Εαρινή Ισημερία (21 Μαρτίου)

Δεν θα μπορούσε να παραληφθεί και μια εκτενής αναφορά στην ιδιαίτερη αυτή ημέρα της εποχής που σηματοδοτεί την αναγέννηση της φύσης και την αέναη σύνδεση με το μυστήριο της ζωής.

Η ημέρα αυτή ήταν για πολλούς αρχαίους λαούς ένα ημερολογιακό ορόσημο και είχαν ορίσει την εαρινή ισημερία ως πρωτοχρονιά τους. Οι Βαβυλώνιοι, που τότε άρχιζε το πολιτικό ημερολογιακό τους έτος, την αποκαλούσαν Ακιτού και τιμούσαν τον θεό Μαρντούκ. Την ημέρα αυτή, 2.000 χρόνια πριν την έλευση του Χριστού, ψαλλόταν το Ενούμα Έλις, το έπος της Δημιουργίας. Οι ιερείς έκαναν ικεσίες στους θεούς από το ιερό Μπίτ Ακιντού, όπου κατέληγε η λεωφόρος των τελετών Αϊμπουρσαμπού. Το έπος της Δημιουργίας ήταν το σπουδαιότερο μέρος της βαβυλωνιακής γιορτής του νέου χρόνου που συνέπιπτε με την εαρινή ισημερία, καθώς η απαγγελία του συνδεόταν με τη δραματική αναπαράσταση του θανάτου και της ανάστασης του θεού της βλάστησης. Οι αρχαιότεροι μύθοι του θανάτου και της ταυτόχρονης ανάστασης του θεού αυτού υπάρχουν σε πολλούς θρύλους της Μεσοποταμίας με πολλά αλληγορικά και συμβολικά στοιχεία.

Στην Αίγυπτο το θεϊκό ζευγάρι Ίσιδα και Όσιρις συμβόλιζαν τον εποχικό θάνατο αλλά και την αναγέννηση της φύσης, και γιόρταζαν τον ερχομό της Άνοιξης την εαρινή ισημερία. Ονόμαζαν τη γιορτή αυτή Πισάχ που σημαίνει διάβαση και κατά τη διάρκειά της γιορταζόταν το πέρασμα του φωτοδότη ήλιου από το εαρινό ισημερινό σημείο Γ, ένα από τα δύο σημεία όπου ο ουράνιος Ισημερινός τέμνεται με την εκλειπτική. Την 21^η Μαρτίου, κατά το αιγυπτιακό ημερολόγιο, ημέρα της εαρινής ισημερίας, γιόρταζαν τα μεγάλα μυστήρια του θεού Όσιρι.

Οι Εβραίοι υπόδουλοι των Αιγυπτίων τελούσαν μαζί τους την εαρινή ισημερία. Την διατήρησαν και μετά την έξοδό τους από την Αίγυπτο. Οι ηγέτες τους, για να τη διαχωρίσουν από την αιγυπτιακή γιορτή του περάσματος του ήλιου από το εαρινό ισημερινό σημείο, την συσχέτισαν με τη διέλευσή τους από την Ερυθρά θάλασσα και την έξοδο από τη δουλεία της Αιγύπτου. Παραφράζοντας επίσης την αιγυπτιακή ονομασία Πισάχ είπαν τη δική τους αντίστοιχη γιορτή Πασάχ, δηλαδή Πάσχα, που σήμαινε τη διάβασή τους από τη δουλεία στην ελευθερία. Στους Φοίνικες και στους Έλληνες γιορτάζονταν ο θάνατος και η ανάσταση του Άδωνη. Στην Αθήνα, κατά την εαρινή ισημερία στη διάρκεια του αττικού μήνα Ελαφηβολιώνα, τελούνταν τα Αδώνια προς τιμήν του θεού Άδωνη και της Αφροδίτης. Οι τελετές διαρκούσαν 2 μέρες: η πρώτη ονομαζόταν Αφανισμός (κάθοδος στον Άδη), η δεύτερη Εύρεσις, και σ’ αυτήν ψάλλονταν οι λεγόμενοι Αδώνιοι ύμνοι.

Κατά την πρώτη μέρα του Αφανισμού οι Αθηναίες πενθηφορούσαν και πραγματοποιούσαν όλα τα σχετικά για τις κηδείες. Θρηνούσαν τον χαμό του Άδωνη κρατώντας αναμμένα κεριά και ομοιώματά του. Στόλιζαν το ομοίωμα με λουλούδια ψάλλοντας πένθιμα τραγούδια, τους λεγόμενους Αδωνιασμούς, με τη συνοδεία αυλών. Αυτή η γιορτή είχε λαϊκό χαρακτήρα. Γινόταν περιφορά και νεαρές κοπέλες έραιναν το ομοίωμα με άνθη, τα οποία συμβόλιζαν τη μαραμένη νεότητα του θεού. Τότε παρουσιάζονταν οι Κήποι του Αδώνιδος. Οι γυναίκες, κατά την περιφορά και αναμένοντας την ανάσταση του θεού, κρατούσαν φυτά μάραθου, σιταριού ή κριθαριού μέσα σε γλάστρες ή σε όστρακα. Τα φυτά αυτά μεγαλώνουν πολύ γρήγορα και τα είχαν σπείρει τις προηγούμενες μέρες, έτσι ώστε να έχουν βλαστήσει τις μέρες της περιφοράς του ομοιώματος του θεού. Μετά την περιφορά του ομοιώματος του θεού, οι ιερείς το βάφτιζαν σε μια πηγή ή στα νερά ενός ποταμού σε μια τελετή εξαγνισμού. Τη δεύτερη μέρα οι γυναίκες έπλεναν το άγαλμά του, το άλειφαν με αρώματα, το τύλιγαν σε ένα πράσινο σάβανο και στη συνέχεια το έφερναν πίσω στον ναό με τραγούδια χαράς λέγοντας ότι ο θεός αναστήθηκε. Συνεπώς, κατά την Εύρεση πραγματοποιούταν η Ανάσταση του Άδωνη και ο λαός την γιόρταζε με χορούς και με τραγούδια.

Όπως για όλα τα μυστήρια έτσι και για τα Αδώνια ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά. Κάποια μαρτυρία υπάρχει από τον Ιούλιο, Λατίνο πολιτικό και συγγραφέα του 4^ου μ.Χ. αιώνα, στο «Φθιρμικό Ματέρνο», ο οποίος το 347 μ.Χ. ασπάστηκε τον χριστιανισμό. Στο έργο του αναφέρει ότι η αναπαράσταση του θανάτου και της ανάστασης του Άδωνη κρατούσε μια εβδομάδα, όπως η Μεγάλη Εβδομάδα στον χριστιανισμό. Αναφέρει ότι, κατά τη διάρκεια της τελετής, μαυροφορεμένες γυναίκες θρηνούσαν το ομοίωμα. Όταν σταματούσαν τα μοιρολόγια, ο ιερέας μύρωνε τα χείλη των παρόντων πιστών ενώ ο χώρος του ναού φωτιζόταν και αναφωνούσε «έχετε θάρρος ευσεβείς πιστοί που έχετε μυηθεί στα μυστήρια του θεού, γιατί θα υπάρξει για σας σωτηρία από τους πόνους». Ακολουθούσαν χαρμόσυνες εκδηλώσεις των πιστών.

Ο Άδωνης, όταν κατέρχεται στον Άδη, ανακηρύσσεται Άρχοντας των νεκρών και παίρνει την προσωνυμία Ποιμένας της Γης. Όταν τελειώνει η παραμονή του στον Άδη και κατευθύνεται στον επάνω κόσμο, ανασταίνεται και ονομάζεται Ουράνιος Ποιμένας. Το έθιμο αυτό διατηρείται αναλλοίωτο σε μέρη της Μακεδονίας και της Θράκης κατά την περιφορά του επιταφίου το Πάσχα.

Ο Άδωνης συμβόλιζε τη βλάστηση, ο θάνατός του τον ερχομό του Χειμώνα και η ανάστασή του, αντίστοιχα, την αναγέννηση της φύσης την Άνοιξη. Τα Αδώνια τελούνταν σε διάφορες περιοχές με διαφορετικές ημερομηνίες.

Ο Παναγής Λεκατσάς στο έργο του «Θείο βρέφος», υποστηρίζει ότι ο θνήσκων θεός, που πεθαίνει στην αρχή της μιας χρονιάς και γυρίζει την άλλη, είναι ένα είδος αποδιοπομπαίου τράγου, δηλαδή παίρνει μαζί του όλα τα κακά και εξαγοράζει με το θάνατό του τη σωτηρία του κόσμου από τη συντέλεια, ανανεώνοντάς τον αντίστοιχα με τη γέννησή του. Επίσης εγκαινιάζει μια νέα, ευτυχέστερη περίοδο.

Ο Γεώργιος Σιέτος γράφει ότι «η ύπαρξη των αρχαίων μύθων περί βασανισμών, θανάτου, ενός θεού μάρτυρα, αποτελούν βαθιά ριζωμένη στο θρησκευτικό αίσθημα των ανθρώπων αντίληψη, ότι κάτι δεν πάει καλά στην ηθική τάξη του κόσμου και ότι μόνο η εξαγνιστική θυσία ενός θεϊκού όντος μπορεί να διορθώσει την κατάσταση».

Είναι προφανές ότι η γιορτή του Πάσχα έχει άμεση σχέση με την εαρινή ισημερία.

Συγγραφέας: Συγγραφική Ομάδα