«Είναι Σοφία το να γνωρίζεις τους άλλους και Φώτιση το να γνωρίσεις τον εαυτό σου. Ο κυρίαρχος των ανθρώπων είναι ισχυρός, ο Κύριος του εαυτού του είναι πανίσχυρος». –Τάο Τε Τσιγκ
Η «Αυτογνωσία» είναι ένας όρος που όλοι ακούμε ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Για τους περισσότερους σύγχρονους ανθρώπους είναι μια ασαφής, θεωρητική έννοια, που ενώ ακούγεται στομφώδης κι επιβλητική ως λέξη, δεν είναι εύκολο να τη συνδέσουμε με την καθημερινή μας ζωή, αλλά αντίθετα πιστεύουμε ότι αποτελεί μια διανοητική, θεωρητική κατάσταση.
Επειδή όμως η ανάγκη του ανθρώπου για αυτογνωσία δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά αντίθετα κάτι διαχρονικό, θα καταφέρουμε να διαλευκάνουμε το ζήτημα της με τη βοήθεια των αρχαίων φιλοσόφων, οι οποίοι μας διδάσκουν ότι η Αυτογνωσία δεν είναι ούτε θεωρία, ούτε μια συνθήκη που μπορεί να την πετύχει κανείς μόνος του με μικρή προσπάθεια, χωρίς οδηγούς και κυρίως χωρίς ισχυρή επιθυμία, πρόθεση και σκληρή δουλειά με τον εαυτό του. Αντίθετα είναι μια βιωματική διαδικασία που συνήθως απαιτεί δέσμευση στην επιθυμία μας να γνωρίσουμε καλύτερα και βαθύτερα τον «πυρήνα» του εαυτού μας, την πολυπλοκότητά του, τις αστείρευτες δυνάμεις και τις αφανείς αδυναμίες του.
Σε όλες τις εποχές και σε όλους τους τόπους ο άνθρωπος αναζητούσε να γνωρίσει τον εαυτό του. Έτσι και σήμερα το γνωστό Δελφικό ρητό «Γνώθι σαυτόν», εξακολουθεί να έχει μεγάλη αξία. Γιατί; Διότι ο δρόμος της Αυτογνωσίας είναι στενά συνδεδεμένος με την επιτυχία, την εσωτερική αρμονία και εν τέλει με την ευτυχία.
Θα προσπαθήσουμε λοιπόν με τη βοήθεια της φιλοσοφίας, που πάντοτε καλλιεργούσε και διαμόρφωνε τους ανθρώπους, να ξεχωρίσουμε κάποιες ανεκτίμητες συμβουλές, ώστε βήμα-βήμα να μάθουμε πώς να γνωρίσουμε καλύτερα και να πραγματώσουμε τον εαυτό μας.
Να ξεχωρίσουμε τη μάθηση από τη γνώση
Ξεκινώντας χρειάζεται να τονίσουμε ότι η αληθινή γνώση διαφέρει από την απλή μάθηση. Και το να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, όπως και οτιδήποτε άλλο, απαιτεί προσπάθεια και είναι μια κατάκτηση.
Είναι εύκολο το να μαθαίνουμε, σε γενικές γραμμές, αυτά τα οποία καταλαβαίνουμε. Και είναι εύκολο να καταλαβαίνουμε όταν ο νους συγκεντρώνεται με όλη του τη δύναμη στις νέες γνώσεις. Αλλά είναι δύσκολο το να γνωρίζουμε, καθώς αυτά που γνωρίζω είναι αυτά που μπορώ να πράξω.
Στην εσωτερική αναζήτηση δεν αρκεί η θεωρία του «εγώ μαθαίνω, άρα ξέρω», χρειάζεται και η πρακτική εφαρμογή που οδηγεί στο «Εγώ γνωρίζω». Άλλο να ξέρεις και άλλο να γνωρίζεις. Το πρώτο είναι θεωρητικό ενώ το δεύτερο είναι και πρακτικό.
Γνωρίζουμε πραγματικά όταν ενεργούμε σύμφωνα με τις ιδέες που αποκτήσαμε.
Να κάνουμε το πρώτο βήμα
Είναι αναγκαίο, για να ξεκινήσουμε, να πάρουμε την απόφαση να το κάνουμε. Ίσως στην αρχή μας φανεί απλό, αλλά δεν είναι, διότι ο φόβος, ένας από τους χειρότερους εχθρούς μας, απαιτεί να παραμείνουμε βολεμένοι και να απορρίψουμε κάθε τι που θα μας αναστατώσει και θα μας πονέσει.
Αν καταφέρουμε να νικήσουμε το φόβο τότε θα έχουμε κάνει το πρώτο βήμα, που είναι και το πιο σημαντικό («Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός»).
Να ανακαλύψουμε τη διαφορετική μας φύση
Αφού πήραμε την απόφαση να ξεκινήσουμε την πορεία μας προς την αυτογνωσία θα έρθουμε αντιμέτωποι με το ερώτημα «Ποίος είμαι;».
Με βάση τις εσωτερικές διδασκαλίες της φιλοσοφίας, ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται ως ένα ον με δυο κύριες φύσεις – όψεις: ως ον με πολλά πρόσωπα (Προσωπικότητα) και ως Εσωτερικό ον (Ανώτερο εγώ – έδρα της Βούλησης).
Στην καθημερινότητα το εσωτερικό ον ντύνεται και καλύπτεται με τα ενδύματα της προσωπικότητας δηλαδή το σώμα, τα συναισθήματα και τι σκέψεις, τα οποία πολύ συχνά διαφέρουν μεταξύ τους με αποτέλεσμα πολλές φορές να σκεφτόμαστε άλλα, να αισθανόμαστε άλλα και να πράττουμε άλλα.
Στην προσωπικότητα εδρεύον όλα τα ελαττώματα και οι αδυναμίες μας. Από αυτήν γεννιούνται, διαμορφώνονται, συντηρούνται και θρέφονται. Από πού πηγάζει όμως η δύναμη που μας κάνει να τα αντιμετωπίζουμε; Η δύναμη που όταν πέφτουμε μας κάνει να σηκωνόμαστε ξανά ή να πραγματώνουμε αυτά που ονειρευόμαστε;
Στο εσωτερικό μας ον – βούληση, φωλιάζει η αληθινή μας ταυτότητα, ο πραγματικός Εαυτός, που είναι πάντα σταθερός, αδιάφθορος, αμετάβλητος, φωτεινός και κάθετος. Αυτή, η αληθινή μας φύση, είναι που μας κάνει να αντιλαμβανόμαστε ένα νόημα ύπαρξης, να ονειρευόμαστε, να προσπαθούμε, να ξεπερνάμε τις δυσκολίες, να είμαστε γενναιόδωροι, να αγαπάμε αληθινά κ.α. Εδώ κατοικούν οι αρετές μας, οι δυνάμεις μας, το εσωτερικό μας φως.
Συμβουλές:
Σώμα: Να αντιληφθούμε ότι αποτελείται από ύλη και όπως καθετί υλικό υπόκειται στο νόμο της αλλαγής και της φθοράς. Να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι ένα μέσο, ένας απλός φορέας της ψυχής μας.
Συναισθήματα: Να αναγνωρίσουμε την περιπλοκότητά τους, ότι δεν είναι ομοιογενή αλλά περίπλοκα και από την ίδια τους τη φύση ασταθή και ταραχώδη, με τάση στην ανισορροπία.
Σκέψεις: Να καταλάβουμε ότι είναι ταυτόχρονα ένα εργαλείο, που θα μας χρησιμεύσει να κάνουμε αναλύσεις, να κρίνουμε, να αναρωτηθούμε, να σκεφτούμε λογικά, να οργανωθούμε κ.λπ., αλλά και ένας επικίνδυνος εχθρός που έχει την ικανότητα να μας μπλοκάρει, να αλλοιώνει την αλήθεια, να μας παγιδεύει σε νοητικούς φαύλους κύκλους κ.ά.
Ανώτερος Εαυτός: Να συνειδητοποιήσουμε ότι εδώ βρίσκεται η αληθινή μας ταυτότητα, το Εγώ Είμαι. Να του δώσουμε χώρο ύπαρξης, κατανοώντας ότι είναι η λύση σε όλα μας τα προβλήματα.
Να ανακαλύψουμε τις αδυναμίες και τις δυνάμεις μας
Όλες οι παραδοσιακές διδασκαλίες συστήνουν ότι, για να γνωρίσουμε πραγματικά τον εαυτό μας οφείλουμε να αναγνωρίσουμε και να νικήσουμε τους προσωπικούς μας εχθρούς – ελαττώματα, που αποτελούν το πέπλο της άγνοιας που σκεπάζει βαριά τον Αληθινό μας Εαυτό, έδρα των αρετών μας.
Ένα ελάττωμα είναι μια έλλειψη, ένας περιορισμός, κάτι που μας λείπει ή μια ατέλεια. Τέτοια είναι π.χ. ο εγωισμός, η αλαζονεία, η ανευθυνότητα, η αναποφασιστικότητα, η αναβλητικότητα, η τεμπελιά, η δειλία κ.ά.
Από την άλλη μεριά οι αρετές, αποτελούν τα όπλα που διαθέτουμε για να ανοίξουμε δρόμο προς την αυτογνωσία και συνεπώς προς την ποθητή ευτυχία. Μας εξελίσσουν και μας βοηθούν να κατορθώσουμε την αληθινή και αρμονική συμβίωση με τον εαυτό μας και με τους άλλους. Μπορούν να εκδηλωθούν και να αναπτυχθούν σε οποιαδήποτε ηλικία, γιατί δεν είναι αποτέλεσμα επαναληπτικών συνηθειών αλλά έξυπνων επαναλήψεων. Τέτοιες είναι για παράδειγμα, η Γενναιοδωρία, η Ευγενία, η Ανδρεία, η Υπευθυνότητα, η Επιμονή κ.ά.
Όποιος παραδέχεται τα αδύνατα σημεία του, αποδέχεται επίσης τις λύσεις, για να τα θεραπεύσει και να τα αντικαταστήσει με σημεία δύναμης.
Να περάσουμε στη δράση εφαρμόζοντας μια μεθοδολογία
1ο βήμα. Ανάλυση ελαττωμάτων: Το πρώτο που συνιστάμε είναι ειλικρινή ανάλυση, όχι αρρωστημένη, αλλά πρακτική και φρόνιμη σχετικά με τις ελλείψεις και τις ατέλειες που ο καθένας μας έχει.
Αφού τις έχουμε ανακαλύψει, να μην επιχειρήσουμε να τις αντιμετωπίσουμε πιστεύοντας ότι θα τις έχουμε νικήσει στην πρώτη μάχη. Δεν θα είναι έτσι. Ούτε στην πρώτη, ούτε στη δεύτερη, ούτε σε πολλές άλλες αν αποφασίσουμε να πολεμήσουμε με άδεια χέρια.
Στην αναζήτηση αυτή πρέπει να προσέξουμε το εξής: τα ελαττώματα καταφέρνουν να μεταμφιεστούν και να μετατραπούν σε ψεύτικες αρετές. Έτσι πολλές φορές ο αδύναμος πιστεύει ότι είναι ευαίσθητος, ο δειλός νομίζει ότι είναι συμπονετικός, ο αναιδής νομίζει ότι ζει σύμφωνα με τη φύση, ο φιλάργυρος θεωρεί ότι προστατεύει τα αγαθά του από τους κλέφτες, ο μισαλλόδοξος νομίζει ότι είναι δίκαιος και έτσι θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε μια ατέλειωτη λίστα.
2ο βήμα. Ανάλυση Αρετών. Το δεύτερο είναι να κάνουμε την ίδια αντικειμενική ανάλυση, για να βρούμε ποιες είναι οι αξίες, οι αρετές που έχουμε έστω σε λανθάνουσα κατάσταση.
3ο βήμα. Ανάπτυξη Αρετών. Να αναπτύξουμε καθημερινά με μικρές ασκήσεις και πράξεις αυτές τις θετικές δυνάμεις, που χρειάζεται να εκδηλωθούν στην προσωπικότητα μας.
Η ενέργεια λοιπόν δεν θα πρέπει να διοχετευτεί στο να καταπολεμήσουμε τα ελαττώματα, αλλά στο να δυναμώσουμε τις αρετές. Πρέπει να αφήσουμε τα ελαττώματα παράμερα, σαν να μην υπάρχουν, ενώ με κάθε μέριμνα να προοδεύσουμε στην καλλιέργεια των αρετών.
«Το ζητούμενο είναι να βρούμε το μέτρο των όσων μας αρμόζουν και μας κάνουν αξιοπρεπείς. Δεν είναι να θέλουμε να έχουμε περισσότερα, αλλά να Είμαστε ο Εαυτός μας». –Delia Steinberg Guzman
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Πρακτικές συμβουλές για αυτογνωσία, Delia Steinberg Guzman, εκδ. Νέα Ακρόπολη.
- Φιλοσοφία στην Πράξη, Delia Steinberg Guzman, εκδ. Νέα Ακρόπολη.
- iator.gr/basiliadis/aytognosia.htm
Από το ίδιο Τεύχος
Περισσότερα Άρθρα ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
5 Οκτωβρίου, 2024 / ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
5 Οκτωβρίου, 2024 / COPY - PASTE, ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
Σχετικά Άρθρα
5 Οκτωβρίου, 2024 / COPY - PASTE, ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ