Η μυστική Τοξοβολία, οι “ερχόμενοι ή απερχόμενοι” και οι “αφανισμένοι”, το τόξο του Οδυσσέα, ο βασιλιάς του Κάτω Κόσμου και η αναγωγή στο “Άστρον Τόξον”.
Το πανάρχαιο έπος «Οιχαλίας Άλωσις» ή «Ηράκλεια» του Σάµιου ποιητή Κρεωφύλου, του 10ου π.Χ. αιώνα, αναφέρεται στην κατάκτηση της θρυλικής Οιχαλίας από τον Ηρακλή και στον αγώνα τοξοβολίας του ήρωα µε τον βασιλιά Εύρυτο.
Πόλεις µε το όνοµα Οιχαλία αναφέρονται σε πολλές φιλολογικές πηγές, καµιάς όµως η θέση δεν είναι µε βεβαιότητα γνωστή σήµερα, αλλά ούτε και στην αρχαιότητα ήταν γνωστή στα ιστορικά χρόνια. Ο Στράβων, για παράδειγµα, αναφέρει την Ευβοϊκή Οιχαλία καταγράφοντάς της ως οµώνυµη µε µια άλλη που βρισκόταν στην Τραχίνα, µια άλλη στην περιοχή της θεσσαλικής Τρίκκης, µια άλλη που την λέει «αρκαδική» αλλά την ταυτίζει µε την µεσσηνιακή Ανδανία, καθώς και µια ακόµα, την «εν Αιτωλία περί τους Ευρυτάνας». Το αναφερόµενο ιερό της ακαρνανικής Οιχαλίας, ήταν ιερό του Ευρύτου που, όπως µαρτυρεί και το όνοµά του, ίσως ήταν ο επώνυµος ήρωας των Ευρυτάνων.
Ο ίδιος, σε άλλο σηµείο του έργου του, αναφέρεται ξανά την Οιχαλία, που πάλι την ονοµάζει «πολίχνιον αρκαδικόν», προσθέτοντας ότι επί των ηµερών του λεγόταν Ανδανία και ήταν η γνωστή από την παράδοση πόλη του βασιλιά Ευρύτου, δηλαδή η Οιχαλία που την είχε καταστρέψει ο Ηρακλής, ο οποίος σκότωσε τον Εύρυτο και νυµφεύτηκε την κόρη του Ιόλη. Στην «Ιλιάδα» επίσης, η «πόλις Ευρύτου» Οιχαλίη, αναφέρεται µια φορά ως µεσσηνιακή και µια ως θεσσαλική µαζί µε την Τρίκκη.
Σύµφωνα µε την παράδοση, ο γιος του Απόλλωνα και πατέρας του Ευρύτου Μέλας ή Μελανεύς, φηµισµένος τοξότης, είναι ό πρώτος που εγκαταστάθηκε στο µεσσηνιακό Καρνάσιο, ονοµάζοντάς το Οιχαλία προς τιµή της οµώνυµης συζύγου του. Κατά τον Παυσανία, η µεσσηνιακή Οιχαλία βρισκόταν στην περιοχή της Ανδανίας στό άλσος Καρνάσιο, εκεί όπου γίνονταν και οι µυστικές τελετές και όπου φυλάσσονταν τα οστά του Ευρύτου.
Ωστόσο το έπος «Οιχαλίας Άλωσις» που είχε και τον τίτλο «Ηράκλεια» συνέδεε το κατόρθωµα του Ηρακλή µε την Τραχίνα της Οιταίας, η οποία στα ιστορικά χρόνια είχε το όνοµα Ηράκλεια, γιατί βρισκόταν στην περιοχή της «πυράς» του Ηρακλή και του τάφου της συζύγου του Δηιάνειρας. Στην περιοχή αυτή, υπήρχε τάφος του Ευρύτου, ηρώο, γνωστό ως «Ευρύτειο», µεταξύ Λαµίας και Υπάτης, ρητά αναφερόµενο σε λατινική επιγραφή σχετική µε συνοριακές διαφορές της Υπάτης ως «monumentum Euryti» (*). * Βλέπε IG ΙΧ, 2, στην αρχή των επιγραφών της Λαµίας.
Κατά την παράδοση, ο Εύρυτος είχε αναγγείλει ότι θα έδινε την κόρη του Ιόλη (µε το λουλουδένιο όνοµα που σήµαινε την παλιά µορφή του τη Βιόλα, δηλαδή τη βιολέτα) σε κείνο τον άνδρα που θα κατόρθωνε να τον νικήσει στην ιδιαίτερη επιδεξιότητά του την τοξοβολία.
Λεπτοµέρειες για τον αγώνα αυτόν µας δίνουν κυρίως οι αγγειογράφοι κι αυτοί όµως όχι πολύ καθαρά. Βλέπει κάποτε κανένας, ότι υπάρχουν µπηγµένα στο στόχο τέσσερα βέλη. Ο Ηρακλής όµως, που σύµφωνα µε τις διηγήσεις κέρδισε τον αγώνα, σκότωσε και δυο γιους του Ευρύτου µεταξύ των οποίων ήταν και ο Ίφιτος. Στην αγγειογραφία φαίνεται να στρέφει το τόξο του και κατά της Ιόλης, σαν να ήθελε να στείλει στον κάτω κόσµο και το βραβείο ακόµα του αγώνα. Ο Εύρυτος κι ένας αδελφός του κοριτσιού προσπαθούν να συγκρατήσουν τον ήρωα. Σύµφωνα µε όλες τις πηγές, αν και νίκησε, αρνήθηκαν να του δώσουν το έπαθλο του αγώνα. Κατά τον αγγειογράφο όµως του τη δίνουν. Στην πίσω πλευρά του αγγείου ο Ηρακλής παριστάνεται ξαπλωµένος. Ο Διόνυσος µπαίνει στο σπίτι και η νύφη στεφανώνει τον νικητή.
Σε µια παλιότερη αγγειογραφία η Ιόλη στέκεται ανάµεσα στους ξαπλωµένους άνδρες. Τον Ηρακλή από τη µια µεριά και τα αδέλφια και τον πατέρα της από την άλλη. Ωστόσο, άλλοι αγγειογράφοι παρουσιάζουν µια επίθεση των γιων του Ευρύτου κατά του Ηρακλή, που του είχαν πάρει στο συµπόσιο το ρόπαλο και το τόξο.
Στην πλοκή του µύθου η ατυχία έφερε τον Ίφιτο, τον µεγαλύτερο γιο του Ευρύτου, στα χέρια του Ηρακλή. Ο Ίφιτος, αναζητώντας δώδεκα φοράδες που θήλαζαν ακόµα τα µικρά τους, έφτασε στην Τίρυνθα, την περιοχή του Ηρακλή. Αυτός φιλοξένησε τον Ίφιτο, προσκαλώντας τον σαν να µην είχε συµβεί τίποτα, αλλά παραβαίνοντας τους νόµους της φιλοξενίας τον δολοφόνησε µετά το γεύµα.
Το όνοµα Εύρυτος σήµαινε τον άριστο τοξότη, που πετυχαίνει πάντα το στόχο του, όπως και ο θεός του Τόξου Απόλλων. Σύµφωνα µε την παράδοση ο Απόλλωνας του χάρισε το τόξο και τον έµαθε να τοξεύει. Αναφέρεται ότι είχε προκαλέσει το θεό σε αγώνα τοξοβολίας και πως θανατώθηκε από αυτόν.
Σε άλλη παράδοση ο Εύρυτος άφησε σαν κληρονοµιά το όπλο αυτό στο γιο του Ίφιτο, ο οποίος µε τη σειρά του το χάρισε στον Οδυσσέα, όταν συναντήθηκε µαζί του στη Μεσσηνία όπου αναζητούσε τις φοράδες του πατέρα του. Όπως ξέρουµε από την «Οδύσσεια» οι µνηστήρες της Πηνελόπης βρήκαν το θάνατο από το τόξο αυτό του Απόλλωνα.
Η ιερή τοξοβολία διαφαίνεται στις σχέσεις του τοξότη Μελανέα µε τον Απόλλωνα, του αγώνα τοξοβολίας του Ηρακλή µε τον Εύρυτο, τον θάνατο του τελευταίου από το τόξο του Απόλλωνα, τη χρήση του τόξου του Ευρύτου από τον Οδυσσέα, τις τοξεύσεις του Ηρακλή κατά του Κενταύρου Νέσσου και της Αταλάντης κατά του καλυδώνιου κάπρου, αλλά και τις τοξεύσεις του Απόλλωνα και της Άρτεµης κατά των παιδιών της Νιόβης, της Άρτεµης κατά των σκυλιών του Ακταίωνα. Ολες αυτές οι σχέσεις αναφέρονται στον ιερό γάµο κι αυτό το υποδηλώνουν γυναίκες, όπως η κόρη του Ευρύτου Ιόλη, η Πηνελόπη, η Δηιάνειρα, η Αταλάντη, η Νιόβη και άλλες.
Επειδή όλες οι Οιχαλίες ήταν έρηµες στα ιστορικά χρόνια, οι σχολιαστές του Παυσανία, αναφέρουν ότι δεν πρόκειται για όνοµα µιας συγκεκριµένης πόλης, αλλά για προσηγορικό που σήµαινε την «ερηµούπολη» ή το «ερηµόκαστρο». Αναφέρεται επίσης πως «Οιχαλίες» ονοµάζονταν µερικά ιερά, αφιερωµένα στους «οιχοµένους», δηλαδή στους νεκρούς και στο βασιλιά του κάτω κόσµου Εύρυτο. Ο Εύρυτος, αναγνωριζόταν από πολλούς τόπους γνωστός και ως θεός του Κάτω Κόσµου. Άλλη εκδοχή αναφέρει ότι στο όνοµα Οιχαλία είχαν κρυπτογραφηθεί οι «οιχόµενοι», οι «ερχόµενοι ή απερχόµενοι» ή ακόµα και εκείνοι που έχουν «αφανιστεί ή καταστραφεί».
Γι αυτό και θεωρούν το έπος «Οιχαλίας Άλωσις», ως µια µορφή του από πολλούς τόπους γνωστού µύθου της νικηφόρας καθόδου του Ηρακλή στον κάτω κόσµο, της επικράτησής του στον αγώνα εναντίον του εκεί βασιλιά και της αναγωγής του τερατώδους φρουρού του Κερβέρου.
Φαίνεται πως η νικηφόρα κάθοδος στον Κάτω Κόσµο, η διαχείριση των ψυχών από τον Εύρυτο (που αλληγορεί τον Απόλλωνα-Όσιρη), η αναγωγή (των χριστιανικών και ιουδαϊκών µυστικών κειµένων) της αποθήκης των ψυχών στο Σείριο, όπως αναφέρεται και στη µυθολογία των Ντόγκον, αλλά και η ονοµασία του Σείριου ως «Άστρον Τόξον», όχι και τόσο άσχετο µε το βιβλικό τόξο της διαθήκης αποτελούν κοµµάτια µιας απίθανης ιστορίας που έχει να κάνει µε το µυστικό της δηµιουργίας του κόσµου.