«Τα σύμβολα είναι σαν ίχνη που αόρατα πόδια αποτυπώνουν στον πηλό του κόσμου και τα χαρακτηριστικά τους μας βοηθούν να συμπεράνουμε, και μερικές φορές να διαισθανθούμε, τις κρυμμένες σημασίες τους.» JAL
Ετυμολογικά η λέξη «σύμβολο», προερχόμενη από τις λέξεις συν και βάλλω, δηλώνει κάτι που φυλάσσει, που περιέχει κάτι άλλο. Αυτό που έχει σημασία είναι εκείνο που βρίσκεται ταυτόχρονα καλυμμένο, φυλαγμένο από το ίδιο το σύμβολο, η ουσία του
O Πλάτωνας γράφει: “Ο Θεός δημιούργησε τα πάντα, όταν για πρώτη φορά εμφανίστηκαν σύμφωνα με γεωμετρικά σύμβολα και αριθμούς».
Όλα τα πράγματα, δεν είναι παρά σύμβολα των δικών τους ουσιών, τραχιές και επιβραδυμένες εκδηλώσεις ενός εσωτερικού «κάτι» που εμφανίζεται στον αισθητό κόσμο σαν κάτι αδύναμο και ξένο.
Η συμβολική σκέψη είναι μια ανώτερη μορφή σκέψης, χαρακτηριστική μόνο του ανθρώπου. Όταν οι στρατοί πολεμούν για τη σημαία τους και όταν η σημαία αυτή συμβολίζει και συνοψίζει την ψυχή και την ιστορία ενός λαού αναδύεται η αξία των συμβόλων και των εμβλημάτων (πιο σύνθετες μορφές συμβόλων). Ο άνθρωπος, από τότε που είναι άνθρωπος και μπορεί να σηκώσει τα μάτια και να θαυμάσει τον έναστρο ουρανό, χρησιμοποιεί τα σύμβολα για να φέρει στο εδώ και τώρα αυτό με το οποίο θέλει να επικοινωνήσει: ένα αρχέτυπο, μια ιδέα. Κάτι που δεν ανήκει σε αυτόν τον κόσμο, αλλά ο άνθρωπος θέλει να έχει μια εικόνα, μια αναπαράσταση αυτού του ανώτερου στοιχείου.
Χρησιμοποιεί λοιπόν ένα σύμβολο που έχει το ίδιο ή αντίστοιχο επίπεδο δόνησης με την ιδέα. Έτσι το σύμβολο του αστεριού συμβολίζει έναν ανώτερο στόχο, το σύμβολο της σελήνης συμβολίζει τη μητέρα, το σύμβολο του ταύρου συμβολίζει τη δύναμη γονιμότητας, το σύμβολο του σταυρού την ένωση της οριζόντιας (υλικής) και της κάθετης (πνευματικής διάστασης) με όλες τις σημασίες της. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε έναν ατελείωτο κατάλογο συμβόλων, αλλά δεν είναι το θέμα αυτής της παροουσίασης.
Ο καθ. Γ.Α.Λιβράγκα λέει: «Όλος ο κόσμος μοιάζει μ’ ένα απέραντο βιβλίο γραμμένο από τη Θεότητα και, αν και στην εποχή μας οι άνθρωποι ενδιαφέρονται κυρίως για τα επιφανειακά χαρακτηριστικά αυτού του βιβλίου, η κλασική φιλοσοφική στάση δεν σταματάει στις υλικές λεπτομέρειες αλλά προχωρά στις ουσίες.
Οι αρχαίες σχολές είχαν παρουσιάσει μερικά κλειδιά ερμηνείας, σήμερα σχεδόν ξεχασμένα, που είχαν γεννηθεί από πολύχρονες διδασκαλίες κι από την προσφορά εκατοντάδων γενεών μελετητών.
Σύμβολα είναι η Κιβωτός του Νώε και του Σαργκόν, το ρόπαλο του Ηρακλή, το καλάθι του Βράχμα και του Διόνυσου, το μεγάλο πέτρινο μαχαίρι του Τσαβίν, το κετσάλ των Ατζτέκα και το περιστέρι των Χριστιανών. Σύμβολα είναι και οι εικόνες που σχηματίζουν τα άστρα στον ουρανό, όντας υποκλειδιά ερμηνείας τους οι διάφορες σχετικότητες που υπαγορεύονται από τα διάφορα σημεία παρατήρησης. Σύμβολα είναι οι χοροί γάμου των μελισσών και οι χοροί των νιφάδων του χιονιού, με σχέδιο άστρου.
Στην αρχαία Αίγυπτο αναπαριστανόταν το σύμβολο με δύο ενωμένες παλάμες που φτιάχνουν μια κοιλότητα, σαν να προσφέρουν κάτι. Αυτό μας δημιουργεί μια ιδέα μεταβίβασης, προσφοράς στους Θεούς, μιας προσφοράς χωρίς την προσμονή ανταμοιβής.»
Τα σύμβολα είναι τα δομικά στοιχεία των μύθων που βρίσκουμε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Οι θεμελιώδεις έννοιες συνηθίζουν να «ντύνονται» σαν μύθοι, όντας ο μύθος όχι ένα σύνολο παραμυθιών, αλλά έκφραση παρα-ιστορικών ή μεταφυσικών αληθειών, που κρύβονται μέσα στην αρχαία ελληνική έννοια «Μύθος» . Αλλά αυτές οι ίδιες πραγματικότητες, από τη φύση τους, μπορούν να είναι άξιες και να χρησιμεύσουν σαν κλειδιά ερμηνείας σε διαφορετικά επίπεδα ή στρώματα συνείδησης.
Όσον αφορά στα Κλειδιά Ερμηνείας των Μύθων και των Συμβόλων, αναφέρεται ότι είναι 7 και αγκαλιάζουν όλα τα επίπεδα συνείδησης. Αρκετοί μελετητές έχουν ασχοληθεί με αυτά και κάποιοι δίνουν διαφορετικά ονόματα σε αυτήν την επτάδα. Είναι θέμα του κάθε ερευνητή να μελετήσει και να εμβαθύνει στη διδασκαλία αυτή.
Για να αναφέρουμε ένα παράδειγμα: Το ο είναι ένα πολύ αρχαίο σύμβολο. Μπορεί κανείς να το δει ως το γράμμα Ο ή τον αριθμό Ο ή σαν ένα κύκλο ή το σύμβολο του ήλιου στην αστρολογία. Είναι κάτι από αυτά λάθος; Όχι! Είναι απλά διαφορετικά κλειδιά ερμηνείας του ίδιου συμβόλου.
Πρέπει να διαφοροποιηθεί ξεκάθαρα η έννοια του συμβόλου -σαν φορέας- από την ερμηνεία που ο καθένας μπορεί να του αποδώσει, καθώς κι από την καθαυτή ουσία του περιεχομένου του συμβόλου. Είναι φανερό ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να δει το ίδιο σύμβολο από διαφορετικές όψεις και σε διαφορετικό βάθος.
Το σύμβολο είναι κατά κάποιο τρόπο το βάθρο μιας έννοιας. Είναι ένα θεμέλιο, μια μάσκα ή ένα λάβαρο της έννοιας. Δεν έχει σημασία πόσοι και ποιοι καταλαβαίνουν ένα σύμβολο, αρκεί να το θεωρούν σαν έκφραση μιας έννοιας με την οποία συνδέεται κι από την οποία εξαρτάται. Οι έννοιες είναι οι ψυχές των συμβόλων. Όταν οι ψυχές εγκαταλείπουν τα σύμβολα, αυτά πεθαίνουν αργά ή γρήγορα. Ολόκληρη η ιστορία της ανθρωπότητας, με τις ακμές και τις παρακμές της είναι ταυτόχρονα μια ιστορία συμβόλων. Συμβόλων που γεννιούνται, πεθαίνουν και ανανεώνονται. Ξαναγεννιούνται, εμφανίζονται ξανά, αν και η εξωτερική μορφή τους μπορεί να διαφέρει.
Ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πλωτίνος γράφει: «Πιστεύω ότι οι Σοφοί της Αιγύπτου μάς έδωσαν μια απόδειξη μίας πλήρους Επιστήμης ή ενός θαυμάσιου ενστίκτου όταν, για να μας αποκαλύψουν τη Σοφία τους, δε χρησιμοποιούν γράμματα που εκφράζουν λέξεις και προτάσεις, που αναπαριστάνουν ήχους, αλλά απεικονίζουν τα αντικείμενα χρησιμοποιώντας τα ιερογλυφικά και ορίζουν στα Μυστήριά τους το καθένα από αυτά με ένα συγκεκριμένο έμβλημα.
Έτσι, κάθε ιερογλυφικό αποτελούσε ένα είδος Επιστήμης ή Σοφίας και φανέρωνε μπρος στα μάτια το κάθε αντικείμενο με συνθετικό τρόπο, χωρίς συλλογιστική αντίληψη κι ανάλυση. Αργότερα, αυτή η συνθετική έννοια αναπαραγόταν με άλλα σύμβολα…»
Ο κ. Λιβράγκα μας λέει: «Όλα τα έθνη, όλοι οι πολιτισμοί, έχουν χρησιμοποιήσει τα σύμβολα για να εκφράσουν και για να διαιωνίσουν τις γνώσεις, τους σκοπούς και τα κατορθώματά τους. Μια γενική σκοπιμότητα διαπερνάει όλο το ανθρώπινο παρελθόν. Σε όλους τους πολιτισμούς τα συμβολικά στοιχεία είναι πάντα κοινά.»
Ενώ η καθ. Δέλια Στέινμπεργκ Γκουσμάν αναφέρει ως έναν από τους σημαντικούς λόγους της χρήσης των συμβόλων: «Με την επιθυμία μας να ξαναπάρουμε πίσω αυτές τις αξίες και να τις επιστρέψουμε με σθένος στο Παρόν, εμείς βλέπουμε στο σύμβολο μια συνεχή υπενθύμιση των Μυστηρίων της Ζωής, του Ανθρώπου και του Σύμπαντος.»
Από όλα αυτά καταλαβαίνουμε τη μεγάλη σημασία της συμβολικής γλώσσας. Μια γλώσσας που ανταποκρίνεται στην ψυχή και το πνεύμα όλων των ανθρώπων και γι’ αυτό ακριβώς είναι παγκόσμια. Αν γνωρίζουμε και αποδεχτούμε τη σημασία της, τότε μπαίνουμε στον θαυμάσιο κόσμο των μύθων, της πνευματικότητας. Και από εκεί στον υπέροχο κόσμο της ανθρώπινης συμβίωσης και ένωσης, εφόσον τα σύμβολα και οι μύθοι, με την παγκοσμιότητά τους, ενώνουν όλους τους ανθρώπους και αυτούς με το ιερό.
Από το ίδιο Τεύχος
5 Οκτωβρίου, 2024 / ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
5 Οκτωβρίου, 2024 / ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Περισσότερα Άρθρα ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
5 Οκτωβρίου, 2024 / TEXNH, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
5 Οκτωβρίου, 2024 / ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ