Το I ΤΣΙΝΓΚ: Φιλοσοφία και μέθοδος μαντικής

Είναι ένα από τα πιο αρχαία κλασικά κινέζικα κείμενα και ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία της παγκόσμιας φιλολογίας. Η φιλοσοφία τόσο του Λάο Τσε όσο και του Κομφούκιου έχουν τις ρίζες τους σε αυτό το κείμενο. Όμως η επίδρασή του ήταν μεγάλη όχι μόνο στη φιλοσοφία, αλλά και στην επιστήμη και στην πολιτική.

Θεωρείται ότι το I Τσινγκ έχει ηλικία 5.000 χρόνων. Δεν ξέρουμε ποιος είναι ο συγγραφέας του έργου. Λέγεται ότι η αρχική διδασκαλία του δόθηκε στον κόσμο από τον μεγάλο μύστη-αυτοκράτορα Φου Σι.

Το πρώτο ιστορικό γεγονός για το οποίο υπάρχει αναφορά στο Ι Τσινγκ, τοποθετείται χρονικά στη διάρκεια της δυναστείας Σια, περίπου το 2200 π.Χ. Οι επόμενες δυναστείες Σανγκ και Τζόου, συνδέθηκαν άμεσα με το Ι Τσινγκ και την εφαρμογή του ως μία μαντική μέθοδο. Στα κείμενα του Ι Τσινγκ υπάρχει αναφορά στη χώρα των Σανγκ η οποία χαρακτηρίζεται ως το «Μεγάλο Βασίλειο» (εξάγραμμο 64). Το Ι Τσινγκ θα πρέπει να έχει τις ρίζες του στις λατρευτικές παραδόσεις των Σανγκ. Κατά την περίοδο της ηγεμονίας του τελευταίου αυτοκράτορα της δυναστείας των Σανγκ, ο βασιλιάς Γουέν έγραψε τα κείμενα που ονομάζονται και Γκουάτσι, δηλαδή «κείμενα των Γκουά» και αποτελούν ουσιαστικά τον σκελετό του Ι Τσινγκ. Αργότερα, επί της δυναστείας των Τζόου (1122 π.Χ – 256 π.Χ), ο δούκας Τζόου εμφύσησε ζωή στα εξάγραμμα του βασιλιά Γουέν γράφοντας επιπλέον κείμενα που επεξηγούσαν τα χαρακτηριστικά τους. Μαζί με τα γραπτά του Γουέν, συνθέτουν το Γι (αλλαγή) ή διαφορετικά Τζόου Γι (βιβλίο αλλαγής του Τζόου), έργο που σήμερα είναι γνωστό ως Ι Τσινγκ ή Βιβλίο των Αλλαγών.

Γύρω στα 1.150 π.Χ. ο βασιλιάς Γουέν και ο γιος του, δούκας του Τσόου, μελέτησαν αυτή την αρχική διδασκαλία, την ταξινόμησαν και πρόσθεσαν διάφορα σχόλια. Στην αρχή το I Τσινγκ ήταν μια συλλογή γραμμικών σημείων που χρησιμοποιούνταν σαν χρησμοί. Οι χρησμοί αυτοί απαντούσαν με ένα «ναι» ή ένα «όχι». Η ενιαία γραμμή σήμαινε «ναι» και η κομμένη «όχι». Σταδιακά αυτές οι γραμμές συνδυάστηκαν μεταξύ τους και δημιούργησαν ζευγάρια. Αργότερα προστέθηκε και μία τρίτη γραμμή κι έτσι δημιουργήθηκαν τα οχτώ τρίγραμμα που θεωρούνται σαν εικόνες των όσων συμβαίνουν στον Ουρανό και στη Γη. Τα οχτώ τρίγραμμα που στα κινέζικα λέγονται Πα Κούα, σχετίζονται με οχτώ φυσικές μορφές, δηλαδή με τον Ουρανό, τη Γη, τον Κεραυνό, το Ξύλο, το Νερό και τη Σελήνη, τη Φωτιά και τον Ήλιο, το Βουνό και το Έλος, καθώς επίσης και με τα πρόσωπα μιας οικογένειας που αποτελείται από Πατέρα, Μητέρα, τρεις Γιούς και τρεις Κόρες. Στο Βιβλίο των Αλλαγών τα οχτώ τρίγραμμα συνδυάζονται δύο δύο και μας δίνουν 64 σχηματισμούς των έξι γραμμών ή 64 εξάγραμμα. Αυτά παριστάνουν 64 βασικές καταστάσεις στις οποίες μπορεί να βρεθεί ένας άνθρωπος. Αυτές οι καταστάσεις είναι υποκειμενικές και ταυτόχρονα αντικειμενικές, δηλαδή περιγράφουν την ψυχολογική στάση ενός ατόμου, καθώς και το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται σε μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Οι καταστάσεις αυτές δεν είναι στατικές, αλλά έχουν μέσα τους το στοιχείο της αλλαγής, οπότε ο άνθρωπος μπορεί να περάσει από μία κατάσταση σε άλλη, ακολουθώντας κάποιες συμβουλές που δίνονται στο Βιβλίο των Αλλαγών. Το I Τσινγκ αποτελείται από τέσσερα μέρη. Στο πρώτο μέρος δίνονται τα 64 εξάγραμμα. Στο δεύτερο γίνεται σχολιασμός των εξαγράμμων. Στο τρίτο γίνεται σχολιασμός καθεμιάς γραμμής των εξαγράμμων. Το τέταρτο μέρος του I Τσινγκ ονομάζεται «Δέκα Πτέρυγες». Περιέχει σχόλια, παρατηρήσεις και στοχασμούς πάνω στο I Τσινγκ από τη Σχολή του Κομφούκιου. Κεντρικές ιδέες του τμήματος αυτού είναι: α) Η ουσία του σύμπαντος βρίσκεται σε συνεχόμενη κίνηση. Τα φαινόμενα που προκύπτουν από αυτή την κίνηση υπόκεινται σε μία συνεχή μεταβολή. β) Η ουσία αυτή εκδηλώνεται στον ορατό κόσμο μέσα από τα αντίθετα και συμπληρωματικά στοιχεία, γ) Οι εξελίξεις του σύμπαντος είναι κυκλικές. Τα πάντα τείνουν να επιστρέψουν στο σημείο απ’ όπου ξεκίνησαν όταν άρχισε η εκδήλωση, δ) Όλες οι αλλαγές υπακούουν σε κάποιο ρυθμό, ε) Το καλό και το κακό είναι σχετικά, στ) Για να είναι μία δράση καλή, πρέπει να ακολουθεί τους συμπαντικούς νόμους.

Τα οχτώ τρίγραμμα είναι τα εξής:

Τσιέν: Πατέρας, Ουρανός, Δύναμη

Κουν: Μητέρα, Γη, Υποταγή

Τσεν: 1oς Γιος, Κεραυνός, Κίνηση

Σουν: 1η Κόρη, Άνεμος-Ξύλο, Διείσδυση

Κουν: 2ος Γιος, Νερό-Σελήνη, Κίνδυνος

Λι: 2η Κόρη, Φωτιά-Ήλιος, Φως

Τούι: 3η Κόρη, Έλος, Χαρά

Κεν: 3ος Γιος, Βουνό, Ηρεμία

Σε κάθε τρίγραμμα οι συνεχείς γραμμές είναι αρσενικού χαρακτήρα (γιανγκ) και οι διακεκομμένες είναι θηλυκού χαρακτήρα (γιν).

Το γιν-γιανγκ συμβολίζει όλα τα συμπληρωματικά αντίθετα στο δυαδικό σύμπαν. Απεικονίζει την τέλεια ισορροπία των δύο μεγάλων δυνάμεων στο Σύμπαν. Η καθεμιά από αυτές τις δυνάμεις περικλείει μέσα της σε σπόρο την αντίθετη συμπληρωματική της. Πρόκειται για ένα τέλειο σύμβολο που, ενώ στην ουσία του είναι ένα, καθώς εκδηλώνεται στον κόσμο αποκτά διπλή μορφή. Συμβολίζει όλους τους δυαδισμούς καθώς και τη συνεχή αλλαγή. Σε κάθε τρίγραμμα η πάνω γραμμή σχετίζεται με το νου, η δεύτερη με την ψυχή και η τελευταία με το σώμα. Καθεμία, δηλαδή, από τις γραμμές σχετίζεται με ένα από τα στοιχεία εκείνα που αποτελούν αυτό το σύνθετο ον που ονομάζεται άνθρωπος. Αναφέραμε παραπάνω ότι, αν συσχετίσουμε τα οχτώ τρίγραμμα με τα μέλη μιας οικογένειας, θα δούμε ότι αντιστοιχούν στον πατέρα, στη μητέρα, τρεις γιους και τρεις κόρες, δηλαδή σε 4 αρσενικά και 4 θηλυκά. Αυτό φανερώνει ότι το αρσενικό στοιχείο υπάρχει σε ίση ποσότητα με το θηλυκό. Παρατηρούμε επίσης ότι ο πατέρας και η μητέρα, δηλαδή η αρχετυπική αρσενική και θηλυκή αρχή, συμβολίζονται με τρεις συνεχείς και τρεις διακεκομμένες γραμμές αντίστοιχα. Καθένα όμως από τα παιδιά συμβολίζεται και με συνεχείς και με διακεκομμένες γραμμές, πράγμα που δηλώνει ότι αποτελούν ενδιάμεσες καταστάσεις, έχουν χαρακτηριστικά και αρσενικά και θηλυκά. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ενδιάμεση κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα παιδιά συμβολίζει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο άνθρωπος και την οποία πρέπει να υπερβεί. Παλλόμενος ανάμεσα στις καταστάσεις Ράγιας και Τάμας, δηλαδή υπερβολής και έλλειψης, πρέπει, ακολουθώντας την Ορθή Δράση, να φτάσει στο Σάττβα, την τέλεια αρμονία, την ισορροπία. Ορθή Δράση, όπως λέει ο Κρίσνα στον Αρζούνα στη Μπαγκαβάτ Γκίτα, είναι να ακολουθεί κανείς τον δρόμο του κέντρου, να δρα με βάση τον νόμο, να εκτελεί το καθήκον του, να δρα ανιδιοτελώς.

Ορθή Δράση είναι η εκτέλεση του σωστού, χωρίς την προσδοκία της ανταμοιβής. Η Ορθή Δράση είναι ο μοναδικός δρόμος που βοηθάει τον άνθρωπο να εξελιχθεί και να εκτελέσει σωστά τον ρόλο του ως άνθρωπος. Μπορεί να γίνει ένας συσχετισμός ανάμεσα στα οχτώ τρίγραμμα και στην Ευγενή Οκταπλή Ατραπό του Βούδα. Είναι γνωστό ότι ο Βούδας έφτασε στη φώτιση όταν ανακάλυψε τις τέσσερις μεγάλες Αλήθειες:

α) Ο πόνος είναι αναπόφευκτος,

β) Η αιτία του πόνου είναι ότι ο άνθρωπος πιστεύει ως πραγματικά και αληθινά εκείνα που είναι απατηλά.

γ) Η εξάλειψη του πόνου θα έρθει όταν μέσα από την Ορθή Δράση δίνουμε περισσότερη σημασία στο αθάνατο πνεύμα μας απ’ ό,τι στο θνητό σώμα.

Ο δρόμος που οδηγεί στην εξάλειψη του πόνου είναι η Ευγενής Οκταπλή Ατραπός, που αποτελείται από τα εξής σκαλοπάτια:

– Ορθές Αντιλήψεις

– Ορθές Αποφάσεις

– Ορθές Ομιλίες

– Ορθή Συμπεριφορά

– Ορθά Μέσα Ζωής

– Ορθή Προσπάθεια

– Ορθή Σκέψη

– Ορθή Συγκέντρωση

Θα προσπαθήσουμε τώρα να κάνουμε μια αντιστοιχία ανάμεσα στην Ευγενή Οκταπλή Ατραπό και τα Οχτώ Τρίγραμμα, παίρνοντας ως δεδομένο ότι και τα δύο συμβολίζουν τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει ο άνθρωπος για να εξελιχθεί, για να γίνει καλύτερος.

Ορθές Αντιλήψεις – Κουν

Είναι το στάδιο κατά το οποίο παίρνουμε γνώσεις, εμπειρίες, αρχίζουμε να είμαστε πιο συνειδητοί και έτσι μπαίνουμε στον δρόμο για την εξέλιξη, για τη βελτίωση του εαυτού μας. Είναι η αρχή της Ατραπού. Ο ρόλος μας είναι παθητικός, δεχόμαστε πράγματα, δεν έχουμε αρχίσει ακόμα να δίνουμε. Γι’ αυτό και συσχετίζεται με το θηλυκό στοιχείο, που ένα από το χαρακτηριστικά του είναι η δεκτικότητα.

Ορθές Αποφάσεις – Τσεν

Σ’ αυτό το στάδιο αρχίζουμε να εφαρμόζουμε αυτά που μάθαμε. Η θεωρία γίνεται πράξη, όπως φαίνεται από την κάτω γραμμή που αντιστοιχεί, όπως είπαμε, στο σώμα.

Ορθές Ομιλίες – Καν

Σ’ αυτό το στάδιο αρχίζουμε να μεταφέρουμε όσα γνωρίζουμε στους άλλους. Η αγάπη μας για τους ανθρώπους μας κάνει να θέλουμε να τους μεταδώσουμε αυτά που ζούμε.

Ορθή Συμπεριφορά – Τούι

Εδώ βρισκόμαστε στην αρχή της κατανόησης της αστάθειας και της μεταβλητότητας του κόσμου που ζούμε. Είναι το στάδιο που, για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε, χρειαζόμαστε τη στήριξη της διδασκαλίας των σοφών, αυτών που ξέρουν περισσότερα από εμάς.

Ορθά Μέσα Ζωής – Κεν

Είναι το στάδιο που βρίσκουμε αυτές τις διδασκαλίες που αναφέραμε παραπάνω, μέσα μας. Ο νοητικός μας κόσμος έχει αναπτυχθεί.

Ορθή Προσπάθεια – Λι

Σε αυτό το στάδιο πλέον έχουμε ταύτιση θεωρίας και πράξης. Ο νοητικός μας κόσμος εκδηλώνεται στο φυσικό, οι πράξεις μας είναι αντανάκλαση των ιδεών μας. Εδώ πια εφαρμόζουμε την ορθή δράση, βοηθώντας ενεργά την ανθρωπότητα.

Ορθή Σκέψη – Σουν

Το σώμα υπακούει στην ψυχή και στο νου. Κάθε ενέργειά μας είναι έκφραση του νόμου.

Ορθή Συγκέντρωση – Τσιέν

Πλήρης αρμονία μεταξύ σώματος-ψυχής και νου. Έχουμε φτάσει στο τέλος του δρόμου.

Το Ι Τσινγκ ως μέθοδος μαντικής

Όπως είδαμε, οι συνδυασμοί των οχτώ αυτών τριγράμμων ανά δυάδες οδήγησαν στα εξήντα τέσσερα εξάγραμμα. Κάθε εξάγραμμο συνοδεύεται από ένα γενικό κείμενο, ενώ κάθε μία από τις έξι γραμμές του εξαγράμμου έχει δικό της κείμενο. Το γενικό κείμενο περιγράφει την κεντρική ιδέα του εξαγράμμου ενώ οι γραμμές αναφέρονται σε συγκεκριμένα στοιχεία της εξέλιξης της κεντρικής ιδέας. Αυτή η δομή επιτρέπει μια γενική ανάγνωση αλλά και μια πιο συγκεκριμένη εκτίμηση των επιμέρους χαρακτηριστικών της δεδομένης στιγμής. Τα εξάγραμμα μαζί με τα κείμενα που το συνοδεύουν αποτελούν το Ι Τσινγκ το οποίο, την εποχή της δυναστείας Τζόου, ορίστηκε επίσημη μαντική τέχνη της αυλής.

Οι Δυτικοί αναγνώστες γνωρίζουν το Ι Τσινγκ κυρίως από τη γερμανική μετάφραση του Ρίχαρτ Βίλελμ (1923), που μετέφερε κατόπιν στα αγγλικά η Κάρι Μπέινς. (Αυτή τη μετάφραση χρησιμοποίησε ο Καρλ Γιουνγκ στις ψυχαναλυτικές του έρευνες τη δεκαετία του 1960).

Στην πραγματικότητα, το αυθεντικό πρόσωπο του Ι Τσινγκ παρέμεινε θαμμένο για δύο χιλιάδες χρόνια μέχρις ότου o κομφουκιανισμός έπαψε να είναι επίσημο δόγμα και οι ερευνητές μπόρεσαν να διεξαγάγουν αντικειμενικές και αμερόληπτες μελέτες.

Σήμερα, είμαστε πλέον σε θέση να γνωρίζουμε ότι το Ι Τσινγκ είναι μια συλλογή μαντικών κειμένων, όπου συμπεριλαμβάνονται λαϊκά ποιήματα τα οποία διατηρούν τη ρίμα τους και στη σύγχρονη κινεζική γλώσσα, και ιστορικές αφηγήσεις που αποτελούν μέχρι και σήμερα τμήμα της ζωντανής παράδοσης του κινεζικού λαού.

Πιθανολογείται ότι, η σύνθεση και η επιμέλεια του αυθεντικού κειμένου θα πρέπει να πραγματώθηκε μέσα σε μια μακρά χρονική περίοδο, με γνώμονα την εμπειρία από τη μαντική του χρήση. Η ποιητική έκφραση θα πρέπει να προέκυψε από την εξέλιξη του κειμένου, ως ένα ουσιαστικό συστατικό για τη δημιουργία ενός καλού χρησμού.

Ως μέθοδο μαντικής, το Ι Τσινγκ εφαρμόζεται εδώ και τουλάχιστον 3.000 χρόνια. Η επισημοποίηση του Ι Τσινγκ οδήγησε σε ένα είδος τυποποίησης των κειμένων των εξαγράμμων. Τα κείμενα αυτά αποτελούν για κάποιες περιπτώσεις εξαγράμμων καθαρούς χρησμούς, ενώ άλλοτε αφηγούνται ιστορίες ή παρέχουν γενικές συμβουλές και παροτρύνσεις. Η γλώσσα των κειμένων χαρακτηρίζεται συχνά από μία λιτότητα και μία ασάφεια που συνάδει με το είδος μιας μαντικής ρήσης, ενώ πολλές φορές έχουν και ποιητικό χαρακτήρα, με αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό πως αν και η γλώσσα είναι αρχαϊκή, πολλά κείμενα ομοιοκαταληκτούν και στα σύγχρονα κινεζικά.

Θέτουμε ένα ερώτημα και σχηματίζουμε ένα εξάγραμμο. Η μέθοδος που χρησιμοποιεί ο μάντης για να δημιουργήσει το εξάγραμμο εξαρτάται από τις περιστάσεις και τις πεποιθήσεις του. Επιπλέον, κάθε εξάγραμμο συνοδεύεται από ένα παραδοσιακό κείμενο, που ονομάζεται «χρησμός», ενώ και κάθε επιμέρους γραμμή έχει επίσης το δικό της κείμενο. Το γενικό κείμενο του εξαγράμμου περιγράφει την κεντρική του ιδέα, ενώ το κείμενο κάθε γραμμής αναφέρεται σε συγκεκριμένα στοιχεία της εξέλιξης αυτής της κεντρικής ιδέας. Όταν μια γραμμή του εξάγραμμου αλλάξει, τότε αλλάζει ολόκληρο το νόημα (κείμενο) του εξαγράμμου και επομένως τα εξάγραμμα δεν είναι στατικά αλλά σε διαρκή μεταλλαγή. Η διττή αυτή δομή γραμμών και κειμένων επιτρέπει παράλληλα τη δημιουργία ενός συνολικού χρησμού που παράγεται από τους συνδυασμούς των γραμμών.

Σύμφωνα με την παράδοση, τα ονόματα των εξαγράμμων είναι έργο του βασιλιά Γουέν και υποδηλώνουν διαφορετικά περιστατικά και καταστάσεις. Το όνομα του εξαγράμμου μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την έννοια του «χρησμού» που πήραμε, ως απάντηση στην ερώτησή μας. Τις περισσότερες φορές ο τίτλος των εξαγράμμων δεν είναι αρκετός και πρέπει να διαβάσουμε όλη την ανάλυση για να καταλάβουμε μία κατάσταση.

Οι χρησμοί των εξαγράμμων είναι τα μικρά κειμενάκια που τα συνοδεύουν και μας δίνουν συμβουλές σχετικά με την πραγματική κατάσταση που περιγράφεται από το εξάγραμμο. Μας διευκολύνουν να ανακαλύψουμε σε αυτούς τις πιθανές προτάσεις, την ευκαιρία ή την κακή συγκυρία προκειμένου να υλοποιήσουμε ή όχι μια πρόθεσή μας.

Η «εικόνα» είναι παρόμοια με τον χρησμό, τόσο στη δομή όσο και στη λειτουργία. Σύμφωνα με την παράδοση, η Εικόνα του κάθε εξαγράμμου προέρχεται από τον ίδιο τον Κομφούκιο ή από τους μεταγενέστερους μαθητές του που ακολούθησαν την ηθική φιλοσοφία του. Στην περίπτωση της Εικόνας μπορούμε και πάλι να βρούμε υποδείξεις για το τι πρέπει να κάνουμε, – όπως και με τον χρησμό – αλλά η ερμηνεία αυτή έχει φιλοσοφικό -δεοντολογικό χαρακτήρα και ουσιαστικά αποτελεί έναν κώδικα συμπεριφοράς του αποκαλούμενου «Ευγενούς» ή «Σοφού Ανθρώπου».

Εκτός από τον χρησμό και την εικόνα που περιγράφουν καθένα από τα 64 εξάγραμμα, πολύ σημαντική είναι και η περιγραφή της θέσης της κάθε μιας γραμμής. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν 6 διαφορετικές περιγραφές για κάθε γραμμή καθενός από τα 64 εξάγραμμα, πράγμα που ανεβάζει τον αριθμό των κειμένων αυτών σε 6×64=384! Τα κείμενα αυτά ονομάζονται «Γιάο» και μας παρέχουν λεπτομερείς συμβουλές σχετικά με την έννοια του εξαγράμμου ή σύντομα συμπεράσματα, όπως: «καμία ευθύνη», «τύψεις», «καλή τύχη», και ούτω καθεξής. Αυτά τα κείμενα δημιουργήθηκαν από τον γιο του βασιλιά Γουέν, τον Δούκα του Τσου.

Παραθέτουμε μια λίστα με τα ονόματα των εξαγράμμων:

1	“Δύναμη δημιουργίας”	33	“Υποχώρηση”
2	“Ο αγρός – η υποταγή”	34	“Η δύναμη του Μεγάλου”
3	“Δυσκολίες στην αρχή”	35	“Πρόοδος”
4	“Νεανική ανωριμότητα”	36	“Συσκότιση του φωτός”
5	“Αναμονή – (τάισμα) “	37	“Η οικογένεια”
6	“Σύγκρουση”	38	“Αντιπαλότητα”
7	“Ο στρατός”	39	“Εμπόδιο”
8	“Η συμμαχία”	40	“Απελευθέρωση”
9	“Η δύναμη του ελάχιστου”	41	“Μείωση”
10	“Σωστή συμπεριφορά”	42	“Αύξηση”
11	“Ειρήνη”	43	“Απόδραση – Αποφασιστικότητα”
12	“Στασιμότητα και ακινησία”	44	“Επερχόμενη συνάντηση”
13	“Συντροφιά”	45	“Συνάντηση, συγκέντρωση”
14	“Μεγάλα αποκτήματα”	46	“Ανέβασμα”
15	“Σεμνότητα”	47	“Καταστολή – Εξάντληση”
16	“Ενθουσιασμός”	48	“Το πηγάδι”
17	“Ακολούθημα”	49	“Επανάσταση”
18	“Επιδιόρθωση”	50	“Η χύτρα”
19	“Πλησίασμα”	51	“Διέγερση, σοκ, κεραυνός”
20	“Παρατήρηση & περισυλλογή”	52	“Ακινησία, Βουνό”
21	“Δάγκωμα”	53	“Ανάπτυξη (σταδιακή πρόοδος) “
22	“Χάρη”	54	“Κορίτσι σε ώρα γάμου”
23	“Ξεχώρισμα, Χωρισμός”	55	“Αφθονία (πληρότητα) “
24	“Επιστροφή – Σημείο καμπής”	56	“Ο περιπλανώμενος”
25	“Αθωότητα – Απροσδόκητο”	57	“Ο ευγενής (διείσδυση, άνεμος, έδαφος) “
26	“Η ισχύς του μεγαλείου”	58	“Ο χαρούμενος, η λίμνη”
27	“Τάισμα”	59	“Διασπορά (Διάλυση) “
28	“Επικράτηση του όγκου”	60	“Περιορισμός”
29	“Άβυσσος – Νερό”	61	“Εσωτερική Αλήθεια”
30	“Προσκόλληση, Φωτιά”	62	“Το μεγαλύτερο μέρος του Μικρού”
31	“Επιρροή – Ερωτική προσέγγιση”	63	“Μετά την ολοκλήρωση”
32	“Διάρκεια”	64	“Πριν από την ολοκλήρωση”