Η σημαντικότερη αποκρυφίστρια στην ιστορία του Δυτικού πολιτισμού και η μεγαλύτερη μορφή της θεοσοφικής σκέψης, η Έλενα Πέτροβνα Μπλαβάτσκυ, συντ. Ε.Π.Μ. (ΗΕLΕΝΑ ΡΕΤROVNA ΒΙΑVΑΤSΚΥ), γεννήθηκε τα μεσάνυχτα της 12ης Αυγούστου ( 3η Ιουλίου με το παλιό ημερολόγιο) του 1831 στο Αικατερινοσλάβ της Ουκρανίας, μια πόλη που βρίσκεται στη δεξιά όχθη του ποταμού Δνείπερου. Αυτή η νύχτα (31 Ιουλίου) για το Ρωσικό λαό είναι αντίστοιχη με τη νύχτα του Αι Γιάννη άλλων περιοχών της Δυτικής Ευρώπης, δηλαδή είναι μια “μαγική νύχτα.”
Είναι πολύ δύσκολο να γραφεί η πλήρης ιστορία της ζωής της παρ’ όλο ότι έχουν κυκλοφορήσει πολλά βιβλία αναφερόμενα στην πληθώρα των γεγονότων και των δραστηριοτήτων της πολυκύμαντης ζωής της. Είναι βέβαιο ότι ήταν ένας πολύ ασυνήθιστος άνθρωπος για την εποχή της και τόσο πολύπλευρη προσωπικότητα, γιατί δεν ήταν μόνο συγγραφέας, αποκρυφίστρια, περιηγήτρια, δεν ήταν μόνο μια έξοχη διανοούμενη με βαθιά γνώση των παραδόσεων και των θρησκειών του κόσμου. Ήταν όλα αυτά αλλά και κάτι περισσότερο, κάτι άλλο που δεν είναι εύκολο να οριστεί με σαφήνεια.
Ήταν μοναχοκόρη μιας ευγενούς και σημαντικής οικογένειας. Η καταγωγή του οίκου της ανάγεται στην εποχή του Ρούρικ του Νόβγκοροντ, στην αυλή του Ρώσικου έθνους και η ιστορία της οικογένειάς της είναι και η ιστορία της Ρωσίας.
Πατέρας της ήταν ο συνταγματάρχης Πήτερ Αλεξέγιεβιτς φον Χαν και παππούς της ο στρατηγός Αλέξης Χαν του Ρότεστερν του Μέκλενμπουργκ της Γερμανίας, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στη Ρωσία. Μητέρα της ήταν η Ελένα Ανδρέγιεβνα, ντε Φαντεγίεβ, αναγνωρισμένη και προικισμένη συγγραφέας / μυθιστοριογράφος η οποία πέθανε νέα (απόσπασμα εξώφυλλου του βιβλίου “Η.Ρ. ΒΙΑVΑΤSΚΥ – COLLECTED WRITINGS”). Η Μητέρα της ήταν συγγενής του τσάρου. Η γιαγιά της ήταν η Πριγκίπισσα Ελένα Παβλόβνα Ντολγκορούκοβ η οποία επίβλεψε την εκπαίδευσή της στο Σάρατοβ και την Τυφλίδα του Καυκάσου. Βαφτίστηκε σύμφωνα με το τυπικό της Ορθόδοξης Ρωσικής Εκκλησίας. Αναφέρεται ότι γεννήθηκε πρόωρα και είχε πάντα ευαίσθητη υγεία.
Από πολύ μικρή έδειξε ότι επρόκειτο για ασυνήθιστο άτομο, όχι μόνο εξαιτίας του ατίθασου και δυναμικού χαρακτήρα της, άλλα κυρίως εξαιτίας των διαφόρων φαινομένων που την συνόδευαν στα πρώτα χρόνια της παιδικής και της εφηβικής της ηλικίας: έβλεπε και συνομιλούσε με “αόρατους συντρόφους”, εμφάνιζε ικανότητες τηλεπάθειας και διόρασης. Από μικρή συγκεντρωνόταν στον εαυτό της και ήταν πάντα πολύ σιωπηλή. Είχε φοβερές έμφυτες παραψυχολογικές δυνάμεις εξαιτίας των οποίων αποκλειόταν από τον κόλπο της αριστοκρατικής οικογένειάς της, η οποία ονόμαζε “μαγεία” καθετί που βρισκόταν έξω από τα καθιερωμένα. Έτσι κι εκείνη προτιμούσε περισσότερο την συντροφιά των υπηρετών του σπιτιού και των παιδιών τους ή των βοσκών και των ταξιδιωτών που έφταναν στην πόρτα τους. Η Ελένα έδειξε ότι ήταν “και αντιδραστικό παιδί, που απεχθανόταν τους τυπικισμούς του κατεστημένου και τις υποκρισίες. Υπήρξε όμως, και αρκετά ευαίσθητη, ώστε να καταλάβει ότι οι πράξεις της δεν θα έπρεπε να αναστατώνουν την οικογένεια της, ούτε να πληγώνουν την τιμή της.” (Απόσπασμα από το Φυλλάδιο της Ν.Α. Α’ ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ “ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ”, σελ. 3 )·…..
Έγινε μισητή όταν προφήτεψε με μεγάλη ακρίβεια την ημέρα του θανάτου μερικών παλιών συγγενών και φίλων που επισκέπτονταν τις αίθουσες των γονιών της στις γιορτές. Δοκίμαζαν πραγματικό τρόμο όταν τους έλεγε όσα σκέπτονταν και προκαλούσε γέλια, θορύβους και ανέμους στις απομονωμένες αίθουσες. Ήταν τότε μόνο 4 χρονών.
Σε πολύ μικρή ηλικία ταξίδεψε με τον Πατέρα της στη Δυτική Ευρώπη.
Πήρε την βασική εκπαίδευση μιας ντάμας της Ρωσικής αριστοκρατίας. Έμαθε Αγγλικά και Γαλλικά. Επίσης σπούδασε μουσική και έδειξε μεγάλη δεξιοτεχνία στο πιάνο. Όταν ήταν 11 χρονών πέθανε η μητέρα της και πήγε να ζήσει με την γιαγιά της στο Σερατώφ όπου κυβερνήτης ήταν ο παππούς της.
Αναφέρεται ότι είχε δύσκολο χαρακτήρα και αδύνατη υγεία και συχνά κινδύνευσε να πεθάνει, όπως λέει και η ίδια. Στην ηλικία των 11 χρόνων ίππευε, κάτι που ήταν απαγορευμένο εκείνη την εποχή για μια κοπέλα ευγενικής καταγωγής. Στην ηλικία των 14 χρόνων έπεσε από τη σέλλα του αλόγου και μπροστά στα έκπληκτα μάτια μερικών παρευρισκόμενων έμεινε, αιωρούμενη μέχρι να ξαναπέσει στη σέλλα.
Λόγω όλων αυτών τον περιστατικών, η οικογένειά της θέλησε να την παντρέψει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Κι έτσι, παρ΄όλες τις διαμαρτυρίες της, την πάντρεψαν στα 18 της, το 1849, με ένα σαραντάρη, τον Νικηφόρο Μπλαβάτσκυ, που ήταν υποδιοικητής της επαρχίας Εριβάν. Λίγους μήνες αργότερα, η εξαιρετική νέα που θα είχε το επώνυμο Μπλαβάτσκυ για την υπόλοιπη ζωή της, σαν ενθύμιο εκείνου του τόσο καλόκαρδου ανθρώπου που θα μπορούσε να ήταν πατέρας της, διέφυγε από το παλάτι με το άλογο και μετά, μεταμφιεσμένη ως ναύτης ή γκαρσόνι, μπήκε σ’ ένα πλοίο που πήγαινε στην Αλεξάνδρεια. Κι έτσι, ξεφεύγοντας από τους κοινωνικούς συμβιβασμούς που έσφιγγαν το ανήσυχο πνεύμα της, αρχίζει να γυρίζει τον κόσμο. Από τότε ξεκινάει μια περίοδος της ζωής της γεμάτη περιπλανήσεις και περιπέτειες, με την οικονομική υποστήριξη του πατέρα της. Συνεργάζεται με αρχαιολογικές αποστολές στην Αίγυπτο και φτάνει κατά τη διάρκεια όλης της ζωής της να κάνει τον γύρο του κόσμου 7 φορές, συλλέγοντας πολύτιμες πληροφορίες, κάτι το εντελώς πρωτοποριακό για εκείνη την εποχή. Όταν διέφυγε από τη Ρωσία μετά το γάμο της ταξίδεψε στη Τουρκία, Ελλάδα, Αίγυπτο, Γαλλία μεταξύ του 1849-50. Στο Κάιρο ανακάλυψε ένα ηλικιωμένο Κόπτη μάγο, ονόματι Παύλος Μέταμον, στον οποίο μαθήτευσε επί τρεις μήνες. Αυτή την πρώτη περίοδο της ζωής, που μπορούμε να ονομάσουμε σαν πρώτη φάση, είχε έρθει σε επαφή με πνευματιστές, που την εποχή εκείνη ήταν πολύ της μόδας.
Πέρασαν 10 χρόνια μέχρι να γυρίσει στη Ρωσία για να διαλυθεί νόμιμα ο γάμος της. Αυτή η περίοδος της ζωής της είναι πολύ σκοτεινή (1846 – 1872 ) διότι η Ε.Π.Μ. δεν άφησε συγκεκριμένα δεδομένα, ο δε βιογράφος της Α.Ρ. ΣΙΝΕΤΤ (Εκδότης της Αγγλο-Ινδικής εφημερίδας “ΤΗΕ ΡΙΟΝΕΕR”) εκδηλώνει την απογοήτευσή του μπροστά στις αντιφατικές πληροφορίες, οι οποίες δεν καταλήγουν σε συγκεκριμένα συμπεράσματα.
Ανάμεσα στους “αόρατους συντρόφους” της παιδικής της ηλικίας εμφανίζεται συχνά η μορφή ενός μελαψού άνδρα, ο οποίος πολλές φορές την έσωσε από διαφόρους κινδύνους. Είναι πια συνηθισμένη στην αόρατη παρουσία του, όταν σε ηλικία είκοσι ετών, και ενώ βρισκόταν στο Λονδίνο, συναντά πρόσωπο με πρόσωπο αυτόν τον “φύλακα άγγελο” της. Μπορεί κανείς να φανταστεί τη χαρά και την αγαλλίαση της: “Μια αξέχαστη νύχτα!. Όταν στις 12 Αυγούστου του 1851 συνάντησα τον Διδάσκαλο των ονείρων μου!”, έγραψε η ίδια στο ημερολόγιo της. Από εκείνη τη στιγμή και πέρα αφοσιώνεται ολοκληρωτικά στην υπηρεσία των Διδασκάλων, των Μαχάτμα, όπως τους αποκαλεί. Αναφέρεται στην ΕΓK/ΔΕΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ Π. ΓΡΑΒΙΓΓΕΡ, Σελ. 356, ότι το προστατευτικό πνεύμα της Ε.Π.Μ. αυτοαποκαλείται τότε Τζών Κίγκ (αργότερα μετονομάσθη σε Διδάσκαλο Μορύα. ) Από αυτό το σημείο μπορούμε να πούμε ότι αρχίζει η δεύτερη φάση της ζωής της. Αργότερα αυτή τη χρονιά αναχώρησε για τον Καναδά, πήγε στη Νέα Ορλεάνη, Μεξικό, Νότιο Αμερική, Δυτικές Ινδίες και μετά, το 1852, πήγε στην Ινδία μέσω Κεϋλάνης με σκοπό να φθάσει μέχρι το Θιβέτ. Επειδή όμως οι Αγγλικές Αρχές δεν της επέτρεψαν να περάσει τα σύνορα, επέστρεψε τo 1853 στην Αγγλία και πάλι μετέβη στης Η.Π.Α. το καλοκαίρι του 1855 περνώντας τα Βραχώδη Όρη (ΡΟCΚΙΕ5) με καραβάνι από πρόσφυγες.
Το περιπετειώδες πνεύμα και η νιότη της την οδήγησαν, μεταμφιεσμένη σε αγόρι, να γίνει πολεμικός ανταποκριτής στα στρατεύματα του Γαριβάλδη, στις μάχες του Ρίο ντε λα Πλάτα στην Αργεντινή, στην Πορτογαλική αυτοκρατορία και στον πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Αμερικής. Μία δημοσιογράφος πολέμου εκείνη την εποχή ήταν τόσο ασυνήθιστο πράγμα που όταν την ανακάλυψαν την έκλεισαν στη φυλακή.
Αναχώρησε για την Ινδία αργά το 1855 μέσω της Ιαπωνίας και τα Στενά όπου και πάλι δοκίμασε με ανδρικά ρούχα να εισέλθει στο Θιβέτ αν και πάλι χωρίς επιτυχία. Ταξίδεψε σ’ όλη την Ινδία, Κασμίρ, κάποια μέρη του Θιβέτ, Βιρμανία μεταξύ το 1856-57. Επέστρεψε στην Ευρώπη μέσω Ιάβας το 1858, όπου βρίσκεται στην Γαλλία και Γερμανία, και επανέρχεται και πάλι στα Βαλκάνια, όπου χειροκροτείται στον ιππόδρομο για την ιππευτική της δεξιοτεχνία. Γενικώς, κατά την εποχή εκείνη, αναγνωρίζεται ως η σύζυγος του διάσημου καλλιτέχνη της Όπερας ‘Μέτροβιτς’. Ταξιδεύει λοιπόν σε όλο τον κόσμο σε μια αναζήτηση της αλήθειας και της γνώσης που έχει διασωθεί από την αρχαιότητα αλλά και σαν αγγελιοφόρος των Μυημένων Διδασκάλων της. Τα ταξίδια της την οδήγησαν σε όλα σχεδόν τα μέρη του κόσμου όπου μπορεί να κρυβόταν κάποια μυστική γνώση, κάποια απόκρυφη παράδοση. Στις χώρες της Ευρώπης, δυτικής και ανατολικής, της Μικράς Ασίας, της Αφρικής, της Ασίας, της Αμερικής, συνάντησε Σαμάνους, Ινδιάνους, Μάγους, Σούφι, Κόπτες, Ροδόσταυρους. Στα ταξίδια της αυτά καθοδηγείται από τους Διδασκάλους και συναντάει επίσης αρκετούς Μυημένους της Μυστικής Αδελφότητας.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου της ζωής της λαμβάνει χώρα και η αποκρυφιστική της εκπαίδευση για το έργο το οποίο επρόκειτο να της ανατεθεί. Όσον αφορά αυτή την όψη ελάχιστα είναι γνωστά, εκτός μόνο από το γεγονός ότι ταξίδεψε δύο φορές στο Θιβέτ και έμεινε κοντά στο άσραμ του Διδασκάλου της. Όμως στις “ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΩΝ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ” του Ροτζέρ ντε Πινς (ROGER DΕ ΡΙΝS) αναφέρεται ότι “Η Μπλαβάτσκυ επιφορτίσθηκε με το έργο της γνωστοποίησης στον πολύ κόσμο της ύπαρξης της Λευκής Αδελφότητας. Επιφορτίσθηκε να αποκαλύψει πώς δρα και λειτουργεί η Αδελφότητα στον υλικό κόσμο, καθώς και στους Ανώτερους ή Εσωτερικούς αόρατους κόσμους.” Το βέβαιο είναι ότι κατά την περίοδο αυτή η Ε.Π.Μ. εκπαιδεύεται και μαθαίνει να κυριαρχεί τις ικανότητες που είχε από μικρή, έτσι ώστε να μπορεί να ελέγχει η ίδια τα φαινόμενα και να μην υπόκειται σ’ αυτά. Επίσης με τη βοήθεια του Δασκάλου της μαθαίνει να διεισδύει στο μυστικό χώρο της αρχαίας σοφίας και να λαμβάνει μηνύματα των Δασκάλων της και να τα μεταβιβάζει στους αποδέκτες τους, ξεπερνώντας θαρραλέα κάθε κίνδυνο και παρερμηνεία.
Στην ΕΓΚ/ΔΕΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΣΜΟΥ του Π. ΓΡΑΒΙΓΓΕΡ, Σελ. 356, αναφέρεται ότι την περίοδο αυτή, η Ε.Π.Μ. απέκτησε και ένα υιό (πατέρας πιθανολογείται ο Βαρώνος Νικόλαος Μάγιεντορφ) που γεννήθηκε το 1858 στη Ρωσία και αργότερα πέθανε στην Ιταλία. Όμως, κατά τα νεώτερα ο βιογράφος Βικτόρ Α. Ένδερσμπη (VICTOR Α. ΕΝDΕRSΒΥ), που λεπτομερώς ερεύνησε την υπόθεσή της, αποδεικνύει ότι αυτός ο ισχυρισμός δεν αληθεύει διότι της ήταν φυσικά αδύνατο να αποκτήσει παιδί και το δήθεν “παιδί” υιοθετήθηκε με τη Βοήθεια του Μπλαβάτσκυ με τον οποίο διατήρησε φιλική σχέση.
Αναχώρησε και πάλι από την Ρωσία για τον Καύκασο στις αρχές του 1860, όπου ταξίδεψε ανάμεσα στις φυλές των ιθαγενών, παραμένοντας εκεί μέχρι το 1864. ή 1865. Κατόπιν και πάλι ταξίδεψε εκτεταμένα στα Βαλκάνια, Αίγυπτο, Συρία, Ιταλία το 1866-67. Μέσω Κύπρου και Αθηνών επανέρχεται στην Ευρώπη όπου μεταμφιεσμένη με ανδρικά ενδύματα πολεμά με το μικρό στρατό του Γαριβάλδη στη μάχη της Μεντάνα (3 Νοεμβρίου, 1867) εναντίον των Γάλλων, όπου και τραυματίστηκε σοβαρά. Πήγε και πάλι στην Ινδία και Θιβέτ με τον Δάσκαλό της, αργά το 1868. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1870. Εν συνέχεια επιβιβάστηκε για την Αίγυπτο αλλά το πλοίο ναυάγησε κοντά στο Νησί των Σπετσών στις 4 Ιουλίου 1871, και εκείνη ήταν ανάμεσα στους ελάχιστους επιζώντες. Εγκαταστάθηκε στο Κάιρο μεταξύ 1871-72 όπου προσπάθησε με τον Μέτροβιτς να ιδρύσει μία Πνευματιστική Εταιρία (“SOCIETE SPIRITE”) που σύντομα απέτυχε. Ταξίδεψε στη συνέχεια στη Συρία, Παλαιστίνη, το Λίβανο, το 1872, επιστρέφοντας για λίγο στην Έδεσσα.
Είναι γεγονός ότι ήταν μια ακούραστη ταξιδιώτισσα παρόλη την άσχημη υγεία της που της δημιουργούσε αγωνία, άγχος και βάσανα. Πάντα όμως γιατρευόταν γρήγορα, χωρίς ιατρική βοήθεια και συνέχιζε την πορεία της.
Με χαρακτήρα συχνά θυμοειδή, είχε μεγάλα χαρίσματα, μαγνητισμό και τόλμη. Ριψοκινδύνευε σε απολίτιστους τόπους…. Είχε το χάρισμα της γνώσης των γλωσσών και έτσι όχι μόνο καταλάβαινε αλλά και μιλούσε τις πιο παράξενες διαλέκτους, διάβαζε αιγυπτιακά ιερογλυφικά, σανσκριτικά, ελληνικά, λατινικά και κάθε γραφικό σύμβολο που έχει αφήσει ο άνθρωπος στο πέρασμα του χρόνου.
Μετά από σύντομα ταξίδια στην Ανατολική Ευρώπη πήγε στο Παρίσι την άνοιξη του 1873, από όπου μετά από προτροπή του Διδασκάλου της αναχώρησε για την Νέα Υόρκη όπου αποβιβάστηκε στις 7 Ιουλίου του 1873. Από το σημείο τούτο αρχίζει η κυρίως ιστορία της θεοσοφικής Εταιρίας, και η τρίτη φάση της ζωής της, που είναι ουσιαστικά και η φανερή είσοδός της στον κόσμο της δράσης και της υπηρεσίας. Το χρονικό διάστημα από το 1851 μέχρι το 1875 το χαρακτηρίζει η ίδια Ε.Π.Μ. ως σελίδες τις οποίες ευχαρίστως “θα ξερίζωνε από το βιβλίο της ζωής της” διότι δέχτηκε πολλές άδικες κατηγορίες, δυσφήμιση γενικά και αρκετούς από αυτούς που την αδίκησαν τους θεωρούσε φίλους.
Το 1874 εγκαταστάθηκε με την οικογένεια EDDY η οποία αποτέλεσε την απαρχή του νεώτερου πνευματισμού στην Αμερική. Στον ίδιο σύλλογο ανήκε και ο δημοσιογράφος συνταγματάρχης Χένρι Στιλ Όλκοττ ( HENRY SΤΕΕL OLCOTT) ο οποίος ανεγνώρισε γρήγορα ότι η Ε.Π.Μ. ήταν ένα ενδιαφέρον μέντιουμ και έπραξε ότι ήταν δυνατό για να γίνει γνωστή σε ευρύτερο κύκλο. Αργά το 1874 ξεκίνησε τη φιλολογική συγγραφική της καριέρα γράφοντας αρχικά άρθρα σε εφημερίδες σε υπεράσπιση των γνήσιων πνευματιστικών εκδηλώσεων, καθώς την εποχή εκείνη στην Αμερική επικρατούσε μανία για τον Πνευματισμό. Λίγο αργότερα ίδρυσε με τον Όλκοττ ένα άλλο κύκλο, το “MIRACLE CLUB” (Ο Σύλλογος των θαυμάτων) δηλαδή παρόμοιο πνευματιστικό κύκλο. Την 7-9-1875 πρότεινε ο GΗ. FELT την επέκταση του κύκλου και τη μετονομασία αυτού σε Θεοσοφική Εταιρία. Κατά την ίδρυση της Εταιρίας αυτής (8-9-1875 ) μαζί με τον Συντ. Όλκοττ, τον Ουίλλιαμ Τζατζ (WILLIAM Q. JUGDE), που υπήρξε ο προσωπικός της δικηγόρος για 15 χρόνια, και άλλους τέθηκε ως σκοπός η μελέτη και έρευνα των αρχαίων μαγικών πρακτικών και διδασκαλιών σε αναζήτηση της αλήθειας που βρίσκεται κρυμμένη στις Τέχνες, Επιστήμες και θρησκείες της Αρχαιότητας και την ένωση μεταξύ όλων των ανθρώπων μέσα από μία εκλεκτική φιλοσοφία. Η ίδρυση της Θεοσοφικής Εταιρίας (Θ. Ε. ) – ήταν μια από τις σημαντικότερες όψεις του έργου που είχε ανατεθεί στην Ε.Π. Μπλαβάτσκυ. Στα “ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ” – Εκδόσεις “ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ” Σελ. 11/12, μας γνωρίζεται ότι :
“Όπως αναφέρεται στο καταστατικό της, ο σκοπός της Θ.Ε. ήταν να καλλιεργήσει και να προωθήσει την ιδέα της Παγκόσμιας Αδελφότητας των ανθρώπων χωρίς καμιά φυλετική, θρησκευτική ή κοινωνική διάκριση, καθώς επίσης να μελετήσει τις διάφορες φιλοσοφίες και να τις παρουσιάσει στο κοινό μέσω διαφόρων έργων που θα ερμήνευαν τις εξωτερικές θρησκείες κάτω από το φως των εσωτερικών διδασκαλιών”.
Η Ε.Π.Μ. υπήρξε μια από τις πρώτες γυναίκες της Δύσης που άνοιξε το δρόμο για τη σημερινή αποδοχή πραγμάτων όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα, η χορτοφαγία κλπ.,
για να μην αναφέρουμε το ρεύμα των Σβάμι, των Γιόγκι και των Γκουρού που κινήθηκαν προς τη Δύση.”
Την ίδια εποχή αρχίζει και η δεύτερη όψη του έργου της, που ήταν η συγγραφή βιβλίων και άρθρων γύρω από τα θέματα του αποκρυφισμού και της μυστικής παράδοσης. Κατά τα επόμενα δύο έτη η Ε.Π.Μ. επιδόθηκε στην μελέτη νεώτερων και παλαιότερων μυστικών, μαγικών κ.α. βιβλίων και έγραψε το πρώτο σημαντικό έργο της, την “ΙΣΙΔΑ ΑΠΟΚΑΛΥΜΜΕΝΗ”, που κυκλοφόρησε την 2-10-1877, και είχε τόση επιτυχία που εξαντλήθηκε στην 1η έκδοση στην αγγλική πριν βγει από το πιεστήριο. Πάνω στο βιβλίο αυτό ασκήθηκε κριτική για την εχθρική στάση της συγγραφέως απέναντι στον Χριστιανισμό και τη συνηθισμένη Επιστήμη διότι το αξιοπρόσεκτο αυτό βιβλίο παριστάνει την πρώτη προσπάθεια υποστήριξης των αρχαίων θρησκειών εναντίον των συνήθων προλήψεων, ταυτόχρονα για πρώτη φορά σύρεται διαχωριστική γραμμή μεταξύ θαυμάσιων φαινομένων και αληθινής θρησκείας.
Αντίθετα με ότι πιστεύεται, παρόλο που η Μπλαβάτσκυ υπήρξε συνιδρυτής της Θ.Ε. και εργάστηκε γι’ αυτήν σ’ όλη της την ζωή, ο πρώτος Πρόεδρός της υπήρξε ο Όλκοττ. Η Ε.Π. Μπλαβάτσκυ διεύθυνε όμως το Εσωτερικό Τμήμα της Θ.Ε. που υπήρξε ανεξάντλητη πηγή απ’ όπου ήπιαν όλοι οι ιδρυτές μεταγενέστερων σχολών : η Ανθρωποσοφία, η Αρχαία Σχολή, η Φιλελεύθερη Καθολική Εκκλησία, η Ροδοσταυρική Εταιρία, η ΑΜΟRC, το Τάγμα της Θούλης, κλπ. Η εταιρία είχε μεγάλη επιτυχία στον κόσμο. Είχε πρωτεύουσα την Αδυάρ της Ινδίας, χάρη σε μία μεγάλη δωρεά του Βασιλιά της Μπεναρές.
Η Ε.Π.Μ. έγινε πολίτης της Αμερικής την 8η Ιουλίου, 1878. Αναχώρησαν με τον Όλκοττ για την Ινδία την 17η Δεκεμβρίου, 1878 και εγκαταστάθηκαν στην Βομβάη. Εκεί τον Ιανουάριο του 1879 η Ε.Π.Μ. και ο Όλκοττ μεταπήδησαν στον Βουδισμό. Εν τω μεταξύ η Θ.Ε. μυστικά ενώθηκε με την “Αρυα Σαμάς” της Βομβάης. Στους κόλπους της “Αρυα Σαμάς” αποκαλύφθηκε η θεωρία της Μεγάλης Λευκής Αδελφότητας του Θιβέτ και η ιστορία των Διδασκάλων. Στην Ινδία ξεκινούν το ουσιαστικό τους έργο με περιοδείες σε όλη τη χώρα και την ίδρυση παραρτημάτων της Θεοσοφικής Εταιρίας τόσο στην Ινδία, όσο και στην Ευρώπη. Η Θ.Ε. αποκτά χιλιάδες μέλη και παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή της Ινδίας, κυρίως μέσω του περιοδικού “ΘΕΟΣΟΦΙΣΤΗΣ” που εξέδωσε η Ε.Π.Μ. ένα χρόνο μετά την άφιξή της στην Ινδία. Μέσα από τις σελίδες του περιοδικού αυτού παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην αγγλική γλώσσα άρθρα και μελέτες που αναφέρονται στις διδασκαλίες των Ινδών και θιβετανών σοφών, καθώς και οι πρώτες ιδέες και οι βασικές αρχές της Μυστικής Δοξασίας.
Την 21-2-1884 η Ε.Π.Μ. και ο Όλκοττ ταξίδευαν εκ νέου στην Ευρώπη όπου παρέμειναν μέχρι τέλους του έτους, και πάλι επέστρεψαν την 20-12-1884 στο Μαδράς. Κατά το διάστημα αυτού του έτους, η Ε.Π.Μ. διέμεινε στη Γερμανία με την οικογένεια GEBHARDT στο Ελμπερφέλντ, όπου παρουσία του W. H. JUDGE (Τζάτζ) και του DR Χύμπε-Σλαιντεν, ιδρύθηκε η πρώτη γερμανική Θ.Ε. την 23-7-1884·
Η Ε.Π.Μ. ταξιδεύει συνεχώς, ενώ παράλληλα γράφει ασταμάτητα: επιστολές, άρθρα, ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Τα άρθρα της, που υπέγραφε πάντα με ψευδώνυμα, γέμιζαν τις σελίδες των πιο σημαντικών εφημερίδων και περιοδικών της Βικτωριανής εποχής, κατά την οποία υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον για τις εξωτικές και παράξενες χώρες, σχεδόν ανεξερεύνητες, που είχε διασχίσει η Μπλαβάτσκυ.
Κατά το διάστημα αυτό που ήταν στην Ευρώπη εγκαταστάθηκε για λίγο στο Παρίσι για να γράψει τη “ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΟΞΑΣΙΑ”. Έκανε ένα σύντομο ταξίδι στο Λονδίνο και μετά το φθινόπωρο του 1884 μετακόμισε στο Ελμπερφέλντ της Γερμανίας, όπου κατά το διάστημα αυτό ξέσπασε η συνωμοσία των Κουλομπ (ένα ζεύγος που ήταν επιστάτης και οικοκυρά, στο οίκημα που διέμεναν) στο Αδυάρ, κατά την απουσία της. Αυτή η υπόθεση ήταν πολύ περίπλοκη και σχετιζόταν μ’ ένα ερμάριο (που λειτουργούσε σαν ιεροφυλάκιο) με οπίσθια μυστική θύρα (ή τουλάχιστον έτσι παρουσιάστηκε από το ζεύγος Κουλομπ για να την κατηγορήσουν. Επίσης, έστειλαν και κατηγορητήριο άρθρο σε ιεραποστολικό περιοδικό κατηγορώντας την ότι ήταν απατεώνας καθώς υποστήριζαν ότι πολλά από τα ‘φαινόμενα’ ήταν στημένα κόλπα και συνεργάστηκαν μαζί της σ’ αυτά. Κατά τον Βίκτορ Ένδερσμπυ, βιογράφο μεταγενέστερων χρόνων, που ερεύνησε το όλο θέμα, είναι εμφανές ότι τα αληθινά στοιχεία είχαν παραποιηθεί σε τέτοιο βαθμό που έγιναν εσκεμμένα παραλείψεις εντελώς αληθινών στοιχείων για να δοθεί στην υπόθεση μια προκατασκευασμένη παραποιημένη εικόνα για να κατηγορηθεί η Ε.Π.Μ. Την υπόθεση αυτή ‘ερεύνησε’ με πολύ πρόχειρο τρόπο ο Ρΐτσαρντ Χότζσον (RICHARD HODGSON) που ερευνούσε για λογαριασμό της Εταιρίας Ψυχικών Ερευνών (BRITISH SOCIETY FOR PSYCHICAL RESEARCH – S.P.R.). Πολλά από τα στοιχεία που έπρεπε να εξετασθούν αγνοήθηκαν τελείως. Αυτή η άδικη υπόθεση την ταλαιπώρησε πολύ και κυριολεκτικά την αρρώστησε διότι δεν είχε την δυνατή υποστήριξη από αυτούς που θεωρούσε ‘φίλους’.
Από την Αγγλία αναχώρησε και πάλι για το Αδυάρ όπου έφθασε την 21η Δεκεμβρίου του 1884.. Αρρώστησε βαριά τον Φεβρουάριο του 1885 αλλά με τη βοήθεια του Διδασκάλου της αποκαταστάθηκε η υγεία της. Τον Μάρτιο του 1885 αναχώρησε από την Ινδία οριστικά. Περνώντας από την Ιταλία, εγκαταστάθηκε στο Γούρζμπουργκ (WURZBURG) της Γερμανίας όπου έγραψε μεγάλο μέρος της “ΜΥΣΤΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ” (Μ.Δ.) που ήταν το δεύτερο μεγάλο έργο της.
Μετακόμισε στο Οστεντ τον Ιούλιο του 1886 και επισκέφθηκε το Ελμπερφέλντ που ήταν στο δρόμο της. Εκεί συνέχισε το συγγραφικό της έργο. Μετέφερε την κατοικία της στο Λονδίνο τον Μάιο του 1887 όπου αποφασίζει να μείνει με την Α. Μπεσάντ, την Κόμησσα Βασμάιστερ και τις δούκισσες του Αδεμάρ και Πομάρ. Αυτή την περίοδο επίσης ιδρύει το “Οίκημα ή Τάγμα της Μπλαβάτσκυ” (BLAVATSKY LODGE) και εκδίδει το δεύτερο περιοδικό της “Λούσιφερ” (LUCIFER) τον Σεπτέμβριο του 1887. Στην Αγγλία ιδρύει επίσης το Εσωτερικό Τμήμα της Θεοσοφικής Εταιρίας (την μετονόμασε αργότερα σε Σχολή Αρκέιν) του οποίου είχε την πλήρη ευθύνη. Εκδίδει το κυκλώπειο έργο της, την Μ.Δ., βασισμένο σε μεγάλο μέρος σε σημειώσεις που είχε κρατήσει από τα ταξίδια της, το φθινόπωρο του 1888. Οι εξαιρετικές και μορφωμένες συνοδοί της λένε θαυμαστά πράγματα γι’ αυτήν, όπως ότι διάβαζε βιβλία από απόσταση, ότι συνομιλούσε με αόρατα όντα και ότι διατηρούσε μια παράξενη αλληλογραφία….
Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι την Ε.Π.Μ. την κυνηγούσαν οι κριτικές που σίγουρα έφθειραν την υγεία της που ήταν ήδη άσχημη. Επίσης είναι αλήθεια ότι η Μπλαβάτσκυ είχε πολλούς προσωπικούς εχθρούς. Ο σπουδαιότερος είναι ο Ρενέ Γκενώ (RENE GUENON) που περιγράφεται από τον ΧΑΛ (G. A. LIVRAGA) σαν “ψευτοδιανοούμενος”. Οι κριτικές που έκανε αυτή σε αναρχικούς και στην κυβέρνηση των δημοκρατικών την έκαναν μισητή στα μέσα ενημέρωσης. Όπως μας αναφέρει και ο ΧΑΛ (G. A. LIVRAGA), στο άρθρο “Η μεγάλη αρετή της Ε.Π. Μπλαβάτσκυ” στο περιοδικό Ν.Α. τεύχος 52, σελ. 26, “στα γραπτά της υπάρχουν δύο πλευρές: Αυτή που αφορά τη διαχρονική Σοφία, στην οποία είχε βέβαια είσοδο και η άλλη, αυτή της συγγραφέως αγωνίστριας και κυνηγημένης άγρια από τις χριστιανικές εκκλησίες, τις εβραϊκές συναγωγές, τους καθηγητές και εξελικτικούς Δαρβινιστές της εποχής της. Και από αισθησιαστές δημοσιογράφους που υπάρχουν πάντα, που αντί να κριτικάρουν ιδεολογικά το έργο της, αναζητούσαν σκάνδαλα στην προσωπική της ζωή.” Ανάμεσα σ’ αυτούς που την σχολίασαν αρνητικά θα πρέπει να αναφέρουμε την Μαίμπελ Κόλινς (MABEL COLLINS) και τον Καθηγητή Έλλιοτ Κούς (ΡΚΟΡΕ330Κ
ELLIOT COUES) που, καθώς μας αναφέρει ο Βιογράφος Β. Ένδερσμπη, είχαν και οι δύο προσωπικούς λόγους για να την χτυπήσουν πισώπλατα διότι η πρώτη υπήρξε συνεκδότρια του περιοδικού της Ε.Π.Μ. στην οποία δεν επέτρεψαν να γίνει μέλος στο Εσωτερικό Τμήμα της θεοσοφικής, και αργότερα την έδιωξαν, επίσης και ο δεύτερος είχε πάρει παύση από το Αμερικάνικο Τμήμα για κακή συμπεριφορά κλπ. Επίσης, κατά τη γνώμη του Ένδερσμπη, ο Βιογράφος Τζόν Σίμοντς (JOHN SIMONS) που έγραψε το βιβλίο “MADAME ΒΙΑVΑΤSΚΥ, ΜΕDIUΜ ΑΝD ΜΑGΙSΙΑΝ” έκανε πολλές σοβαρές παραλείψεις από στοιχεία που αφορούσαν την Ε.Π.Μ. που άφησαν να φανεί μία ψεύτικη εικόνα της μεγάλης Μύστη η οποία δεν ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα. Στις αρνητικές αναφορές προς την Ε.II.Μ. θα πρέπει να αναφερθεί και η Αναφορά του Ρίτσαρντ Χότζσον (RICHARD HDGSON’S REPORT) στην οποία κάναμε αναφορά στην σελ. 10. Όλα τα παραπάνω, καθώς και άλλα που δεν θα αναφέρουμε, έκαναν μεγάλη ζημιά στην Ε.Π.Μ. και στην θεοσοφική αλλά επίσης λειτούργησαν και σαν έμπνευση σε αυτούς που θέλησαν να μελετήσουν πιο βαθιά τα πράγματα και να φέρουν στο φως την αληθινή Ε.Π. Μπλαβάτσκυ και με αυτό τον τρόπο να την δικαιώσουν και να αποκαταστήσουν τη μνήμη της ‘
Κι έτσι, φτάνουμε στο τέλος της ζωής της. Αυτή η ασυνήθιστη γυναίκα “που είχε προφητέψει την ανακάλυψη της Τροίας από τον Σλήμαν και έλεγε ότι στον 20ο αιώνα ο κόσμος θα βλέπει μέσα από νέους μαγικούς καθρέπτες (τηλεοράσεις)” δεν μπορούσε πια να κρατήσει την Ψυχή στο σώμα της. Αυτή η ίδια έλεγε κάποτε ότι οι “Μυστηριώδεις Δάσκαλοί” της, της είχαν δώσει ακόμη 5 χρόνια ζωής για να μπορέσει να τελειώσει το έργο της. Και το τελείωσε, έστω κι αν το 7 βιβλίο της “Μυστικής Διδασκαλίας” έμεινε σε χειρόγραφες σημειώσεις που συγκεντρώθηκαν αργότερα από ένα τμήμα ή την “Εσωτερική Σχολή” της θεοσοφικής Εταιρίας που λειτούργησε μέχρι το 1950.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής της η δραστηριότητα της και ο ρυθμός εργασίας της έγιναν πυρετώδεις. Ενώ η Θ.Ε. είχε γίνει παγκόσμια δύναμη, από κάθε άποψη, εκείνη έμενε απομονωμένη με τις Κυρίες που αναφέραμε και γι’ αυτή την περίοδο της ζωής της ξέρουμε πολύ λίγα πράγματα.
Στις 8 Μαΐου του 1891, στο Λονδίνο, κι ενώ οι γιατροί είχαν δηλώσει ότι είναι εκτός κινδύνου, στις 11 το πρωί εκείνη σηκώθηκε από το κρεβάτι, κάθισε στο γραφείο της και πέθανε, όπως είχε προφητέψει μέρες πριν. Πέθανε σε ηλικία ακριβώς 60 ετών. Όταν σήκωσαν το πεσμένο σώμα της είδαν ότι την τελευταία στιγμή, πριν πεθάνει, είχε γράψει βιαστικά κάτι για τους μαθητές της. Είχε γράψει την αρχαία φράση “Φυλάξτε την Ένωση.” Αυτό το σύνθημα ερμηνεύτηκε από αρκετούς μαθητές στα στενά όρια του νεκρού γράμματος νομίζοντας ότι αναφερόταν μόνο στην ένωση μεταξύ των προσώπων αλλά εκείνη ήθελε ίσως να πει κάτι άλλο, πιο πέρα απ’ αυτή την εξωτερική ερμηνεία. Ήθελε ν’ αναφερθεί στη διαιώνιση της ζωντανής διδασκαλίας, σχετικά με την ανάγκη να διαφυλαχτεί η ένωση με τους Δασκάλους της Σοφίας. Η Μπλαβάτσκυ δεν ήταν μια συνηθισμένη προωθήτρια εταιριών, αλλά μια Δασκάλα ανθρώπων, όπως μας αναφέρει ο ΧΑΛ στο άρθρο “Διδάσκαλοι Σοφίας” στην αναφορά για την “Ημέρα του Άσπρου Λωτού” του περιοδικού Ν.Α. Τεύχος 52, Σελ. 24. Το πτώμα της κάηκε και η περισσότερη στάχτη σκορπίστηκε στον άνεμο, πάνω από τον Τάμεση, αλλά όπως σχολιάζει και ο Ένδερσμπη, “όποιος σκαλίσει αυτή την στάχτη που μένει θα ανακαλύψει ότι είναι ακόμα ζεστή ‘”
Μπορούμε να συνοψίσουμε τα σημαντικότερα έργα της ως εξής:
1) Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΣΙΓΗΣ; είναι ένα μικρό εγχειρίδιο μεταφρασμένο και σχολιασμένο απ’ αυτήν. Είναι παρμένο από το “Βιβλίο των Χρυσών Κανόνων” που ανήκει στην ίδια σειρά των Στροφών των Δζυάν του Θιβέτ. Το πρωτότυπο, που το είχε δει, ήταν χαραγμένο σε τετράγωνα από πλάκες χρυσού, με ιδεογράμματα που διαβάζονται μ’ έναν ειδικό τρόπο που βασίζεται σε αριθμούς και χρώματα. Η ηλικία τους δεν έχει χρονολογηθεί, αλλά είναι πάνω από 2.500 χρόνων. Η Μπλαβάτσκυ λέει, ότι είδε 90 τέτοιες πρωτότυπες πλάκες. Κατάφερε ν’ απομνημονεύσει 39. Η ίδια θεωρεί ότι το κείμενο έχει σχέση με την Μπαγκαβάτ Γκίτα και τις Ουπανισάντ.
Αποτελείται από τρία μέρη: α) Φωνή της Σιγής β) Οι δύο ατραποί και γ) Οι 7 Πύλες. Τα τελευταία της λόγια είναι: “Ειρήνη σε όλα τα όντα”.
2) ΙΣΙΣ ΑΠΟΚΑΛΥΜΜΕΝΗ: Ήταν το πρώτο μεγάλο έργο της που το τελείωσε όταν ήταν 50 χρονών. Μ’ έναν άτακτο τρόπο, σχεδόν χαοτικό, αναμιγνύει διηγήσεις για ταξίδια και διανοητικές μελέτες πάνω σε επιστήμες και θρησκείες. Αναφέρεται πάνω σε τόσο ποικίλα και διαφορετικά θέματα και σημειώνει τις πηγές που έχει συμβουλευτεί αλλά φαίνεται πραγματικά αδύνατον να έχει κάνει μόνη της αυτή την εργασία, γι’ αυτό και πολλοί μελετητές προσπάθησαν να αποκαλύψουν την πλαστογράφηση των πηγών της. Αλλά τρομοκρατήθηκαν όταν διαπίστωσαν ότι δεν υπήρχε ούτε ένα λάθος στις χιλιάδες σημειώσεις της.
3) Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ; είναι το μεγαλύτερο έργο της. Τα θέματα του είναι γύρω από τον συμβολισμό των αρχαίων μυητικών θρησκειών και μεταφέρουν από τις απρόσιτες βιβλιοθήκες και αρχεία του Θιβέτ μια ολόκληρη κοσμογονία και μια ανθρωπογένεση που βασίζεται στο μυστηριώδες Βιβλίο των Δζυάν. Η σπονδυλική στήλη της διδασκαλίας είναι ότι υπάρχει μια “Άχρονη Σοφία” που έχει εμφανιστεί μέσα σε διάφορες φιλοσοφίες και θρησκείες ιδίως στα μυστήρια της αρχαιότητας. Και κάτι πιο καταπληκτικό ακόμα: ότι υπάρχουν Διδάσκαλοι σ’ όλες τις εποχές της Ιστορίας και Μυστικοί Κύκλοι που κρατούν αναμμένο τον Δαυλό της Γνώσης και του Πολιτισμού· και στις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρωπότητας.
4) ΘΕΟΣΟΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ; είναι έργο ατελές που εκδόθηκε μετά το θάνατο της. Το έφτιαξε σαν μικρό λεξικό των ορολογιών που χρησιμοποίησε στη Μ.Δ. και το έβγαλε από γλώσσες δυτικές και ανατολικές. Σ’ αυτό αποδεικνύει ότι γνωρίζει τέλεια, περισσότερες από 30 γλώσσες και τις μεταξύ τους σχέσεις. Δυστυχώς τυπώθηκε μετά τον θάνατό της με σχόλια και πρόσθετα στοιχεία που δεν είναι πάντα σωστά.
Επίσης, θα πρέπει να αναφέρουμε και τα ακόλουθα σπουδαία έργα της, ο όγκος των οποίων “αρκεί για να της εξασφαλίσει μια θέση στην ιστορία και να τραβήξει την προσοχή του σύγχρονου μελετητή” όπως αποτυπώνονται στην “ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΟΞΑΣΙΑ”, Σελ. 78 :
– “ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΤΗΣ ΘΕΟΣΟΦΙΑΣ”
– “ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΠΗΛΙΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΖΟΥΓΚΛΕΣ ΤΟΥ ΙΝΔΟΥΣΤΑΝ”, που αναφέρεται στις ταξιδιωτικές εντυπώσεις από τα ταξίδια της στην Ινδία, που δημοσιεύονταν σε ρωσικές εφημερίδες της εποχής. (ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ, Σελ. 12/13.)
– “ΑΠΟΚΡΥΦΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ”
– “ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ”
καθώς και άλλα μικρότερα έργα και πλήθος άρθρων και επιστολών τα οποία σχηματίζουν συνολικά 14 Τόμους. (.ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ, Σελ. 13.)
Επίσης ο ΧΑΛ στο άρθρο του “Η μεγάλη αρετή της Ε.Π. Μπλαβάτσκυ” . στο περιοδικό Ν.Α. Τεύχος 52, Σελ. 25, αναφέρει: “Αυτή η ευεργέτης της ανθρωπότητας, στην οποία τόσα οφείλουμε όλοι αυτοί που έχουμε αφιερωθεί στην Εσωτερική Φιλοσοφία, κατείχε το τόσο σπάνιο σήμερα χαρακτηριστικό της λατρείας προς την Αλήθεια και της ταπεινοφροσύνης στην έκθεση των εργασιών της.”
Τελειώνοντας την βιογραφία αυτής που άφησε στις μελλοντικές γενιές την κληρονομιά ενός από τα πιο υψηλά φιλοσοφικά συγκροτήματα που παρουσιάστηκαν ποτέ στον κόσμο, κλείνουμε με τα λόγια που είχαν ειπωθεί από την ίδια:
“Εγώ δεν έκανα τίποτα καινούργιο. Απ’ όλα τα λουλούδια που μάζεψα, κανένα δεν είναι δικό μου. Το μόνο που είναι δικό μου είναι ο φιόγκος που τα δένει.”
Βιβλιογραφία:
- “Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΟΞΑΣΙΑ” της Ε.Π. ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ Αποσπάσματα από τα “ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ” Σελ. 5-8 ΕΚΔΟΣΕΙΣ : ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΗΛΙΟΣ
- ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΚΡΥΦΟΥ ΓΝΩΣΕΩΣ του ΠΕΤΡΟΥ ΓΡΑΒΙΓΓΕΡ – ΤΟΜΟΣ IV. “ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ” – Σελ. 354-359 ΕΚΔΟΣΕΙΣ : ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΣΦΙΓΓΟΣ – 1975
- “ΑΡΧΑΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ” της Η.Ρ. ΒΙΑVΑΤSΚΥ Αποσπάσματα από τα “ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ” Σελ. 9-13 ΕΚΔΟΣΕΙΣ : “ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ”, 1989
- “ΕΠΙΛΟΓΗ ΓΡΑΠΤΩΝ” της Ε.Π. ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ Αποσπάσματα από; το “ΠΡΟΛΟΓΟ” ΕΚΔΟΣΕΙΣ : ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ, 1990
- ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ “ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ”.- ΕΚΔΟΣΕΙΣ : ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ Τ. 52 – ΜΑΡΤΗΣ 91
“Ε.Π. ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ – Η ΓΟΝΙΜΗ ΠΟΡΕΙΑ” – Σελ. 19-21.
“ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΙ ΣΟΦΙΑΣ – ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ;” του G.A. LIVRAGA Σελ. 22-24
“Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΡΕΤΗ ΤΗΣ Ε.Π. ΜΠΛΑΒΑΤΣΚΥ” του G.A. LIVRAGA Σελ. 25-26
- Η.Ρ. ΒΙΑVΑΤSΚΥ – COLLECTED WRITTINGS” – VΟΙ. II Αποσπάσματα από το Εξώφυλλο ΕΚΔΟΣΕΙΣ : ΤΗΕ ΤΗΕOSOΡΗΙCΑL PUBLISHING HOUSE, WHEATON, ILL., USA
- “ΤΗΕ HALL OF MAGIC MIRRORS A PORTRAIT OF MADAME BLAVATSKY”του VICTOR A. ENDERSBY ΕΚΔΟΣΕΙΣ : CARLTON PRESS, INC – NEW YORK – 1969
- “ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΩΝ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ” του ROGER DE ΡΙΝS ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ -1994-
Από το ίδιο Τεύχος
27 Ιουλίου, 2024 / ΕΠΙΣΤΗΜΗ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Περισσότερα Άρθρα ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Σχετικά Άρθρα
27 Ιουλίου, 2024 / Χωρίς κατηγορία