Gian Lorenzo Bernini

Ο Τζαν Λορέντσο Μπερνίνι (Gian Lorenzo Bernini, 7 Δεκεμβρίου 1598 – 28 Νοεμβρίου 1680) θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους γλύπτες του 17ου αιώνα, που άφησε το ισχυρότερο προσωπικό στίγμα στην εικόνα της Ρώμης.

Απόλλων και Δάφνη (1622-25), Galleria Borghese, Ρώμη

Όποιος έχει ταξιδέψει στην Ρώμη, αναμφίβολα έχει θαυμάσει και φωτογραφήσει έργα του, που βρίσκονται διάσπαρτα τόσο σε μουσεία και βασιλικές, όσο και σε πλατείες και εξωτερικούς χώρους. Το «Επιστέγασμα» και ο «θρόνος του Αγίου Πέτρου» στην ομώνυμη Βασιλική, η «Κρήνη του Τρίτωνα» στην πλατεία Μπαρμπερίνι, η «Κρήνη των Τεσσάρων Ποταμών» στην πλατεία Ναβόνα, ο «Οβελίσκος του Ελέφαντα» κοντά στο Πάνθεον και πλήθος άλλων έργων του μαρτυρούν την επιρροή και την απήχηση που είχε, σε ένα από τα πλέον ανταγωνιστικά και αυστηρά καλλιτεχνικά περιβάλλοντα.

Ήταν όμως το αναμφίβολο ταλέντο και η ιδιοφυΐα του τα στοιχεία εκείνα που τον κατατάσσουν σήμερα ανάμεσα στους καλλιτέχνες που άλλαξαν τον κόσμο; Όχι, κάτι τέτοιο μόνο δε θα ήταν αρκετό. Ο Μπερνίνι, εκμεταλλευόμενος το όνομα πλέον που είχε καταφέρει να δημιουργήσει ανάμεσα σε πληθώρα άλλων επίσης φιλόδοξων ανταγωνιστών του και φυσικά έναντι του ισόβια αντιπάλου του Μπορομίνι (Francesco Boromini) και αξιοποιώντας τις υψηλές γνωριμίες του, έκανε το μεγάλο βήμα. Τόλμησε να δώσει στα αγάλματά του δυναμική, κίνηση, ζωή. Δεν δημιουργούσε πλέον στατικές ψυχρές αναπαραστάσεις, αλλά «ζωντανά» αγάλματα. Από το 1621, έτος σταθμός για τον ίδιο, αλλά και για την παγκόσμια γλυπτική, ο Μπερνίνι αποφασίζει να αποθανατίζει τη δράση στο αποκορύφωμά της και να προσφέρει στον παρατηρητή το μέγιστο πάθος!

Τι συνέβη όμως το 1621; Είναι η χρονιά που ο Μπερνίνι αναλαμβάνει να δημιουργήσει ένα έργο κατόπιν παραγγελίας του Καρδιναλίου Μποργκέζε (επιφανούς μέλους μιας από τις ισχυρότερες και πλέον πλουσιότερες οικογένειες της Ρώμης) που ήθελε να διακοσμήσει την έπαυλή του, τη σημερινή Βίλλα Μποργκέζε. Το έργο αυτό είναι εμπνευσμένο από την ελληνική μυθολογία και αναπαριστά την «Αρπαγή της Περσεφόνης».

Η αρπαγή της Περσεφόνης (1621-22),
Galleria Borghese, Ρώμη

Μελετώντας προσεκτικά το συγκεκριμένο έργο, θα δούμε κάτι που μέχρι εκείνη την εποχή δεν υπήρχε σε κανένα άλλο άγαλμα. Το δράμα, η αρπαγή, είναι σε πλήρη εξέλιξη∙ η δυναμική της στιγμής αποτυπώνεται μέσα από τις χειρονομίες, την εκφραστικότητα των προσώπων και την κίνηση των άκρων και των κεφαλών.

Ο Πλούτωνας διακρίνεται από τις βασιλικές ιδιότητές του (το στέμμα και το σκήπτρο), ενώ πίσω του ο Κέρβερος, ο άγριος φύλακας του Άδη, ελέγχει ότι κανείς δεν εμποδίζει το μονοπάτι του κυρίου του, κρατώντας τα τρία κεφάλια του σε όλες τις κατευθύνσεις. Η Περσεφόνη, εμφανώς δακρυσμένη, μάταια αγωνίζεται να ξεφύγει από την ερωτική οργή του Πλούτωνα, πιέζοντας το αριστερό της χέρι στο πρόσωπό του, ενώ τα δάχτυλα του Θεού κυριολεκτικά βυθίζονται στο μηρό και στα πλευρά της Περσεφόνης. Η έμπνευση αυτή του δημιουργού και η τόσο πειστική αποτύπωση σε ένα τόσο ψυχρό υλικό, όσο το μάρμαρο, όχι μόνο τονίζουν την απαλότητα και την πληρότητα της σάρκας της θεάς, αλλά ταυτόχρονα εξασφαλίζουν ότι ο παρατηρητής θα ξεχάσει για μια στιγμή ότι μπροστά του έχει ένα μαρμάρινο γλυπτό και όχι μια πραγματική σκηνή.

Δαυίδ (1623-24), Galleria Borghese, Ρώμη

 

 

 

Οι έξοχα απεικονισμένες αυτές λεπτομέρειες, με τις οποίες έκτοτε ο Μπερνίνι «ζωντάνευε» και τα επόμενα έργα του, όπως το «Απόλλων και Δάφνη», ο «Δαυίδ», και το αποκορύφωμα όλων η «Έκσταση της Αγίας Θηρεσίας», έφεραν στην αναγεννησιακή γλυπτική, με μία αξιοσημείωτη αληθοφάνεια και μία ανεπανάληπτη επιδεξιότητα, την δεινότητα του γλύπτη στην ανάδειξη τους πάθους των πρωταγωνιστών του.

 

 

 

 

Παιδιά πειράζουν έναν Φαύνο (1616-17),
Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη

 

 

 

Ο Μπερνίνι έφερε, θα λέγαμε, μια επανάσταση στην τέχνη της γλυπτικής, προκαλώντας ανοικτά και χωρίς περιστροφές ή υπονοούμενα τον θεατή να βγει από την παθητική του στάση και να συμμετέχει ενεργά, νοητικά και συναισθηματικά, στο έργο που έθετε ενώπιόν του. Τον αναγκάζει να βγει από το κέλυφός του, να νιώσει βαθιά, να αναμετρηθεί με το αυτό που αντικρίζει, αλλά κυρίως με όσα συναισθήματα και σκέψεις ξεπροβάλλουν αυθόρμητα από μέσα του. Να αναμετρηθεί δηλαδή με τον ίδιο του τον εαυτό, να μην φοβηθεί να το κάνει, να πάρει θάρρος από ό,τι διαδραματίζεται μπροστά του και τέλος να εξυψωθεί μέσα από αυτή την διαδικασία. Έτσι, ο θεατής του Μπερνίνι, από απλός παρατηρητής ή θαυμαστής, μετατρέπεται σε βιωματικό μαθητή όχι αυτού που ο γλύπτης θέλει να διδάξει, αλλά αυτού που ο ίδιος έχει ήδη μέσα του.

 

 

 

 

 

 

 

Η αρπαγή της Περσεφόνης (Λεπτομέρεια)
Η αρπαγή της Περσεφόνης (Λεπτομέρεια)
Η αρπαγή της Περσεφόνης (Λεπτομέρεια)

Βιβλιογραφία:

  1. http://www.tesoridiroma.net/pittori_scultori/bernini_roma.html
  2. https://www.hotelnazionale.it/it/blog/bernini-borromini
  3. https://it.wikipedia.org/wiki/Gian_Lorenzo_Bernini
Εκτύπωση

Από το ίδιο Τεύχος

Περισσότερα Άρθρα TEXNH

×