόσωπα», ο Campbell προτείνει την έννοια του «μονομύθου» (monomyth), σαν ένα κοινό μοτίβο που συναντάται σε πολλούς μύθους. Δομικά συστατικά του μονομύθου αποτελούν οι διαδικασίες του αποχωρισμού, της μύησης και της επιστροφής. Αυτό το τρίπτυχο εμφανίζεται καθολικά σε μύθους ανά τον κόσμο και εμπεριέχει αρχέτυπες μορφές (με χαρακτηριστική το αρχέτυπο του ήρωα – πρωταγωνιστή της ιστορίας).

Ο μυθικός ήρωας ξεκινώντας από το κάστρο της καθημερινής του ζωής, παρασύρεται, χάνεται ή προχωρά εκούσια στο κατώφλι της περιπέτειας. Πέρα από το κατώφλι ο ήρωας ταξιδεύει μέσα σε έναν άγνωστο κόσμο όπου ορισμένες δυνάμεις τον απειλούν θανάσιμα (δοκιμασίες) ενώ άλλες του παρέχουν μαγική βοήθεια (βοηθοί). Όταν πια φτάνει στο ναδίρ του κύκλου του αντιμετωπίζει μία υπέρτατη δοκιμασία και κερδίζει κάποια ανταμοιβή. Η σημασία αυτού του θριάμβου είναι η επέκταση της συνείδησης και της ύπαρξης του (διαφώτιση, εξευγενισμός, ελευθερία). Το τελευταίο στάδιο είναι αυτό της επιστροφής στη χώρα του, όπου προφέρει στους συντρόφους του τα- πολλές φορές συμβολικά- αγαθά που κέρδισε.

Ένα τέτοιο μονομυθικό πλαίσιο είναι ιδιαίτερα εμφανές σαν βάση για τις ηρωικές ιστορίες της ελληνικής μυθολογίας. Χρησιμοποιώντας τον μονομύθο ως οδηγό, μπορεί κανείς να παρατηρήσει τα ίδια βασικά στοιχεία και παραδοσιακά «θέματα» στις σύγχρονες ιστορίες, βλέποντας έτσι το πως οι μύθοι των αρχαίων επηρεάζουν τις ιστορίες της σύγχρονου ηρωισμού. Ωστόσο, ο Campbell δεν θα συμφωνούσε με αυτές τις παρατηρήσεις. Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του, ο Campbell υποστηρίζει ότι «ο μονομυθικός ήρωας [είναι] ένα λείψανο των μυθικών χρόνων» και ότι τώρα ζούμε σε μια «μεταμυθική κοινωνία. . . που δεν έχει πια ανάγκη τέτοιους ήρωες».

Στο τέλος του βιβλίου του, ο Campbell αναφέρει, «Το ξόρκι του παρελθόντος, ο δεσμός με την παράδοση, γκρεμίστηκε με ασφαλή και ισχυρά χτυπήματα. . . και ο σύγχρονος άνθρωπος αναδύθηκε από την άγνοια των αρχαίων. . . Σήμερα όλα αυτά τα μυστήρια έχουν χάσει την ισχύ τους. Τα σύμβολά τους δεν ενδιαφέρουν πια ψυχή μας». Πολλοί υποστηρικτές του επιστημονικού ορθολογισμού συμφωνούν με το συμπέρασμα του Campbell, υποστηρίζοντας ότι ο μύθος δεν έχει καμία θέση στο σύγχρονο κόσμο της επιστήμης, της ιστορίας και τη λογικής. Ωστόσο, άλλοι ανθρωπολόγοι και κοινωνιολόγοι επιμένουν ότι συναντούμε συνεχώς διάφορες ιστορίες, χαρακτήρες, και αφηγήσεις στη σημερινή pop κουλτούρα – συμπεριλαμβανομένων π.χ. του Star Wars ή του Matrix, και πολλές άλλες- που περιέχουν πολλά από τα μοτίβα του μονομύθου του Campbell.

Συγκεκριμένα μοτίβα και αρχέτυπα συναντώνται τόσο στην ελληνική μυθολογία όσο και στις υπέρ-ηρωικές ιστορίες. Οι περισσότεροι που είναι εξοικειωμένοι με τους άνδρες υπέρ-ήρωες ξέρουν τα «παραδοσιακά» θέματα που συναντάμε, πολλές φορές σε υπερβολή, στις ιστορίες αυτές: υπερφυσικές δυνάμεις, διάσωση γυναικών που κινδυνεύουν το «αδύναμο σημείο» του υπέρ-ήρωα και πολλά άλλα. Ωστόσο, αυτό που πολλοί δεν γνωρίζουν είναι ότι αυτά και πολλά άλλα μοτίβα, πηγάζουν από την επιρροή των ελληνικών ηρώων και της μονομυθικής δομής των ιστοριών τους. Αυτά τα μοτίβα στην αφήγηση αποκαλύπτονται όταν συγκρίνει κανείς γνωστές μορφές της ελληνικής μυθολογίας με εκείνες των σύγχρονων κόμικς.

Προηγουμένως, οι οπτικές ομοιότητες μεταξύ των αναπαραστάσεων του Περσέα και του Superman απεικόνισαν την επιθυμία τους να προστατεύσουν και να υπερασπιστούν το περιβάλλον τους. Στις ιστορίες της μυθολογίας και των υπέρ-ηρώων επεκτείνεται αυτή η επιθυμία, δημιουργώντας ένα από τα πιο γνωστά αρχέτυπα: η γυναίκα που διατρέχει κίνδυνο. Χρησιμοποιώντας μονομυθικούς όρους, αυτό το αρχέτυπο σχετίζεται με την “συνάντηση με μια θεά” που περιγράφει ο Campbell, στην οποία ο ήρωας συναντά ένα άτομο ή μια κατάσταση που εκπροσωπεί την απόλυτη ανθρώπινη ευτυχία και περιπέτεια.

Το παλαιότερο ίσως παράδειγμα μοτίβου της κόρης που διατρέχει κίνδυνο προέρχεται από την ιστορία του Περσέα. Στο βιβλίο IV των Μεταμορφώσεων του Οβίδιου, ο Περσέας ατενίζει την όμορφη παρθένο Ανδρομέδα, που απειλείται από ένα τέρας. Ο Περσέας περιγράφεται σαν να έχει μια “ασυνείδητη επιθυμία” να την σώσει. Ο ήρωας το κάνει σκοτώνοντας το θηρίο. Ομοίως, στην ιστορία του Superman, η Lois Lane είναι συχνά η κόρη σε κίνδυνο. Έχει γίνει επανειλημμένα στόχαστρο κακοποιών και ο Superman αναγκάζεται πολλές φορές να διανύσει μεγάλες αποστάσεις για να την σώσει. Με τον Superman και τη συχνά-σε κίνδυνο Lois Lane αποτίουμε φόρο τιμής στον Περσέα και την Ανδρομέδα.

Οι ρόλοι του Περσέα και του Superman είναι αυτοί των ηρώων που είναι εγγενώς προικισμένοι με υπερφυσικές δυνάμεις, τις οποίες και χρησιμοποιούν για να προστατεύσουν τους γύρω τους και να σώσουν τους αγαπημένους τους. Ο ηρωισμός είναι κύριος σκοπός και μέρος της φύσης τους. Ωστόσο, έτσι εξηγείται μόνο ένα από τα κύρια αρχέτυπα του υπέρ-ήρωα. Ένα δεύτερο αρχέτυπο του χαρακτήρα είναι αυτό του τραγικού ήρωα. Αυτοί έχουν συχνά σα κίνητρο για να αναλάβουν δράση ως ήρωες μια αναζήτηση για την προσωπική τους λύτρωση. Επιπλέον, ένας τραγικός ήρωας είναι κάποιος που έχει συνταχθεί στην καταπολέμηση δυνάμεων που είναι έξω από τον έλεγχό του.

Οι ιστορίες τέτοιων ηρώων συχνά έχουν καταγωγή από ένα μοτίβο που χρησιμοποιείται τόσο στην μυθολογία όσο και στα κόμικς για να περιγράψει το κίνητρο για τις ηρωικές πράξεις του χαρακτήρα. Η πηγή αυτών των ιστοριών είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους “άτυχους” ήρωες αυτού του αρχέτυπου επειδή παρέχουν την απαραίτητη εξήγηση για τις κινητήριες δυνάμεις τους. Η προέλευση του ίδιου του αρχέτυπου του τραγικού ήρωα ανάγεται στις αρχαιοελληνικές μυθολογικές μορφές.

Ένας από τους πιο διάσημους τραγικούς ήρωες της ελληνικής μυθολογίας είναι ο Ηρακλής. Η ιστορία του Ηρακλή μπορεί να συγκριθεί με εκείνη του σύγχρονου ήρωα γνωστού ως Batman. Στην περίπτωση του Ηρακλή, «κινητήρια δύναμη» του ή σε μονομυθικούς όρους, το «κάλεσμα του στην περιπέτεια» έρχεται με τη μορφή του μίσους της Ήρας γι ‘αυτόν. Η θεά Ήρα περιφρονεί τον Ηρακλή γιατί είναι η ζωντανή απόδειξη της σχέσης του Δία με μια άλλη γυναίκα. Σαν αποτέλεσμα, η Ήρα έχει μια συνεχή διαμάχη με τον ήρωα και το μίσος την ωθεί στο να οδηγήσει τον Ηρακλή σε μια στιγμή τρέλας, όπου αναγκάζεται να σκοτώσει τη γυναίκα και τα παιδιά του.

Αν και για την τραγωδία αυτή δεν είναι εξολοκλήρου υπεύθυνος ο Ηρακλής, ο ίδιος δεν μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό του να ξεφύγει από τις κατηγορίες, οπότε στον αγώνα του για να λυτρωθεί αναλαμβάνει δώδεκα άθλους. Φαίνεται πως ο Ηρακλής πετυχαίνει τις ηρωικές νίκες στους άθλους του, λόγω του τραγικού θανάτου της οικογένειάς του και ο ίδιος οδηγήθηκε κατ ‘ανάγκη στο να εξιλεωθεί από τις ενοχές. Αν το μίσος της Ήρας δεν είχε προκαλέσει την τραγωδία, ο Ηρακλής πιθανά πότε δεν θα είχε γίνει ένας θαυμαστός ήρωας. Δεν έχει τα εδαφικά κίνητρα του Περσέα, αλλά αντ ‘αυτού βρίσκει κίνητρο στη “δική του σωτηρία” -εξ’ ου και ο όρος “τραγικός” που χρησιμοποιείται στην ονομασία αυτού του αρχέτυπου.

Στα σύγχρονα κόμικς, η προϊστορία του Batman είναι επίσης μία παρόμοια -αλλά όχι ακριβώς ίδια- τραγωδία. Σαν πολίτης ο Batman είναι γνωστός σαν Bruce Wayne ένας δισεκατομμυριούχος, που όντας νεαρός ήταν μάρτυρας της δολοφονίας των γονιών του κατά τη διάρκεια μιας ληστείας. Ο θάνατος των γονιών του Bruce ενεργεί σαν το “κάλεσμα στην περιπέτεια”, αναγκάζοντάς τον να αναζητήσει πάνω απ’ όλα δικαιοσύνη. Η τραγωδία της ιστορίας του Batman τονίζεται και από το γεγονός ότι, σε πολλές παραλλαγές της ιστορίας, ο ίδιος ο νεαρός Bruce είναι υπεύθυνος για την παρουσία των γονιών του στο δρομάκι όπου σκοτώθηκαν. Όμως, όπως ο Ηρακλής δεν είναι υπεύθυνος για τον θάνατο της οικογένειάς του, έτσι δεν είναι και ο Bruce. Ωστόσο, ακριβώς όπως ο Ηρακλής αισθάνεται υποχρεωμένος να ζητήσει λύτρωση, είτε είναι ένοχος είτε όχι, το ίδιο επιδιώκει και ο Bruce, οδηγώντας τον να γίνει Batman και να κηρύξει τον πόλεμο κατά του εγκλήματος στην πόλη Gotham.

Ένα τρίτο παράδειγμα ενός σύγχρονου υπέρ-ηρωικού αρχέτυπου που έχει τις ρίζες του στην ελληνική μυθολογία είναι ο “απρόθυμος ήρωας” που φαίνεται μέσα από μια σύγκριση των ιστοριών του Οδυσσέα και του Spiderman. Τόσο ο Οδυσσέας όσο και ο Spiderman εκφράζουν, στην αρχή των ιστοριών τους, απροθυμία να ακολουθήσουν την βούληση της μοίρας. Αυτή είναι “η άρνηση του καλέσματος” του ήρωα. Ο Οδυσσέας δεν έχει καμία επιθυμία να φύγει από την Ιθάκη για τον Τρωικό Πόλεμο, και μόνο όταν πιέζεται βρίσκει την βούληση να το κάνει. Ομοίως, ο Peter Parker που αρχικά δεν θέλει να είναι ένας ήρωας, και αυτός γίνεται πραγματικά Spiderman μόνο μετά το θάνατο του θείου του. Και οι δύο αυτοί είναι απρόθυμοι ήρωες επειδή είναι αρχικά αντίθετοι με την έννοια του ηρωισμού, αλλά τελικά αναιρούν τις προσωπικές τους επιθυμίες για το γενικότερο καλό. Αυτοί οι τύποι του ήρωα μπορεί να επικαλύπτονται και δεν αλληλοαποκλείονται, αφού και ο Spiderman μερικές φορές αναφέρεται σαν ένας τραγικός ήρωας, με την ηρωική του δράση να ξεκινά μετά από μια τραγωδία. Ωστόσο, το ταξίδι του σαν υπέρ-ήρωας γεννιέται περισσότερο από την ευθύνη που του δίνει η μεγάλη του δύναμη παρά από την αναζήτηση λύτρωσης, δίνοντας στον όρο απρόθυμος ήρωας μια ελαφρώς πιο εύστοχη περιγραφή σε μερικούς από αυτούς.

Δύο ακόμα μοτίβα υπέρ-ηρωικών ιστοριών που επηρεάστηκαν από την ελληνική μυθολογία είναι επίσης άξια αναφοράς: οι ρόλοι των σοφών συμβούλων-δασκάλων του ήρωα, και η αδυναμία του υπέρ-ήρωα. Στη μυθολογία υπάρχουν πολλά παραδείγματα, από μέντορες που δίνουν συμβουλές και βοήθεια σε ήρωες-κάτι που ο Campell αποκαλεί “υπερφυσική βοήθεια”. Ο κένταυρος Χείρων είναι ένας από αυτούς. Συμβουλεύει πολλές ήρωες συμπεριλαμβανομένου και του Ηρακλή. Η θεά Αθηνά επίσης καθοδηγεί τον Ηρακλή κατά τη διάρκεια των άθλων του. Ένας τέτοιος σύμβουλος στα σύγχρονα κόμικς είναι ο Alfred Pennyworth, που ενεργεί τόσο σα δάσκαλος όσο και σα πατρική φιγούρα για τον Bruce Wayne / Batman. Ο Captain Marvel επίσης, λαμβάνει συνεχώς σοφία και συμβουλές από “τους αρχαίους” πριν ξεκινήσει μια σύγκρουση, παρόμοια με τον τρόπο που η Αθηνά συμβουλεύει τον Ηρακλή στο ταξίδι των δοκιμασιών του.

Τέλος, είναι κοινό χαρακτηριστικό ηρώων και υπέρ-ηρώων είναι το ότι έχουν μια αδυναμία που μπορεί να απειλήσει τις τρομερές τους ικανότητες. Για τον Αχιλλέα, αυτή η αδυναμία είναι φτέρνα του. Για τον Ηρακλή, το αίμα του Κένταυρου Νέσσου. Στον κόσμο των κόμικς, ο Superman γίνεται ανήμπορος μπροστά στον κρυπτονίτη, και ο Green Lantern είναι ευάλωτος όταν έρχεται αντιμέτωπος με το κίτρινο χρώμα. Αυτά τα μοτίβα είναι λογοτεχνικά εργαλεία τόσο στη μυθολογία όσο και στα κόμικς, που χρησιμοποιούνται εδώ και χιλιάδες χρόνια .

Από τα παραπάνω παραδείγματα, είναι σαφές ότι η ελληνική μυθολογία έχει επηρεάσει τους μοντέρνους υπέρ-ήρωες των κόμικς με ποικίλους τρόπους. Τόσο η τέχνη των κόμικς, καθώς και το εύρος των αρχετύπων και μοτίβων στις ιστορίες των υπέρ-ηρώων επηρεάζονται με διάφορους τρόπους από τους αρχαίους. Υπάρχει ακόμα ένα χαρακτηριστικό, κοινό στους ήρωες των δύο κόσμων: γίνονται αντιληπτοί και σεβαστοί με παρόμοιο τρόπο από τις αντίστοιχες αρχαίες και σύγχρονες κοινωνίες τους.

Ο Frank Miller, δημιουργός του κόμικ του Batman «The Dark Knight returns» λέει, «Κάθε μεγάλος πολιτισμός έχει τους υπέρ-ήρωές του. . . Δεν θα μπορούσατε να βρείτε καλύτερη εκδοχή [από υπέρ-ήρωες] , στην Αμερική, από το αρχαιοελληνικό Πάνθεον». Σύμφωνα με τον Zack Snyder, σκηνοθέτης της ταινίας 300, οι υπέρ-ήρωες “είναι οι θεοί και θεές μας”. Οι σύγχρονοι ήρωες των κόμικς γίνονται αντιληπτοί με τον τρόπο αυτό επειδή οι ιστορίες των υπέρ-ηρώων μοιάζουν κάπως με τη σύγχρονη ζωή μας-αν και δεν είναι ακριβώς οι ίδιες. Στην αρχαία Ελλάδα, ο μύθος υποστηρίζει μοντέλα για την ανθρώπινη συμπεριφορά και δίνει νόημα και αξία στη ζωή.

Ο καθηγητής του Harvard Gregory Nagy εξηγεί λέγοντας, «Δεν είναι ότι πίστευαν σε αυτούς. . . Αντίθετα, οι μύθοι για τους ήρωες έγιναν δεκτοί ως έγκυρες αφηγήσεις για ηθικές αλήθειες». Παρόλο που η ελληνική μυθολογία είχε το πρόσθετο στοιχείο της τελετουργίας, ενώ οι υπέρ-ήρωες στα κόμικς όχι και οι δύο τύποι ιστοριών είχαν σκοπό να μεταδώσουν ηθικές αλήθειες στους αναγνώστες ή στους θεατές, διδάσκοντας μαθήματα μέσω των μαχών τους και μας ενθαρρύνουν να συμμετέχουμε στη δική μας προσωπική ηρωική προσπάθεια. Όπως εξηγεί ο Charles Freeman στο «The Greek Achievement: The Foundation of the Western World», «Η ελληνική έννοια του ήρωα είναι σημαντική, πάνω απ’ όλα επειδή τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του ήρωα δεν χάνονται ποτέ. Αυτό προώθησε την ιδέα ότι κάθε Έλληνας θα μπορούσε να γίνει ένας ήρωας, να αποκτήσει την αρετή και την αριστεία, στη δική του ζωή. Οι αμερικάνοι υπέρ-ήρωες προωθούν και αυτοί την έννοια του, αν και έχεις ελαττώματα μπορείς να είσαι ένας ήρωας, επηρεάζοντας και εμπνέοντας τις ζωές και τις προσδοκίες των σύγχρονων ανθρώπων».

Δυστυχώς, αν και οι υπέρ-ήρωες θεωρούνται όλο και περισσότερο σαν εικόνες της ποπ κουλτούρας, λόγω των προσαρμογών των κόμικς από ταινίες του Χόλυγουντ, υπάρχει μια πολιτιστική αντίληψη που επιμένει ότι τα κόμικς θα πρέπει να θεωρούνται απλά και μόνο σαν μια επιπόλαια ψυχαγωγία για το νεανικό κοινό. Στην πραγματικότητα, τα κόμικς έχουν μια μοναδική μορφή λογοτεχνικής αξίας, καταλαμβάνοντας έναν ιδιαίτερο καλλιτεχνικό χώρο στον κόσμο του μυθιστορήματος. Το μέσο αυτό είναι απίστευτα ποικίλο, όχι μόνο λόγω των καλλιτεχνικών του στοιχείων αλλά και λόγω των καινοτόμων μεθόδων αφήγησης που προσφέρει. Για παράδειγμα, όσον αφορά την αφήγηση, η πλοκή ενός κόμικ πρέπει να είναι πολύ καλά δομημένη γιατί εκδίδεται σε μηνιαία βάση. Οι δημιουργοί του χρησιμοποιούν επίσης ένα συνδυασμό γραφής και οπτικών τεχνικών για τη δημιουργία ρυθμού και δράματος και φέρνουν στη ζωή ρεαλιστικούς χαρακτήρες τόσο μέσω του διαλόγου όσο και με οπτικά στοιχεία.

Επιπλέον, τα κόμικς πάντα χρησιμοποιούνταν για κοινωνικό σχολιασμό, προσαρμοζόμενα και εξελισσόμενα για να καθρεπτίζουν τα σύγχρονα γεγονότα. Από το 1938 έως το 1945, οι υπέρ-ήρωες πήγαν στον πόλεμο ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα, συμπεριλαμβανομένων του Captain America. Στη δεκαετία του 1950, τα κόμικς ασχολούνται με τις απειλές του κομμουνισμού και του πυρηνικού πόλεμου και οι υπέρ-ήρωες ταξιδεύουν στο διάστημα. Στις δεκαετίες 1960 και ’70 καταπιάστηκαν με στοιχεία αμφισβήτησης των αρχών και θέματα όπως ο ρατσισμός, η χρήση ναρκωτικών και η πολιτική διαφθορά. Στις μέρες μας οι υπέρ-ήρωες κάνουν ένα βήμα μπροστά για να αντιμετωπίσουν την ανικανότητα των αρχών. Παρόμοια και οι ελληνικοί μύθοι αντανακλούσαν τον πολιτισμό που τους δημιούργησε. Εκτός από το να είναι συνδεδεμένοι με τη θρησκεία, χρησιμοποιήθηκαν επίσης για να εξηγήσουν το περιβάλλον στο οποίο ζούσε η ανθρωπότητα και για να αφηγηθούν εκ νέου ιστορικά γεγονότα έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να διατηρούν την επαφή με τους προγόνους, τους πολέμους που συμμετείχαν και τους τόπους που εξερεύνησαν.

Οι μύθοι των Ελλήνων είναι πανάρχαιοι αλλά οι σύγχρονοι άνθρωποι εξακολουθούν να συνδέονται με τις εμπειρίες, τις αρετές και τα ελαττώματα των αρχαίων χαρακτήρων. Είτε συνειδητά ή ασυνείδητα, στα κόμικς μας μιμούμαστε τα ίδια ή παρόμοια στοιχεία. Συχνά λέγεται ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Από τις ιστορίες και τους χαρακτήρες που αναφέρθηκαν παραπάνω, τα μοτίβα και τα αρχέτυπά τους, τις δυνάμεις και τις αδυναμίες τους, την επιθυμία προστασίας των αγαπημένων και άλλα- όλα αυτά είναι γνωρίσματα της ανθρωπότητας. Εξαιτίας της ικανότητας που έχουν οι ιστορίες να αντέχουν στον χρόνο, όπως αποδεικνύεται μέσω των μύθων, φαίνεται ότι η επιθυμία μας να μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας μέσω των αφηγήσεων, είναι ένα πολύ ισχυρό ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Αυτό μας δείχνει ότι τόσο οι αρχαίες όσο και οι σύγχρονες ιστορίες είναι αναπόσπαστο μέρος της ανθρωπότητας και μερικές από τις ισχυρότερες και πιο ανθεκτικές στο χρόνο ιστορίες, είναι αυτές των ηρώων.

Βιβλιογραφία

Campbell, Joseph. Ο ήρωας με τα χίλια πρόσωπα .Εκδ. Ιαμβλιχος, 2001.
Dorta Susan. Greek Mythology and Modern American Comic Books, qc-writers.com, 2014.
Freeman, Charles. The Greek Achievement: The Foundation of the Western World. Ν. Υόρκη, Εκδ.Penguin, 2000.
Latham, Andrew. Comic Books vs. Greek Mythology: The Ultimate Crossover for the Classical Scholar, 2012.
Williams, Rose. The Clay-Footed Superheroes: Mythology Tales for the New Millennium. Εκδ .Bolchazy-Carducci, 2009.