Η τάση του ανθρώπου προς το μυστήριο πηγάζει από το ίδιο το βάθος της υπόστασής του. Πάντα θα αναρωτιέται για τη ζωή και τον θάνατο, για το νόημα της ύπαρξης του εαυτού και του σύμπαντος, για το μυστήριο της Αιτίας χωρίς Αιτία, που εν τέλει είναι ο Θεός.
Τι είναι ο Θεός; Αυτό το έσχατο αίνιγμα απασχόλησε εδώ και χιλιάδες χρόνια γενιές φιλοσόφων. Έχουν γραφτεί αμέτρητα βιβλία, φιλοσοφικά και ιερά κείμενα που προσπάθησαν να το προσεγγίσουν και να το περιγράψουν. Η αναζήτηση του Θεού μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ταυτίζεται με την αναζήτηση της Αλήθειας, με αυτό που πάντα είναι Αιώνιο και Πραγματικό.
Οι κοσμογονικοί μύθοι της Δημιουργίας όλων των αρχαίων παραδόσεων περιγράφουν έναν πρωταρχικό Θεό ή Δημιουργό που κάνει να αναδυθεί από το Χάος ένα σύνολο Αρχών και Νόμων. Ως τότε, όλα ήταν απλώς αδιαφοροποίητες δυνατότητες μέσα στο πρωταρχικό ασυνείδητο. Μέσα σε αυτήν την πρώτη φάση της δημιουργίας, οι θεϊκές δυνάμεις πέρασαν από τη δυνατότητα στην πραγματικότητα. Έπειτα όμως, αυτός ο πρωταρχικός Θεός φαίνεται ότι αποσύρθηκε μέσα στον μυστηριώδη κόσμο από όπου ξεκίνησαν όλα, αφήνοντας τη Δημιουργία διαποτισμένη από την Παρουσία του. Τη συνέχεια της δημιουργίας ανέλαβαν άλλες δημιουργικές Δυνάμεις και Ενέργειες, Θεοί και Άγγελοι που εκπορεύτηκαν από τον Πρωταρχικό Θεό.
Ο σκοπός όλης της Δημιουργίας και του κόσμου της πολλαπλότητας είναι κάθε εσωτερικό Ον να ανακαλύψει τη θεία του προέλευση. Αφού το κάνει αυτό, συνειδητά πια χρειάζεται να επιστρέψει, να ταυτιστεί και εν τέλει να ενωθεί με το Ένα, με τον πρωταρχικό Θεό.
Η κατανόηση του Θεού δεν μπορεί να συμβεί μέσα από την ανθρώπινη λογική. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να τον γνωρίσει άμεσα. Μπορεί όμως να τον αντιληφθεί έμμεσα, μέσα από την Αρμονία του Έργου του, της Δημιουργίας. Δε θα βρούμε την πραγματική ουσία του Θεού, αλλά τουλάχιστον θα μάθουμε για την “εν ενεργεία” όψη με την οποία έπλασε το σύμπαν.
Τα πάντα στο σύμπαν έχουν διπλή φύση: μια “αισθητή”, η οποία εμπεριέχει την ύλη και τα παράγωγά της, και μια “μη αισθητή”, που είναι και πιο πνευματική και διαποτίζει την ύλη. Μέσα από τη φιλοσοφία και τις εσωτερικές διδασκαλίες έχουμε τη δυνατότητα να εμβαθύνουμε στη μη αισθητή φύση του σύμπαντος που εμπεριέχει και το θείο μυστήριο της Δημιουργίας. Δεν μπορεί να κατανοηθεί με τη λογική διότι εμπεριέχει την έννοια του “παράδοξου” της πραγματικότητας. Η μη αισθητή φύση του σύμπαντος προσεγγίζεται κυρίως μέσα από τα σύμβολα και τη διαίσθηση: μια εσωτερική κατάσταση όπου περισσότερο αισθάνεται κανείς το μυστήριο παρά το κατανοεί.
Από την άλλη μεριά, μέσα από την επιστήμη κατορθώσαμε να μελετάμε και να ανακαλύπτουμε τους νόμους της φύσης δίνοντας λογικές και ορθολογιστικές ερμηνείες. Για να την καταλάβουμε καλύτερα, χωρίσαμε αρχικά τη φύση σε τρεις τομείς: τον μικρόκοσμο, τον μεσόκοσμο και τον μακρόκοσμο. Μέσω της θεωρίας της Σχετικότητας ερευνήσαμε φυσικά φαινόμενα του μακρόκοσμου, δηλαδή των πολύ μεγάλων μεγεθών, όπως το διάστημα, οι γαλαξίες, το σύμπαν κλπ. Η Νευτώνεια ή Κλασική Φυσική θεωρήθηκε κατάλληλη για την μέτρηση φαινομένων περίπου των διαστάσεων του ανθρώπου. Τέλος, μέσω της Κβαντομηχανικής μπορέσαμε να εξετάσουμε φυσικά φαινόμενα του μικρόκοσμου, των ατομικών και υποατομικών μεγεθών.
Η πορεία αυτών των ανακαλύψεων ήταν αναγκαία για να αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε τον παράδοξο κόσμο στον οποίο ζούμε. Στην πραγματικότητα αυτά που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας δεν περιγράφουν το πραγματικό σύμπαν αλλά μια ατελή εικόνα του. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι, ακόμα και οι νευρώνες των αισθήσεών μας δεν μπορούν να μεταφέρουν όλα τα ενεργειακά σήματα που δέχονται στον εγκέφαλο, αν αυτά δεν βρίσκονται μέσα σε κάποια ενεργειακά περιθώρια. Έτσι, για παράδειγμα αδυνατούμε να ακούσουμε ήχους, να βλέπουμε χρώματα ή και να μυρίσουμε αυτά που πολλά ζώα μπορούν να αντιληφθούν.
Επιπλέον, στο τωρινό ανθρώπινο εξελικτικό στάδιο, η συνείδησή μας δεν μπορεί να κατανοήσει πράγματα περισσότερα των τριών διαστάσεων. Πια όμως ξέρουμε ότι το σύμπαν είναι τουλάχιστον τεσσάρων διαστάσεων. Για να μπορούμε να τον αντιληφθούμε λοιπόν, χωρίσαμε το σύμπαν σε χρόνο και σε χώρο, σε παρελθόν, παρόν και μέλλον, στο εδώ και στο εκεί. Όμως, πραγματικά δεν υπάρχει το εδώ και το εκεί, όλα είναι αδιαχώριστα και υπάρχουν συγχρόνως και άχρονα. Είναι σαν να θέλουμε να καταλάβουμε τη γεύση του αλατιού (χλωριούχο νάτριο) εξετάζοντας ξεχωριστά το χλώριο και ξεχωριστά το νάτριο.
Σήμερα, η επιστημονική σκέψη έχει φτάσει πια στα όρια της μεταφυσικής, συνδέοντας την “αισθητή” φύση με τη “μη αισθητή”. Τις ίδιες μεταφυσικές αλήθειες που κάποτε περιέγραφαν οι αρχαίες διδασκαλίες διδάσκουν τώρα οι σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες χρησιμοποιώντας απλά διαφορετικές ορολογίες.
Οι αρχαίες παραδόσεις της Ινδίας μιλούσαν για τη Μάγια, τη θεότητα της πλάνης που ντύνει με πέπλα την αλήθεια και παγιδεύει τους ανθρώπους στον απατηλό κόσμο της ύλης. Ο Πυθαγόρας μας έλεγε ότι ο κόσμος αποτελείται από αριθμούς, ταυτίζοντάς τους με τους Θεούς, και ο Πλάτωνας ότι ο αισθητός κόσμος είναι απλά η σκιά του κόσμου των Ιδεών. Από την άλλη, η επιστήμη περιγράφει τον κόσμο που αντιλαμβάνεται η ανθρώπινη φυσιολογία ως έναν ψεύτικο ευκλείδειο χώρο, τον χώρο Minkowski. Αυτός ο χώρος είναι απλά μια προβολή, μια σκιά του πραγματικού χώρου. Η προβολή αυτή στα μαθηματικά ονομάζεται απεικόνιση ή ισομορφισμός. Το πραγματικό σύμπαν δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό από τις αισθήσεις μας παρά μόνο να περιγραφεί από τον αφηρημένο κόσμο των μαθηματικών. Είναι ένα χωροχρονικό συνεχές τουλάχιστον τεσσάρων διαστάσεων το οποίο είναι άτμητο και αδιαίρετο. Είναι ο περίφημος χώρος Riemann.
Όλοι αυτοί οι επιστημονικοί νόμοι, οι αρχές και οι γενικεύσεις που περιγράφουν τον κόσμο χρειάζονται το πνεύμα της φιλοσοφίας για να μπορεί ο άνθρωπος να φτάσει σε ένα “γιατί” όλων αυτών. Γιατί ο θεός τα έκανε έτσι? Μέσω της φιλοσοφίας μπορούμε να αντιληφθούμε το νόημα όλων αυτών των αρχών και την απήχηση που έχουν μέσα στη συνείδησή μας. Με άλλα λόγια, πώς τα βιώνουμε όλα αυτά;
Πολλοί μεγάλοι επιστήμονες και νομπελίστες, που αφιέρωσαν ολόκληρη τη ζωή τους στο έργο τους, κατέληξαν στα εξής: ο Αϊνστάιν αναφέρει ότι οποιοσδήποτε ασχολείται σοβαρά με την επιστήμη, καταλήγει στην εξής πεποίθηση: «Οι νόμοι του σύμπαντος αποδεικνύουν ότι υπάρχει ένας Νους – ένα πνεύμα πολύ ανώτερο από το ανθρώπινο». Την ίδια άποψη έχει και ο Πολ Ντέιβις που υποστηρίζει ότι «υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις πως κάτι συμβαίνει πίσω από τα πάντα. Συγκεκριμένα φαίνεται σαν κάποιος να όρισε τέλεια τους αριθμούς που απαιτούνται για να δομηθεί η φύση. Οι νόμοι της Φυσικής μοιάζουν να είναι προϊόν ενός εξαιρετικά ευφυούς σχεδίου.»
Ο καθηγητής Λένοξ γράφει ότι «η αυξανόμενη γνώση μας για το σύμπαν κάνει όλο και πιο πιστευτή την υπόθεση ότι υπάρχει ένας Δημιουργός Θεός ο οποίος σχεδίασε το σύμπαν για κάποιον σκοπό». Μπροστά σε αυτό το σχέδιο, ο επιστήμονας φιλόσοφος δεν μπορεί παρά να νοιώσει το δέος και την ευλάβεια προς αυτό το μεγάλο μυστήριο.
Εξάλλου, όπως μαρτυρεί και ο Χένρι Σάφερ, «ο στόχος είναι να κατανοήσουμε έστω και ένα τόσο δα κομματάκι από το σχέδιο του Θεού». Για εκείνον η αξία και η χαρά της επιστήμης φανερώνονται τις στιγμές όπου ανακαλύπτει κάτι καινούργιο και λέει στον εαυτό του: «Α, έτσι λοιπόν το έκανε ο Θεός!».
Βιβλιογραφία:
- Τα 3 Κέντρα του Μυστηρίου, Γ. Πλάνας, εκδ. Νέα Ακρόπολη
- Νέα Ακρόπολη, τεύχος 49, Γιάννης Βούλγαρης, «Το συμπόσιο της Επιστήμης», σελ. 11
- Νέα Ακρόπολη, τεύχος 145, D. S. Guzman, «Ο Θεός», σελ. 44
- Νέα Ακρόπολη, τεύχος 147, Γ.Α. Πλάνας, «Επιστήμη και Φιλοσοφία», σελ. 10
- Νέα Ακρόπολη, τεύχος 149, Γιώργος Κοτρωνάκης, «Θεωρία των Υπερχορδών και αρχαία Φιλοσοφία», σελ. 24
- Νέα Ακρόπολη, τεύχος 154, D. S. Guzman, «…Φιλοσοφία; …Γιατί;», σελ. 10
- Μάνος Δανέζης: “Η ψευδαίσθηση των αισθήσεων”: https://www.youtube.com/watch?v=2phIpRW3A28&t=10s
- Μάνος Δανέζης: “Το παράξενο Μαθηματικό Σύμπαν”: https://www.youtube.com/watch?v=69pc4U54Nr4&t=25s
- https://bimag.gr/ti-pisteyoun-oi-episthmones-gia-ton-theo/