Φιλόσοφοι Ηγέτες

«Αν δεν κυβερνήσουν τις πολιτείες οι φιλόσοφοι ή αν αυτοί που τώρα λέγονται βασιλείς και κυβερνήτες, δεν ασχοληθούν με τη φιλοσοφία γνήσια και ικανοποιητικά και, αν δεν συμπέσουν στο ίδιο πρόσωπο η πολιτική δύναμη και η φιλοσοφία και αν το πλήθος όσων τώρα πορεύονται χωριστά προς το ένα ή προς το άλλο από αυτά τα δύο δεν εμποδιστούν με βία να το κάνουν, δεν θα έχουν, φίλε Γλαύκωνα, τελειωμό των κακών τους οι πόλεις και νομίζω, ούτε το ανθρώπινο γένος, ούτε και το πολίτευμα που έχουμε αναπτύξει δεν θα αποκτήσει αληθινή υπόσταση και δεν θα βγει στο φως του ήλιου»

Πλάτων,Πολιτεία

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα o ιδανικός κόσμος στηρίζεται στην ηθική και στη λογική και σκοπός του ιδανικού κράτους θα πρέπει να είναι η καθοδήγηση των πολιτών προς μια ζωή που τους αρμόζει και θα τους φέρει ευτυχία. Στην πλατωνική αντίληψη εκφράζεται η άποψη ότι: «οι πόλεις θα ευτυχήσουν, αν τις κυβερνήσουν οι φιλόσοφοι ή αν φιλοσοφήσουν οι κυβερνώντες». Στο έργο του Πλάτωνα «Πολιτεία» θεμελιώδης είναι η ιδέα του βασιλιά-φιλόσοφου· ο φιλόσοφος οφείλει να είναι ο ηγέτης ή ο βασιλιάς της Πολιτείας.

Ο Φιλόσοφος είναι ο αναζητητής της αλήθειας. Της αλήθειας για τον εαυτό του, τους ανθρώπους, για το σύμπαν. Αυτός που αναζητά τις ιδέες του καλού, του όμορφου και του δικαίου. Ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί να οδηγήσει τον εαυτό του σε υψηλούς στόχους και σκοπούς, συνεπώς μπορεί να οδηγήσει και άλλους ανθρώπους προς αυτό. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, ο φιλόσοφος-βασιλιάς θα είναι ένα άτομο το οποίο θα συνδυάζει δυο δυνάμεις: τη φιλοσοφία με την πολιτική. Αυτή η ένωση είναι απαραίτητη καθώς ο φιλόσοφος, αν δεν είναι και βασιλιάς, δεν θα μπορεί να είναι ειλικρινής με τον εαυτό του, επομένως δεν θα μπορεί να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο, για το οποίο ενδιαφέρεται από τη φύση του. Επίσης ο φιλόσοφος-βασιλιάς είναι αυτό το πρόσωπο που συνδυάζει τη θεωρητική με την πρακτική πλευρά της φιλοσοφίας· από τη μια πλευρά ασχολείται με την πολιτική, δηλαδή με την πρακτική πλευρά της φιλοσοφίας, ενώ από την άλλη πλευρά δεν παραλείπει να φιλοσοφεί και να έχει το δικαίωμα της δημόσιας έκφρασης. Ο άνθρωπος λοιπόν κατέχει τον λόγο, την αλήθεια, και ακριβώς γι’ αυτό μπορεί να σώσει ένα κράτος. Με αυτήν τη λογική, ο φιλόσοφος δεν είναι απλά μόνο ένας μορφωμένος άνθρωπος, αλλά πρωτίστως είναι ένας άνθρωπος φιλαλήθης, με μεγάλη διανοητική ικανότητα και ταχεία αντίληψη, ένας καλός και αγαθός άνθρωπος.

Ας δούμε παρακάτω 3 παραδείγματα από την ιστορία ηγετών που ήταν και φιλόσοφοι:

Μάρκος Αυρήλιος, ο Αυτοκράτορας φιλόσοφος

Ένας από τους πέντε καλούς αυτοκράτορες της Ρώμης και ένας από τους μεγαλύτερους στωικούς φιλοσόφους. Με μια ζωή μοιρασμένη ανάμεσα σε μάχες, εκστρατείες και τη μελέτη της φιλοσοφίας. Παρέμεινε στον θρόνο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας 20 χρόνια αλλά σχεδόν όλη του την ζωή μελετούσε και βίωνε τη φιλοσοφία. Μοναδικό φαινόμενο ηγεμόνα που κατάφερε να συνδυάσει τον φιλοσοφικό βίο με τη διακυβέρνηση μιας μεγάλης αυτοκρατορίας που ήλεγχε τότε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Και οι περισσότεροι συμφωνούν ότι αυτός ο συνδυασμός ήταν πετυχημένος.

Στα διαλείμματα των πολέμων και των εκστρατειών μέσα στη στρατιωτική του σκηνή, ή ταξιδεύοντας πάνω σε μια γαλέρα, ο Μάρκος Αυρήλιος έγραφε ένα από τα μεγαλύτερα έργα φιλοσοφίας όλων των εποχών. Το έργο του αυτό ήταν το προσωπικό του ημερολόγιο και δεν σκόπευε να δημοσιευθεί στο κοινό, αλλά από μια εύνοια της τύχης έφτασε σε εμάς. «Τα εις Εαυτόν»,ένα εγχειρίδιο για μια καλύτερη ζωή, ένας μόνιμος φιλοσοφικός στοχασμός πάνω στην ματαιότητα των πραγμάτων, ένα -ίσως- βιβλίο αυτογνωσίας, γραμμένο από έναν Ρωμαίο αυτοκράτορα…

«Θυμήσου πόσον καιρό τα αναβάλλεις αυτά, και πόσες φορές σου έδωσαν προθεσμίες οι θεοί και συ δεν τις αξιοποίησες. Όμως πρέπει πια να αντιληφθείς ποιανού κόσμου είσαι κομμάτι και από ποιον κυβερνήτη του κόσμου απορρέει η υπόσταση σου. Ο χρόνος σου έχει ένα όριο, κι αν δεν τον χειριστείς έτσι ώστε να διώξεις μακριά τα σύννεφα, ο χρόνος θα φύγει και θα χαθεί. Κι έπειτα θα χαθείς και εσύ, χωρίς να σου ξαναδοθεί πια καμία δυνατότητα …»

Μάρκος Αυρήλιος, Τα εις εαυτόν

Ο Αυτοκράτωρ Αδριανός τον ξεχώρισε για τις ικανότητές του και προτού πεθάνει έθεσε ως όρο στον διάδοχό του Αντωνίνο τον Ευσεβή να τον υιοθετήσει.Έχασε πολύ νωρίς τον πατέρα του και ο παππούς του ανέλαβε την επιμέλειά του, ο οποίος φρόντισε και για την μόρφωσή του. Μια και προοριζόταν να ακολουθήσει πολιτική σταδιοδρομία, κρίθηκε σκόπιμο να διδαχθεί τη ρητορική τέχνη. Ο ίδιος, όμως, εγκατέλειψε κάποια στιγμή την ρητορικήγια χάρητης φιλοσοφίας. Μέσα από τα κείμενα του Κόιντου Ιουνίου Αρουληνού Ρουστικού και τις διδασκαλίες του Κίνα Κάτουλου και του Κλαύδιου Μάξιμου μυήθηκε στη στωική φιλοσοφία, η οποία έμελλε να γίνει ο μόνιμος και αξιόπιστος οδηγός του βοηθώντας τον να αντιμετωπίσει με αξιοπρέπεια τα αβάσταχτα βάσανα και τις αλλεπάλληλες ταλαιπωρίες που συνάντησε τόσο στην προσωπική και οικογενειακή ζωή του όσο και στον δημόσιο βίο του, όπωςοι αλλεπάλληλοιθάνατοι των παιδιών του, οι επονείδιστεςαπιστίες της γυναίκας του, οι αγωνίες των μαχών, οι δολοπλοκίες και οι αποστασίες στο πολιτικό σκηνικό της Ρώμης κ.α. Χάρη στη στωική φιλοσοφία κατέστειλε τα πάθη που θολώνουν το μυαλό και συχνά μας παρασύρουν σε άστοχες ενέργειες.Με τις φρόνιμες αποφάσεις του τόσο την εποχή των μακροχρόνιων πολέμων που διεξήγαγε μακριά από την έδρα της αυτοκρατορίας όσο και στα χρόνια της ειρήνης στην Ρώμη, η μικρούλα, όπως την έβλεπε, μέσα στο αχανές σύμπαν, ύπαρξή του πέτυχε να βρει μέσα της την ισορροπία και να εναρμονιστεί, έτσι, με την παγκόσμια τάξη του κόσμου.

Διατήρησε τα σύνορα της αυτοκρατορίας σε ανατολή και δύση δίνοντας αρκετές μάχες.Πολέμησε για πολλά χρόνια τόσο στην Ανατολή, όταν οι Πάρθοι εισέβαλαν στην Αρμενία, όσο και στην Δύση, όταν οι Μαρκομάνοι Γερμανοί παραβίασαν τα βόρεια σύνορα.

Ο Μάρκος Αυρήλιος άσκησε τα καθήκοντά του ως πολιτικός και ως στρατιωτικός ηγέτης έχοντας ως γνώμονα των επιλογών του την αλληλεγγύη. «Οι άνθρωποι», έλεγε, «έχουν γίνει ο ένας για τον άλλο: ή δίδασκέ τους, λοιπόν, ή δείξε ανοχή απέναντί τους».

Σε πολιτικό επίπεδο, εξάλλου, πήρε πρωτοβουλίες και έλαβε μέτρα στοχεύοντας στη δημιουργία μιας δικαιότερης κοινωνίας.

Εισήγαγε, ένα πιο αντιπροσωπευτικό των αναγκών των πολιτών σύστημα φορολόγησης
Διεύρυνε τα δικαιώματα των δούλων, τους έδωσε το δικαίωμα να κληρονομούν τον κύριό τους εφόσον ο τελευταίος δεν είχε συγγενείς, απαγόρευσε τη σωματική τιμωρία και τον φόνο από τον κύριό τους.
Ακόμη, συνέστησε ειδικό ταμείο για τους απόρους και ειδική υπηρεσία για τη μέριμνα των ορφανών, και οργάνωσε ένα αποτελεσματικό σύστημα επισιτισμού.
Φρόντισε για την απαλλαγή των φρενοβλαβών που παρανόμησαν και θέσπισε νόμο σύμφωνα με τον οποίο, στις δίκες, σε περίπτωση αμφιβολιών, να δίνεται μια πιο ευνοϊκή υπέρ του κατηγορούμενου ερμηνεία για την ανθρώπινη ελευθερία.
Επιπλέον, περιόρισε τις βαναυσότητες στις δημόσιες μονομαχίες συναντώντας γι’ αυτό την έντονη αντίδραση των πολιτών, οι οποίοι, μάλιστα, στασίασαν εναντίον του όταν αποφάσισε να επιστρατεύσει τους μονομάχους για τον πόλεμο κατά των Μαρκομάνων φωνάζοντάς του ότι ήθελε να τους αποσπάσει από τις διασκεδάσεις για να τους στρέψει στην πληκτική φιλοσοφία.

Κύρια πεποίθηση του Μάρκου Αυρηλίου είναι πως από όλα τα εφήμερα πράγματα, μόνο αυτά που εξαρτώνται από τον άνθρωπο πρέπει να απασχολούν τον σοφό, ο οποίος πρέπει να απέχει από τις εφήμερες απολαύσεις και να δείχνει συναισθήματα γενναιοδωρίας και αλληλεγγύης προς τους όμοιούς του.

Κομφούκιος, το ήθος στην πολιτική

Γεννιέται το 551 π.Χ. στο κινέζικο κρατίδιο Λου. Μεγαλώνοντας σε μια περίοδο πολιτικών αναταραχών και ανακατατάξεων στην Κίνα, από πολύ μικρή ηλικία κάνει σκοπό της ζωής του την εφαρμογή ενός πολιτικού συστήματος θεμελιωμένου στους αμετάβλητους νόμους της φύσης. Ασχολείται ενεργά με την πολιτική στην περιοχή του και προσπαθεί να βάλει τάξη και να οργανώσει το χαοτικό πολιτικό περιβάλλον. Στα πλαίσια αυτά αναλαμβάνει θέση υπουργού.

Όμως η αξιοκρατία του πνεύματος που προσπαθεί να εφαρμόσει δεν είναι δυνατό να γίνει αποδεκτή εύκολα. Έτσι χάνει τη θέση του στο υπουργείο και από τότε προσπαθεί ν’ ανακαλύψει τον ηγέτη, τον πολιτικό, που θα μπορέσει να ακολουθήσει το δρόμο του Γιεν Ταό, τον δρόμο του δικαίου, του κέντρου, της αρετής και να γεφυρώσει το χάσμα με τους απλούς πολίτες, ανυψώνοντάς τους κι εκείνους πνευματικά και ηθικά.

Πιστεύει ότι το ιδανικό κράτος θα πρέπει να βασίζεται στην αυτοκρατορία του πνεύματος και την ηθική εξύψωση του λαού, όπου οι βασιλιάδες θα είναι φωτισμένοι και θα κυβερνούν με ανθρωπιά, ενώ όλοι οι άνθρωποι θα καταλαβαίνουν ότι τελικός σκοπός τουςείναι η γνώση του ΤΑΟ που οδηγεί στην ηθική και πολιτική τελειότητα. Η αγάπη για τον λαό είναι η βάση της διακυβέρνησης μιας χώρας.

Όλη η διδασκαλία του βασίζεται στη σωστή διακυβέρνηση ενός κράτους. Μιλάει με λεπτομέρειες για τα χαρίσματα και τις αρετές που πρέπει να διακρίνουν έναν κυβερνήτη, ενώ η φιλοσοφία του γενικά είναι ανθρωπιστική, ιεροποιεί τα καθημερινά, ανυψώνει την έννοια των ηθών και εντάσσει τον μυστικισμό στις ανθρώπινες σχέσεις.

Η Κομφουκιανή ηθική βασίζεται στον δρόμο του κέντρου, τη χρυσή τομή, στην εσωτερική αρμονία και την ισορροπία, που καθρεφτίζεται στον άνθρωπο μέσα από μια μετριόφρονα συμπεριφορά που αποφεύγει τα άκρα. «Ο ορθός δρόμος του Σύμπαντος είναι το κέντρο, η αρμονία είναι ο παγκόσμιος και συνεχής νόμος του».

Αυτόν ακριβώς το νόμο οφείλουν να ακολουθήσουν όλοι οι άνθρωποι σε ατομικό επίπεδο αλλά και οι κυβερνήτες σε ομαδικό, κοινωνικό επίπεδο ώστε να ανυψώνονται ηθικά και πνευματικά και να συμβαδίζουν με τους αιώνιους συμπαντικούς νόμους. Για τον Κομφούκιο «η βελτίωση της κοινωνίας αρχίζει με εκείνη του ανθρώπου» και ο πρώτος που πρέπει ν’ ασχοληθεί με την προσωπική του βελτίωση είναι ο κάθε κυβερνήτης κράτους.

Οι αρετές λοιπόν που πρέπει να τον διακρίνουν είναι οι αιώνιες και διαχρονικές: καλοσύνη, ευπρέπεια, ειλικρίνεια, αξιοπρέπεια, ταπεινοφροσύνη, μεγαλοψυχία απέναντι στον λαό του και πολλή αγάπη γι’ αυτόν, αίσθημα δικαίου, σεβασμός στους ανωτέρους του, προσαρμοστικότητα και προοδευτικότητα. Ένας άξιος κυβερνήτηςτιμά τους άξιους ανθρώπους, ταυτίζει τον εαυτό του με τα συμφέροντα και την ευημερία του κράτους, είναι ένας πατέρας για τον λαό, ενθαρρύνει την καλλιέργεια των τεχνών και προπάντων, ασχολείται με τη βελτίωση και την καλλιέργεια της δικής του συμπεριφοράς, δηλαδή την προσωπική του βελτίωση. Ο Κομφούκιος πάντα υποστήριζε ότι «το να κυβερνάει κανείς σημαίνει να διατηρηθεί σωστός» γνωρίζοντας τις παγίδες και τους κινδύνους της ματαιοδοξίας και της υπέρμετρης φιλοδοξίας που υπολανθάνουν στην άσκηση της διακυβέρνησης.

Οραματίστηκε ένα ιδανικό κράτος και προσπάθησε να το κάνει πράξη. Έδωσε τις βάσεις ενός ικανού πολιτικού μέσα από την υπακοή στους αιώνιους συμπαντικούς νόμους, στην αρμονία και τον δρόμο του κέντρου, που το ίδιο το Σύμπαν ακολουθεί.

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του μελέτησε την πραγματεία του Ι-Τσινγκ, το βιβλίο των Αλλαγών, συγγράφοντας μάλιστα δέκα σχόλια πάνω σε αυτό (γνωστά ως τα «δέκα φτερά»). Λέγεται ότι δυο χρόνια πριν το θάνατό του, βλέποντας ένα μονόκερο να πεθαίνει, ζώο άγνωστο μέχρι τότε, αναφώνησε: «Γιατί ήρθες; Για ποιον ήρθες; Αλίμονο … Οι μέρες της διδασκαλίας μου είναι μετρημένες». Πίστευε πάντα ότι «η ζωή ενός ανθρώπου είναι μια ατομική επαλήθευση της ηθικής τάξης του σύμπαντος».

Μαχάτμα Γκάντι, η μεγάλη ψυχή

Ο Μαχάτμα Γκάντι υπήρξε Ινδός πολιτικός, επαναστάτης ακτιβιστής και η ηγετική μορφή του εθνικού κινήματος για την ινδική ανεξαρτησία. Ήταν επιπλέον εμπνευστής και πρωτεργάτης της αντίστασης χωρίς τη χρήση βίας και γι’ αυτό επηρέασε στο σύνολό του το διεθνές ειρηνευτικό κίνημα. Θεωρείται παγκόσμιο σύμβολο και ορόσημο της φιλοσοφικής διανόησης του 20ου αιώνα.

Πήγε στο Λονδίνο για νομικές σπουδές. Εκεί οΓκάντι μελέτησε θρησκευτικά έργα και πραγματείες, ακόμη και τη Βίβλο. Μέλη της Θεοσοφικής Εταιρείας, η οποία είχε ιδρυθεί το 1875 με σκοπό την προώθηση της παγκόσμιας συναδέλφωσης και επικέντρωνε στη μελέτη της βουδιστικής και ινδικής βραχμανικής λογοτεχνίας, τον παρότρυναννα διαβάσει τη Μπαγκαβάτ-Γκίτα. Το ίδιο διάστημα ένας Χριστιανός φίλος του του πρότεινε να διαβάσει τη Βίβλο. Αν και βρήκε δύσκολη και ανιαρή την ανάγνωση της Παλαιάς Διαθήκης ενθουσιάστηκε με την Καινή Διαθήκη και ιδιαίτερα με την «Επί του Όρους ομιλία». Μη έχοντας επιδείξει προηγουμένως ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη θρησκεία μελέτησε θρησκευτικά έργα και πραγματείες, γεγονός που του ενεφύσησε την αρχή για τον σεβασμό κάθε θρησκείας και την υπεράσπιση της θρησκευτικής ιδιαιτερότητας.

Βρέθηκε στην Νότιο Αφρική την περίοδο του Απαρτχάιντ και ήρθε αντιμέτωπος με τον φυλετικό διαχωρισμό, ο οποίος εκδηλωνόταν από τους λευκούς εποίκους εις βάρος των ντόπιων έγχρωμων και των Ινδών μεταναστών.Κατά την εικοσάχρονη παραμονή στη Νότια Αφρική φυλακίστηκε πολλές φορές για τους αγώνες του. Εκεί πρώτη φορά ξεκίνησε να διδάσκει την τακτική της παθητικής αντίστασης, μιας μεθόδου με σαφείς αναφορές στη σκέψη του κορυφαίου Ρώσου συγγραφέα Λέοντα Τολστόι. Στην άρνηση για τη χρήση βίας έναντι των καταπιεστών επηρεάστηκε, όπως ο ίδιος έλεγε, από τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού και από τον Αμερικανό συγγραφέα Χένρι Θόρω, ο οποίος είχε γράψει ένα δοκίμιο για την πολιτική ανυπακοή.

Επιστρέφει στην Ινδία καιαποφασίζει να αγωνιστεί για το ζήτημα της επαγγελματικής μαθητείας όπου οι φτωχοί και αναλφάβητοι εργάτες εγκατέλειπαν την Ινδία για να δουλέψουν σε άλλες βρετανικές αποικίες. Επιστρατεύοντας και πάλι τη μέθοδο της παθητικής αντίστασης κινητοποίησε τον κόσμο και πίεσε την κυβέρνηση να ορίσει σύντομα ημερομηνία παύσης του συστήματος της επαγγελματικής μαθητείας.

Στην περίοδο του Μεσοπολέμου πρωταγωνίστησε και πάλι στον εθνικό αγώνα για την ανεξαρτησία των Ινδών. Το κίνημα σύντομα γιγαντώθηκε και η τακτική της παθητικής αντίστασης υιοθετήθηκε από εκατομμύρια Ινδών. Το 1919 το Βρετανικό Κοινοβούλιο μέσω της πράξης του Rowlatt, παραχώρησε στις αποικιακές δυνάμεις έκτακτες εξουσίες για την αντιμετώπισή του κινήματος. Αυτό έφερε περισσότερους οπαδούς. Ωστόσο, η διαδήλωση εναντίον της συγκεκριμένης πράξης που πραγματοποιήθηκε στην πόλη Αμριτσάρ κατέληξε σε ένα λουτρό αίματος και έμεινε γνωστή στην ιστορία ως η «σφαγή του Αμριτσάρ». Ο Γκάντι πιστός στις αρχές του όρισε την ημέρα εκείνη ως ημέρα νηστείας και προσευχής για τα θύματα.

Το 1920 ο Γκάντι προώθησε μία οργανωμένη εκστρατεία μη συνεργασίας. Παραιτήθηκαν οι Ινδοί κρατικοί αξιωματούχοι, οι πολίτες αρνούνταν τη συμμετοχή σε κρατικούς οργανισμούς και τα παιδιά αποχώρησαν από τα κρατικά σχολεία. Το 1930 ίδρυσε μαζί με τους οπαδούς του το Κίνημα Πολιτικής Ανυπακοής. Αγωνίστηκε κατά της οικονομικής εξαθλίωσης των Ινδών και κατά των βρετανικών καρτέλ που είχαν επιβάλλει οι αποικιοκράτες.

Μερικές φράσεις από την διδασκαλία του Γκάντι:

“Τα εφτά που δεν πρέπει να έχεις: Πλούτο χωρίς μόχθο, Γνώση χωρίς χαρακτήρα, Πολιτική χωρίς αρχές, Απόλαυση χωρίς συναίσθημα, Εμπόριο χωρίς ήθος, Επιστήμη χωρίς ανθρωπιά, Αγάπη χωρίς θυσία.”

“Όταν απογοητεύομαι, θυμάμαι ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας η αλήθεια και η αγάπη πάντοτε νικούσαν. Υπήρξαν τύραννοι και δολοφόνοι που για κάποιο διάστημα φαίνονταν ανίκητοι, αλλά στο τέλος, πάντοτε, όλοι γκρεμίζονται. Σκεφθείτε το, πάντοτε.”

“Κανείς δεν μπορεί να με πληγώσει χωρίς τη συγκατάθεση μου.”

“Τη μέρα που η δύναμη της αγάπης θα υπερνικήσει την αγάπη της δύναμης, ο κόσμος θα γνωρίσει την ειρήνη.”

“Ένας δειλός είναι ανίκανος να δείξει αγάπη. Αυτό είναι προνόμιο των γενναίων.”

“Ευτυχία είναι όταν αυτά που σκέφτεσαι, αυτά που λες και αυτά που κάνεις, βρίσκονται σε αρμονία.”

“Η ελευθερία δεν αξίζει τίποτα αν δεν συμπεριλαμβάνει την ελευθερία να κάνεις λάθη.”

“Η χειρότερη μορφή βίας είναι η φτώχεια.”

Η διδασκαλία του επηρέασε το διεθνές κίνημα για την ειρήνη και μαζί με τον ασκητικό βίο του συνέτειναν στο να καταστεί παγκόσμιο σύμβολο και ορόσημο της φιλοσοφικής και κοινωνικοπολιτικής διανόησης του 20ού αιώνα. Έγινε ευρύτερα γνωστός με την προσωνυμία Μαχάτμα, που φαίνεται να του απέδωσε στα 1915 ο Ινδός νομπελίστας ποιητής και φιλόσοφος Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ και στα σανσκριτικά σημαίνει “Μεγάλη Ψυχή”.