Επιστημονικά Νέα (Ιστορία)

Πότε έγινε η έκρηξη στο ηφαίστειο της Σαντορίνης;
Οι Νεάντερταλ είχαν επιδέξια χέρια σύμφωνα με Έλληνες ερευνητές
Στο φως η πρώτη «αιρετική» επιστολή του Γαλιλαίου
Ανακαλύφθηκε το αρχαιότερο «σκίτσο» του Homo sapiens∙ έχει ηλικία 73.000 έτη
Παραδόσεις, μια αφορμή για παρηγοριά
Γενετικά παρόμοιοι με τους Μυκηναίους οι σημερινοί Έλληνες

Πότε έγινε η έκρηξη στο ηφαίστειο της Σαντορίνης;

Προτείνεται μια χρονολόγηση που μεταφέρει την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης μερικές δεκαετίες αργότερα απ΄ ό,τι εκτιμούσαν οι υποστηρικτές της υψηλής χρονολόγησης

Νέα δεδομένα έρχονται στο φως σχετικά με την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, η οποία, σύμφωνα με αρχαιολογική έρευνα, έγινε δεκαετίες αργότερα.

Ξύλο ελιάς που βρέθηκε στις ανασκαφές, οι οποίες συνεχίστηκαν και φέτος στον προϊστορικό οικισμό στη θέση «Κοίμηση Θηρασίας», που χρονολογείται στην Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού, όταν η Θηρασία ήταν ακόμα ενωμένη με τη Θήρα, δίνει μια χρονολόγηση που μεταφέρει την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης μερικές δεκαετίες αργότερα απ’ ό,τι εκτιμούσαν οι υποστηρικτές της υψηλής χρονολόγησης.

Συγκεκριμένα, ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού ως προς τα φετινά αποτελέσματα των ερευνών που έγιναν στον οικισμ, ο οποίος «καταλαμβάνει την κορυφή και τα ανώτερα πρανή επιβλητικού λόφου στο νότιο άκρο της σημερινής Θηρασίας, στο φρύδι της προεκρηξιακής καλδέρας», αναφέρει:

«Σημαντική επιτυχία της έρευνας στη Θηρασία είναι η ανεύρεση και χρονολόγηση ξύλου ελιάς από την τελευταία στρωματογραφική φάση πριν την έκρηξη. Η ραδιοχρονολόγηση και δενδροχρονολόγηση από τους R. Hodgins και Ch. Pearson (Πανεπιστήμιο Αριζόνας, Τucson) υποδεικνύει με την εφαρμογή μιας νέας καμπύλης βαθμονόμησης την απόλυτη χρονολόγηση του ξύλου της Θηρασίας στον πρώιμο 16ο αι. π.Χ. και κατά συνέπεια μία χρονολόγηση της μινωικής έκρηξης μερικές δεκαετίες μετά από ό,τι οι υποστηρικτές της υψηλής χρονολόγησης θεωρούσαν έως τώρα».

Πηγή: in.gr

Οι Νεάντερταλ είχαν επιδέξια χέρια σύμφωνα με Έλληνες ερευνητές

Ήταν σε θέση να κρατήσουν με τα δάχτυλά τους ένα μικρό αντικείμενο, π.χ. ένα εργαλείο, όπως κανείς θα έπιανε ένα πινέλο ζωγραφικής ή ένα στιλό

Ολοένα νέα στοιχεία έρχονται να απομυθοποιήσουν την αντίληψη ότι οι Νεάντερταλ είχαν μόνο κτηνώδη μυϊκή δύναμη και τίποτε άλλο.

Η τελευταία μελέτη έρχεται από Έλληνες ερευνητές της διασποράς και δείχνει ότι τα «ξαδέρφια» μας είχαν πολύ επιδέξια χέρια, τα οποία θύμιζαν μάλλον ράφτη ή ζωγράφο παρά οικοδόμο.

Οι επιστήμονες, με επικεφαλής την καθηγήτρια παλαιοανθρωπολογίας Κατερίνα Χαρβάτη του γερμανικού Πανεπιστημίου του Τίμπινγκεν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο Sciences Advances, μελέτησαν τις θέσεις πρόσφυσης των μυών στα οστά (γνωστές ως ενθέσεις), από τις οποίες μπορούν να εξαχθούν βάσιμα συμπεράσματα με ποιό τρόπο κάποιος χρησιμοποιεί τους μυς των χεριών στη διάρκεια της ζωής του.

Διαπιστώθηκε ότι όλα τα χέρια των Νεάντερταλ είχαν περισσότερο το «προφίλ» ενός επιδέξιου χεριού, το οποίο διέθετε μάλλον ακρίβεια παρά δύναμη σε αυτό που έκανε. Συγκριτικά, μόνο οι Homo sapiens που εξετάσθηκαν είχαν ανάλογα επιδέξια χέρια, ενώ οι υπόλοιποι είχαν ανατομία που παρέπεμπε σε μεγάλη χειρωνακτική δύναμη.

Αυτό υποδηλώνει ότι οι Νεάντερταλ ήταν σε θέση να κρατήσουν με τα δάχτυλά τους ένα μικρό αντικείμενο, π.χ. ένα εργαλείο, όπως κανείς θα έπιανε ένα πινέλο ζωγραφικής ή ένα στιλό. Εξηγείται, έτσι, πώς κατάφερναν να φτιάχνουν εργαλεία, να ζωγραφίζουν βραχογραφίες, να χαράζουν διακοσμητικά πάνω σε οστά πουλιών και να φτιάχνουν κολιέ από όστρακα τρυπώντας τα. Τίποτε από αυτά δεν θα ήταν εύκολο, αν είχαν δυνατά αλλά αδέξια χέρια.

ΠΗΓΗ: huffingtonpost.gr

Στο φως η πρώτη «αιρετική» επιστολή του Γαλιλαίου

Ανακαλύφθηκε καταχωνιασμένο στα αρχεία της Βασιλικής Εταιρείας επιστημών της Βρετανίας το -θεωρούμενο χαμένο- πρωτότυπο γράμμα, με το οποίο ο Γαλιλαίος για πρώτη φορά παρέθετε σε έναν Ιταλό φίλο του τα «αιρετικά» ηλιοκεντρικά επιχειρήματά του ενάντια στο δόγμα της Εκκλησίας, ότι ο Ήλιος γυρίζει γύρω από τη Γη.

Η επιστολή ρίχνει νέο φως στη μακρόχρονη διαμάχη του Ιταλού φυσικού και αστρονόμου με τις ρωμαιοκαθολικές αρχές, που είχαν ως κατάληξη την καταδίκη του για αίρεση το 1633. Το επτασέλιδο γράμμα με την υπογραφή «G.G.» (Galileo Galilei), το οποίο είχε γραφτεί 20 χρόνια πριν, στις 21 Δεκεμβρίου 1613, αποκαλύπτει ότι στο ξεκίνημα της ιστορικής σύγκρουσης επιστήμης-εκκλησίας ο Γαλιλαίος είχε σαφή συνείδηση των κινδύνων και προσπαθούσε να «νερώσει» τους ισχυρισμούς του.

Το γράμμα βρισκόταν στην κατοχή της Βασιλικής Εταιρείας επί τουλάχιστον 250 χρόνια, αλλά είχε περάσει απαρατήρητο από τους ιστορικούς. «Ξεθάφτηκε» από τη βιβλιοθήκη της από τον μεταδιδακτορικό ερευνητή της ιστορίας της επιστήμης, Σαλβατόρε Ρικιάρντο του Πανεπιστημίου του Μπέργκαμο, ο οποίος επισκέφθηκε τη βιβλιοθήκη τον Αύγουστο για άλλο λόγο, αλλά τυχαία έπεσε πάνω στην ιστορική επιστολή.

Στην επιστολή ο Γαλιλαίος για πρώτη φορά τονίζει ότι η επιστημονική έρευνα πρέπει να είναι απαλλαγμένη από το θεολογικό δόγμα, αναφέρει ότι οι αναφορές της Βίβλου σε αστρονομικά συμβάντα δεν πρέπει να ληφθούν υπόψη στην κυριολεξία και επισημαίνει ότι οι θρησκευτικές αρχές που ισχυρίζονται το αντίθετο δεν έχουν τις κατάλληλες γνώσεις για να κρίνουν σωστά. Αναφέρει πάντως ότι το ηλιοκεντρικό μοντέλο, ότι δηλαδή η Γη περιφέρεται πέριξ του Ηλίου, που είχε παρουσιάσει ο πολωνός αστρονόμος Κοπέρνικος πριν περίπου 70 χρόνια (το 1543), δεν είναι ασύμβατο με τη Βίβλο.

Με δεδομένο ότι λίγα χρόνια πριν, το 1600, η Ιερά Εξέταση είχε κάψει στην πυρά τον Δομινικανό κληρικό και μαθηματικό, Τζιορντάνο Μπρούνο, για αιρετικές απόψεις που περιλάμβαναν την υποστήριξη του ηλιοκεντρικού μοντέλου του Κοπέρνικου, ο Γαλιλαίος δικαιολογημένα ανησυχούσε και για τη δική του τύχη…

Έτσι, όταν ένα αντίγραφο από το αρχικό «αιρετικό» γράμμα του στον Καστέλι το 1613 -αυτό που βρέθηκε στη Βασιλική Εταιρεία- έπεσε στα χέρια της Ιεράς Εξέτασης (μέσω του Λορίνι το 1615), ο Γαλιλαίος έβαλε τον Ντίνι να στείλει στην Εκκλησία το υποτιθέμενο πρωτότυπο γράμμα του, που ήταν πιο μετριοπαθές και λιγότερο ενοχοποιητικό. Μόνο που έλεγε ψέματα, καθώς όντως είχε γράψει το αρχικό γράμμα.

Τελικά, το 1633, καταδικάσθηκε για αίρεση, αν και την «έβγαλε φθηνά», αφού απλώς υποβλήθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό για τα τελευταία εννέα χρόνια της ζωής του.

ΠΗΓΗ: in.gr

Ανακαλύφθηκε το αρχαιότερο «σκίτσο» του Homo sapiens∙ έχει ηλικία 73.000 έτη

Το αρχαιότερο μέχρι σήμερα στον κόσμο σχέδιο του Homo sapiens, ένα μοτίβο από εννέα κόκκινες διασταυρούμενες γραμμές, ανακαλύφθηκε στο σπήλαιο Μπλόμπος της Νότιας Αφρικής. Η ηλικία του υπολογίστηκε περίπου στα 73.000 χρόνια και είναι πολύ παλαιότερη από αντίστοιχα «αφηρημένα σκίτσα» στην Ευρώπη και στη νοτιοανατολική Ασία, που χρονολογούνται το πολύ προ –περίπου- 40.000 ετών.

Οι ερευνητές από διάφορες χώρες (Γαλλία, Νορβηγία, Ν. Αφρική και Ελβετία), με επικεφαλής τον δρα Κρίστοφερ Χένσιλγουντ του νορβηγικού Πανεπιστημίου του Μπέργκεν, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», δήλωσαν ότι η ανακάλυψη επιβεβαιώνει πως ο «έμφρων» άνθρωπος (Homo sapiens) στη Ν. Αφρική είχε απρόσμενα πρώιμες ικανότητες.

Στο σπήλαιο Μπλόμπος, περίπου 300 χιλιόμετρα ανατολικά του Κέιπ Τάουν, έχουν έλθει στο φως αρκετές ακόμη ενδείξεις πολύ πρώιμης πολιτισμικής συμπεριφοράς. Στην τοποθεσία -από το 1991 που άρχισαν οι ανασκαφές- έχουν βρεθεί διάφορα ανθρώπινα τεχνουργήματα που χρονολογούνται πριν από 70.000 έως 100.000 χρόνια («Μεσολιθική» περίοδος), όπως χάντρες από όστρακα βαμμένες με ώχρα, διακοσμητικά σκαλίσματα επίσης με ώχρα, καθώς και πρωτόγονα εργαλεία. Τώρα, για πρώτη φορά, και ένα λίθινο θραύσμα (φολίδα) με ομαλή επιφάνεια, που είχε προηγουμένως λειανθεί με τρίψιμο, πάνω στην οποία υπάρχει ζωγραφισμένο με κόκκινη ώχρα ένα μοτίβο από κάθετες και οριζόντιες γραμμές που διασταυρώνονται. Ο απότομος τερματισμός των γραμμών στην άκρη της φολίδας, η οποία προέρχεται από πυριτικό πέτρωμα, υποδηλώνει ότι το σκίτσο αρχικά εκτεινόταν σε μεγαλύτερη επιφάνεια και δεν αποκλείεται να ήταν πιο πολύπλοκο στην ολότητά του.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι το σχέδιο δημιουργήθηκε με ένα μυτερό κραγιόν ώχρας, η μύτη του οποίου είχε πλάτος ενός έως τριών χιλιοστών. Το «σκίτσο» βρέθηκε στο ίδιο γεωλογικό στρώμα, όπου στο παρελθόν είχαν ανακαλυφθεί τα σκαλίσματα με ώχρα.

Η αρχαιότερη γνωστή συμβολική απεικόνιση -ένα σκάλισμα ζιγκ-ζαγκ πάνω σε ένα όστρακο του γλυκού νερού- έχει βρεθεί στο Τρινίλ της νήσου Ιάβας της Ινδονησίας και χρονολογείται πιθανώς προ 540.000 ετών. Συμβολικά αντικείμενα για προσωπική διακοσμητική χρήση ηλικίας 70.000 έως 120.000 ετών έχουν βρεθεί, επίσης, στην Αφρική.

Βραχογραφίες σε τρία σπήλαια της Ιβηρικής έχουν χρονολογηθεί προ περίπου 64.000 ετών και θεωρούνται δημιούργημα πιθανότατα των Νεάντερταλ, αφού τότε ακόμη πιστεύεται ότι δεν είχαν μεταναστεύσει Homo sapiens από την Αφρική στην Ευρώπη. Βραχογραφίες που έχουν ανακαλυφθεί στα σπήλαια Σοβέ, Ελ Καστίγιο και Απόλο είναι πιο πρόσφατες και θεωρούνται έργο του Homo sapiens.

ΠΗΓΗ: cnn.gr

Παραδόσεις, μια αφορμή για παρηγοριά

Συχνά αναρωτιόμαστε για ποιόν λόγο στους ανθρώπους αρέσουν οι παραδόσεις και οι επέτειοι∙ γιατί πολλοί χαμογελούν και μόνο στην ιδέα των Χριστουγέννων και των εορτών. Η εξήγηση είναι απλή: οι παραδόσεις και οι τελετουργίες, τα εορταστικά γεύματα και τα δώρα λειτουργούν παρηγορητικά, σαν ένα δίχτυ ασφάλειας, δομής και σταθερότητας σε έναν κόσμο όπου όλα αλλάζουν και μάλιστα με μεγάλες ταχύτητες.

Δεν έχει σημασία ποιο είναι το θρήσκευμα και ποια η γιορτή ή η επέτειος. Μπορεί να είναι τα Χριστούγεννα, το Χάνουκα, τα γενέθλια ή η επέτειος ενός γάμου.

Οι τελετουργίες (στόλισμα δέντρων, άναμμα κεριών, ανταλλαγή δώρων, κ. ο. κ.) μάς βοηθούν να δημιουργούμε αναμνήσεις και μικρά πολύτιμα κομμάτια τα οποία κρατάμε συχνά σαν πυξίδα ή σαν άγκυρα στις δύσκολες στιγμές. Αυτά είναι οφέλη ψυχολογικά, που μας επιτρέπουν να απολαμβάνουμε στιγμές με αγαπημένα πρόσωπα, να συνδεόμαστε μαζί τους και να παίρνουμε ανάσες από την καθημερινότητα, η οποία είναι γεμάτη κούραση, δυσκολίες και πολύ άγχος.

Τουλάχιστον, αυτό υποστηρίζει ο καθηγητής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου του Κονέκτικατ, Δημήτρης Ξυγαλατάς, με άρθρο του στην εφημερίδα «El Pais».

Όπως εξηγεί, εκτός από την προσπάθεια να έρθουμε πιο κοντά με τους δικούς μας (φίλους, συγγενείς κ.λπ.), σημαντικό ρόλο παίζει και το φαγητό, το οποίο συμβάλλει στην αίσθηση αυτής της ζεστασιάς και της εγγύτητας, αίσθημα που πηγαίνει πίσω στα χρόνια που οι πρώτοι άνθρωποι έμαθαν να ανάβουν φωτιά και να ψήνουν την τροφή τους.

Οι μακρές ώρες της προετοιμασίας του φαγητού και των γλυκών και στη συνέχεια η κατανάλωσή τους καλύπτουν βασικές κοινωνικές ανάγκες, οι οποίες πηγαίνουν πολύ πίσω στην ανθρώπινη ιστορία. Το να μοιράζεσαι ένα εορταστικό και τελετουργικό τραπέζι βοηθά στην ενότητα, αυξάνει τη διάθεση για συζήτηση και σύνδεση μεταξύ των προσώπων.

Φυσικά, όλα αυτά δεν αφορούν μόνο τους χριστιανούς και τα Χριστούγεννα, αλλά ανάλογα έθιμα υπάρχουν σε όλες τις παραδόσεις, την εβραϊκή, την ινδική, στη Μέση Ανατολή.

Ακόμη και η ανταλλαγή δώρων συμβολίζει την αγάπη και τη φροντίδα, έστω και αν μερικές φορές φτάνει στο όριο της υπερβολής και της υπερκατανάλωσης. Μοιράζομαι σημαίνει φροντίζω, συντηρώ τους κοινωνικούς δεσμούς και δημιουργώ κοινωνικά δίκτυα.

Οι τελετουργίες, με την έννοια μιας επαναλαμβανόμενης διαδικασίας, είναι δείκτης ταυτότητας και του «ανήκειν» σε μια ομάδα. Και γι’ αυτό οι παραδόσεις είναι σημαντικές για τα παιδιά.

Σύμφωνα με τις μελέτες, τα παιδιά που μετέχουν σε συλλογικές τελετουργίες δημιουργούν δεσμούς αδελφικούς και αρμονικούς με τους συνομήλικούς τους και τα κοντινά τους πρόσωπα, δημιουργούν θετικές μνήμες. Και έχουν κάτι να περιμένουν για την επόμενη χρονιά.

ΠΗΓΗ: efsyn.gr

Γενετικά παρόμοιοι με τους Μυκηναίους οι σημερινοί Έλληνες

Οι Μινωίτες και οι Μυκηναίοι είχαν μεγάλες γενετικές συγγένειες μεταξύ τους παρά τις όποιες διαφορές τους∙ κατάγονταν και οι δύο κυρίως από τους πρώτους νεολιθικούς γεωργούς στην περιοχή του Αιγαίου, ενώ οι σημερινοί Έλληνες είναι γενετικά παρόμοιοι σε μεγάλο βαθμό με τους Μυκηναίους.

Αυτά είναι τα κυριότερα ευρήματα μιας νέας πρωτοποριακής έρευνας Ελλήνων και ξένων επιστημόνων, οι οποίοι για πρώτοι φορά ανέλυσαν το αρχαίο DNA Μυκηναίων και Μινωιτών και το συνέκριναν με άλλους πληθυσμούς και με τους σύγχρονους Έλληνες.

Η αρχαιογενετική μελέτη, με επικεφαλής δύο Έλληνες γενετιστές του εξωτερικού, τον Ιωσήφ Λαζαρίδη του Τμήματος Γενετικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ της Βοστώνης και τον Γιώργο Σταματογιαννόπουλο του Πανεπιστημίου Ουάσινγκτον του Σιάτλ, η οποία δημοσιεύθηκε στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Nature», εστίασε στην εποχή του Χαλκού (3η-2η χιλιετία π. Χ.).

Η προέλευση των Μυκηναίων και των Μινωιτών απασχολεί τους αρχαιολόγους για πάνω από έναν αιώνα ενώ οι σχετικές εκτιμήσεις βασίζονταν έως τώρα κυρίως σε αρχαιολογικά και γλωσσολογικά δεδομένα.

Η νέα μελέτη ρίχνει πλέον νέο γενετικό φως στην καταγωγή τους, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι Μινωίτες, οι δημιουργοί της πρώτης ευρωπαϊκής γραφής (της Γραμμικής Α, που δεν έχει ακόμη αποκρυπτογραφηθεί), είχαν βαθιές ρίζες στο Αιγαίο και δεν προέρχονταν από κάποιον άλλο μακρινό εξελιγμένο πολιτισμό εκτός αιγαιακού χώρου.

Η γενετική ανάλυση συμπεραίνει ότι οι αρχικοί πρόγονοι, τόσο των Μινωιτών όσο και των Μυκηναίων, ήσαν κατά βάση ντόπιοι γεωργικοί πληθυσμοί από τη νεολιθική Δυτική Ανατολία, την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου.

Όσον αφορά τους σημερινούς Έλληνες, η έρευνα δείχνει ότι είναι γενετικά παρόμοιοι με τους Μυκηναίους, οι οποίοι ήσαν οι πρώτοι που έγραψαν την Ελληνική γλώσσα με τη Γραμμική Β’. Όπως είναι αναμενόμενο, με το πέρασμα του χρόνου έχει σήμερα πια επέλθει μια επιπλέον μείωση της γενετικής επιρροής των πρωτο-γεωργών.

«Το κύριο συμπέρασμα από την μελέτη μας», υπογραμμίζει ο κ. Λαζαρίδης, «είναι πως η πληθυσμιακή ιστορία της Ελλάδας έχει χαρακτηριστικά σημαντικής γενετικής συνέχειας, αλλά όχι πλήρους απομόνωσης».

Οι ερευνητές τονίζουν ότι δυο βασικά ερωτήματα, που πρέπει να απαντηθούν μελλοντικά, είναι: πότε για πρώτη φορά οι κοινοί «ανατολικοί» πρόγονοι των Μινωιτών και των Μυκηναίων έφθασαν στο Αιγαίο και κατά πόσο οι «βόρειοι» πρόγονοι των Μυκηναίων έκαναν σποραδικές διεισδύσεις στην Ελλάδα για μεγάλο χρονικό διάστημα ή μία γρήγορη και μαζική μετανάστευση, όπως συνέβη στην Κεντρική Ευρώπη.

Άσχετα πάντως με τις απαντήσεις στα δύο αυτά ερωτήματα, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι υπήρξαν δύο τουλάχιστον μεταναστευτικά ρεύματα προς το Αιγαίο, ένα από την Ανατολή και ένα από το Βορρά, τα οποία ήλθαν να προστεθούν στην αρχική μετανάστευση και διασπορά στον αιγαιακό και ελληνικό χώρο, των εξ Ανατολής πρώτων γεωργών ήδη πολύ πριν την Εποχή του Χαλκού.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Συγγραφέας: