Αριθμός 3

Είναι συνηθισμένο λάθος να θεωρούμε τους αριθμούς ως μία ανθρώπινη εφεύρεση που χρησιμοποιείται για να καλύψει τις πρακτικές μας ανάγκες. Οι αριθμοί είναι μια ανακάλυψη, γιατί υπάρχουν παντού κρυμμένοι γύρω μας. Όχι απλώς υπάρχουν, αλλά διέπουν την ύπαρξη του οτιδήποτε υπάρχει.

Ο Πυθαγόρας μας εισάγει στην έννοια αυτή, όμως ο Πλάτωνας επίσης θεωρεί πως υπάρχουν οι ουράνιες ιδέες οι οποίες λειτουργούν ως μοντέλα για όλα τα εκδηλωμένα. Ο Αριστοτέλης στο έργο του Μετά τα Φυσικά αναφέρει: «ἀριθµὸν εἶναι τὴν οὐσίαν πάντων».

Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με τον συμβολισμό του αριθμού 3, τον πρώτο αριθμό που μπορεί να έχει μια γεωμετρική απεικόνιση: αυτήν του τριγώνου. Το σύμβολο αυτό παρουσιάζεται σε διάφορες θρησκείες και πολιτισμούς για να συμβολίσει την τριπλή ιδιότητα της μονάδας.

Όταν το συναντάμε με την κορυφή προς τα πάνω είναι ηλιακό και συμβολίζει τη ζωή, το πυρ, τη φλόγα, τον πνευματικό κόσμο. Αντίθετα με την κορυφή προς τα κάτω είναι σεληνιακό σύμβολο, η θηλυκή αρχή, η μήτρα, η Μεγάλη Μητέρα, ο φυσικός κόσμος. Το τρίγωνο συναντάται στους συμβολισμούς της Αλχημείας σαν ουσία και ύλη, forma και materia (μορφή και ύλη), θείος και υδράργυρος. Είναι η πνευματική δύναμη και η σωματική ύπαρξη.

Ο Πυθαγόρειος φιλόσοφος Νικόμαχος, παρατηρεί σε σχέση με τον αριθμός αυτό: «είναι ο πρώτος περιττός αριθμός εν ενεργεία, είναι μέσο και αναλογία. Προκαλεί τη δύναμη της μονάδας να προχωρήσει σε ενέργεια και επέκταση».

Για τον ίδιο τον Πυθαγόρα, για να μπορέσει να εξηγηθεί η ιδιότητα της μονάδας ως «ΕΝ», (δηλαδή το ότι περιλαμβάνει τα πάντα, δεν υπάρχει τίποτα έξω από αυτή), θα χρειαστεί ένα δεύτερο στοιχείο το οποίο ενώνεται με το πρώτο μέσω ενός τρίτου στοιχείου. Αυτός είναι και ο λόγος για την τρισυπόστατη ύπαρξη του ενός Θεού σε όλες τις θρησκείες. Αλλά ας δούμε κάποια παραδείγματα.

Στον Χριστιανισμό έχουμε το τρίπτυχο Πατήρ-Υιός-Άγιο Πνεύμα, στο αιγυπτιακό πάνθεον έχουμε πάντα πρωταρχικές τριάδες όπως Όσιρις-Ίσις-Ώρος, στον ινδουισμό Βράχμα-Βισνού-Σίβα, στην Καμπάλα έχουμε τα Σεφιρώθ Kether–Chokmah–Binah, στην αρχαία Ελλάδα έχουμε τους Δία-Αθηνά-Απόλλων ή τις τρεις όψεις του Διός, Δίας-Ποσειδώνας-Πλούτων, Odin–Thor–Freyr στους Σκανδιναβούς, Ahura Mazda–Mithra–Anahita στον Ζωροαστρισμό, Amaterasu–Tsukuyomi–Susano o στην Ιαπωνία, στη θεογονία του Ησιόδου όλα ξεκινούν από το τρίπτυχο Χάος-Γαία-Έρως και ο κατάλογος μπορεί να συνεχιστεί για πολύ ακόμα αν κάνει κάποιος μια μικρή έρευνα.

Το τρία, κατά τον Αριστοτέλη, είναι ο πρώτος αριθμός στον οποίο μπορεί να αποδοθεί η έννοια «παν», γιατί «η Τριάδα είναι ο αριθμός του συνόλου, αφού περιέχει αρχή, μέση και τέλος». Αντιπροσωπεύει λοιπόν αντίληψη για την τριμερή φύση του κόσμου: ουρανός-ύδατα-γη, πνεύμα-ψυχή-σώμα, γέννηση-ζωή-θάνατος, παρελθόν-παρόν-μέλλον.

Σε πολλές μυθολογίες συναντάμε την τριπλή διαίρεση του κόσμου. Πρόκειται για τον έναν κόσμο με τρεις περιοχές ή ιδιότητες. Στους Σκανδιναβούς το δέντρο του κόσμου Υγκντρασίλ, αποτελείται από το Χελ, το Μίντγκαρντ και το Άσγκαρντ, δηλαδή η γη των Νεκρών, των Ανθρώπων και των Θεών. Στην αρχαία Ελλάδα υπάρχουν 3 αδελφοί που διένειμαν με κλήρο τον κόσμο. Ο Δίας στον ουρανό, ο Ποσειδώνας στη θάλασσα και ο Άδης στον κόσμο των νεκρών. Στον Ινδουισμό υπάρχουν ο κόσμος της Γης (Bhuloka), του Ουρανού (Svarga) και η Κόλαση (Naraka). Ακόμα και στη Θεία Κωμωδία του Δάντη, ο κόσμος διαιρείται σε Κόλαση, Καθαρτήριο και Παράδεισο.

Στον Ινδουισμό υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα διδασκαλία, που έχει τη βάση της στον αριθμό αυτό. Αναφέρεται στην τριπλή έκφραση των ενεργειών στη φύση, γνωστή ως «Guna» και μπορεί να αποδοθεί ως ιδιότητα ή ποιότητα. Η έννοια φαίνεται να πρωτοαναφέρεται στις διδασκαλίες της σχολής Samkhya αν και αργότερα γενικεύεται στην Ινδουιστική παράδοση. Αυτή η τριπλέτα ενεργειών υπάρχει παντού και πάντα και αφορά στην ιδιότητα της έλλειψης (Tamas), της υπερβολής (Rajas), και την ισορροπίας-αρμονίας (Sattva) που είναι και ο στόχος.

Στην έννοια του τρία, επίσης υπάρχει η ιδιότητα της ένωσης των δύο πόλων, των ζευγαριών αντίθεσης. Είναι ο δρόμος, η γέφυρα, το σανσκριτικό “yuj” απ’ όπου προέρχεται η yoga, ο τρόπος μετάβασης και ένωσης των δύο.

Διαφαίνεται από όλα τα παραπάνω παραδείγματα και αναφορές πως οι εννοιολογικές προσεγγίσεις του αριθμού δεν διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον γιατί κινηθήκαμε σε συμβολολογίες λαών πολύ απομακρυσμένες χρονικά και γεωγραφικά. Αυτό μας κάνει να καταλάβουμε πως αν καταφέρουμε να ανακαλύψουμε την κοινή συμβολική ερμηνεία των αριθμών, και όχι μόνο την κυριολεκτική, τότε μπορούμε να ξεκλειδώσουμε πιο υψηλές για το πνεύμα μας πραγματικότητες.

Όπως άλλωστε σημειώνει ο γνωστός για τις συγκριτικές μελέτες του Joseph Campbell: «Πάντα αποτελούσε βασική λειτουργία για τη μυθολογία, το να παρέχει τα σύμβολα που ωθούν το ανθρώπινο πνεύμα προς τα εμπρός»