Χετταίοι

Χετταίοι πολεμιστές

Οι Χάττι, (γνωστοί συνήθως ως Χετταίοι ή Χιττίτες), λαός μάλλον ινδοευρωπαϊκής προέλευσης, κατέβηκαν γύρω στα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. και εγκαταστάθηκαν στα υψίπεδα της Μικράς Ασίας. Αφού σταθεροποιήθηκαν στην περιοχή ακολούθησαν επεκτατική πολιτική. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η χώρα των Χάττι να μεταμορφωθεί σταδιακά σε μια κραταιά αυτοκρατορία, που δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ήταν ισοδύναμη με εκείνη της Αιγύπτου και της Βαβυλώνας. Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο, που μαρτυρά ένα πραγματικά μεγάλο πολιτισμό, είναι ότι παρόλη την επεκτατική πολιτική που ακολουθεί αγκαλιάζοντας ένα μεγάλο αριθμό λαών και φυλών, εμφανίζει έντονη κίνηση στον καλλιτεχνικό και πολιτισμικό τομέα. Ωστόσο, γύρω στα 1.200 π.Χ. η αυτοκρατορία των Χετταίων ξαφνικά καταρρέει. Οι συνθήκες, τα ακριβή αίτια όσο και ο τρόπος που οδηγήθηκε στην πλήρη συντριβή παραμένουν ένα αίνιγμα. Πιθανόν καταστράφηκαν από τους «Λαούς της Θάλασσας» αλλά αυτό το ξαφνικό τέλος είναι αρκετά ομιχλώδες. Από εκείνη τη στιγμή μέχρι τις πρώτες ανακαλύψεις στις αρχές του 20^ου αι., ο λαός αυτός βυθίστηκε σε ολοκληρωτική λήθη, παρασύροντας μαζί και την κύρια έκφραση του πολιτισμού του στον μικρασιατικό χώρο κατά τη 2η χιλιετία π.Χ. Μετά την καταστροφή ένα μέρος του λαού μετανάστευσε στη βόρεια Συρία και κυριάρχησε σε πολλές πόλεις. Οι λαοί αυτοί ονομάζονται πια Νεοχετταίοι και είναι εκείνοι που αναφέρονται στην περίοδο των Βασιλέων του Ισραήλ στα θρησκευτικά ισραηλιτικά κείμενα.

Ο αφανής κόσμος των Χετταίων άρχισε να έρχεται και πάλι στο φως μέσα στον 20ό.

Χρυσό αγγείο 4.250 ετών

Γιατί αξίζει να θυμόμαστε τους Χετταίους

Κατείχαν πρώτοι το μονοπώλιο της τέχνης αλλά και των προϊόντων του σιδήρου. Ήταν οι πρώτοι που γνώριζαν την επεξεργασία του σιδήρου όταν όλοι χρησιμοποιούσαν τον Χαλκό. Ήταν μια καλά φυλαγμένη γνώση καθώς τους έδινε σαφή υπεροχή πάνω στους άλλους λαούς.
Ήταν ένας λαός με πάρα πολύ καλή πολιτική οργάνωση. Έδιναν μεγάλη σημασία στους νόμους και στην τάξη. Επέβαλαν διάφορα, αρκετά προχωρημένα για την εποχή συστήματα, για την εύρυθμη λειτουργία των κατεκτημένων λαών όμως για παράδειγμα μια ενιαία νομοθεσία.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα και η θέση της γυναίκας ξέφευγαν από τα στενά πλαίσια της εποχής. Π.χ. δεν είχαν βασανιστήρια και η ποινή του θανάτου εφαρμοζόταν σε ιδιαίτερα εξαιρετικές περιπτώσεις. Πολλές φορές οι σωματικές ποινές αντικαθίστανται με πρόστιμα κατά το Ινδοευρωπαϊκό έθιμο. Γενικά δεν ήταν καθόλου υπέρ του απάνθρωπου υποβιβασμού των ανθρώπων ακόμα και αν αυτοί ήταν δούλοι. Και παρότι οι

Η πύλη της Σφίγγας στη Χαττούσα

δούλοι ανήκαν στην τελευταία κατηγορία της κοινωνικής βαθμίδας δεν θεωρούνταν άψυχα όντα, ούτε τους μεταχειρίζονταν σαν αντικείμενα. Όταν αδικούνταν τους δινόταν το νόμιμο δικαίωμα να ζητήσουν οικονομικές αποζημιώσεις και έπαιρναν τα μισά από όσα αναλογούσαν σε έναν ελεύθερο άνθρωπο. Επίσης τους επιτρεπόταν να παντρευτούν ελεύθερη γυναίκα και οι ελεύθερες γυναίκες που έκαναν έναν τέτοιο γάμο δεν έχαναν το δικαίωμα τους να είναι ελεύθερες. Μπορούσαν να αποκηρύξουν το γιό τους και να βοηθήσουν την κόρη τους να διαλέξει σύζυγο. Ακόμη σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούσαν και να χωρίσουν από τον σύζυγό τους. Η βασίλισσα διατηρούσε το τίτλο και τη θέση της ακόμη κι αν χώριζε από τον βασιλιά. Γενικά η θέση της γυναίκας ήταν ιδιαίτερα αναβαθμισμένη σε σχέση με αυτή της ευρύτερης περιοχής και εποχής.
Ήταν ένας έντονα κατακτητικός λαός, ιδιαίτερα στην περίοδο της ακμής του. Η στρατηγική τους ήταν, αφού κατακτούσαν μια περιοχή να επιβάλουν έναν φόρο και να αφήνουν εκεί ντόπιους άρχοντες ως διοικητές. Οι ίδιοι προχωρούσαν σε νέες κατακτήσεις.
Αναπαράσταση μέρους των τειχών της Χαττούσα

Είχαν εξαιρετική εξωτερική πολιτική και ουσιαστικά ήταν αυτοί που καθιέρωσαν τη διπλωματία ως τέχνη. Εκείνοι την εποχή ήταν από τους ελάχιστους που είχαν παντού πρέσβεις και πρεσβείες.
Η γλώσσα τους ήταν μια μεγάλη έκπληξη για όλους τους μελετητές και αρχαιολόγους καθώς κανείς τους δε περίμενε τη 2^η χιλιετία π.Χ. ότι θα υπήρχε λαός που θα χρησιμοποιούσε ινδοευρωπαϊκή γλώσσα. Η ανακάλυψη αυτή έγινε το 1915 όπου αποκρυπτογραφήθηκαν από τον Τσέχο μελετητή Hrozny (ανακαλύφθηκαν το 1906 από μια ομάδα γερμανών αρχαιολόγων) οι 30.000 πινακίδες που βρέθηκαν στην Χαττούσα. Η γλώσσα αυτή είναι η αρχαιότερη γνωστή και τεκμηριωμένη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα.
Άρμα Χετταίων

Το άρμα των Χιττιτών είναι επίσης μια ακόμη μεγάλη έκπληξη για την εποχή εκείνη. Είναι γνωστό ότι η ισχύς κάθε αυτοκρατορίας στηριζόταν στην ανάπτυξη του ελαφρού ιππήλατου άρματος. Στα Αιγυπτιακά ανάγλυφα του Καντές μας αποκαλύπτεται το μυστικό του Χιττιτικού άρματος. Είχε δύο τροχούς με έξι ακτίνες, ήταν κάπως βαρύτερο από το Αιγυπτιακό αλλά φιλοξενούσε τριμελές πλήρωμα και έτσι εξασφάλιζε αριθμητική υπεροχή. Το ιππικό τους ήταν πάντα ιδιαίτερα αξιόλογο και στις κατακτητικές επιδρομές τους προκαλούσε στους εχθρούς έκπληξη και σχεδόν τρόμο. Επιπλέον τα άλογα τους ήταν από τη Θράκη και ξακουστά για τη δύναμη τους και οι ιππείς τους ιδιαίτερα επιδέξιοι. Ίππευαν χωρίς τη βοήθεια αναβολέων και αντί για σέλα είχαν ένα χαλάκι που τους προστάτευε.
Η συνθήκη του Καντές.

Η συνθήκη και η μάχη του Καντές. Η μάχη του Καντές έγινε το 1274 π.Χ. μεταξύ Αιγυπτίων και Χετταίων στην περιοχή της σημερινής Συρίας και έληξε με την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης μεταξύ των δύο λαών (1269 π.Χ.). Η μάχη αυτή είναι η δεύτερη γνωστή καταγεγραμμένη μάχη (η πρώτη είναι η μάχη της Μεγιδδώ με τον Τούθμωση τον ΙΙΙ) και η πρώτη συνθήκη ειρήνης στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αντίγραφο αυτής της συνθήκης είναι σήμερα ως σύμβολο του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.
Το κείμενο της συνθήκης λέει: «Ο Ραμασεσα-Μαι-Αμάνα (Ραμσής Β’) ο μεγάλος βασιλιάς, ο βασιλιάς της χώρας της Αιγύπτου, δε θα επιτεθεί ποτέ στη χώρα των Χάττι για να καταλάβει ένα μέρος (αυτής της χώρας). Και ο Χατουσίλι ο μέγας βασιλιάς, ο βασιλιάς της χώρας της Χαττι δε θα επιτεθεί ποτέ στη χώρα της Αιγύπτου για να καταλάβει ένας μέρος της (αυτής της χώρας).

Η Χαττούσα είναι η πρωτεύουσα των Χετταίων. Τα ευρήματα σε αυτή την πόλη είναι πολλά και αξιοθαύμαστα. Εκτός από τις 30.000 επιγραφές, έχουμε την ανάδειξη ενός ιδιαίτερα κατεστραμμένου από γκρίζο γρανίτη αγάλματος, πράγμα που αποδεικνύει ότι είχαν αναπτύξει μια εξαιρετική γλυπτική. Και υψηλού βαθμού πολιτισμό.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι και ταυτόχρονα ένα μυστήριο που ακόμη οι επιστήμονες δεν έχουν λύσει αποτελεί το γεγονός ότι η πόλη αυτή χτίστηκε εξ αρχής καλύπτοντας μια τεράστια απόσταση 1,8 τετραγωνικά χιλιόμετρα, σα να ήξεραν εξ αρχής το μέγεθος που θα καταλάμβανε η αυτοκρατορία και τον κόσμο που θα χρειαζόταν να φιλοξενήσει αυτή η πόλη. Τα αμυντικά τείχη εκτείνονταν πάνω από 6χλμ, είχαν τεράστιους πύργους παρατήρησης και σήραγγες. Επίσης εξίσου εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι πρώτα χτίστηκε ο κεντρικός ναός της πόλης και μετά η πόλη απλώθηκε γύρω του.

Η θρησκεία

Οι Χετταίοι ήταν γνωστοί σαν ο λαός με τους χίλιους θεούς. Ήταν πολύ ανεκτικοί απέναντι στις ξένες θρησκείες των κατακτημένων λαών, ενσωμάτωναν τους ξένους θεούς σαν δικούς τους, με αποτέλεσμα σταδιακά να αποκτήσουν εκατοντάδες θεότητες που δεν είχαν καμιά σχέση μεταξύ τους. Κάθε πόλη και κάθε περιοχή είχε ξεχωριστές θεότητες, λατρείες, ναούς που πολλές φορές δεν είχαν καμιά σχέση με τις κεντρικές θεότητες στη Χαττούσα. Ο βασιλιάς ήταν ο αρχηγός της θρησκείας, του στρατού, της δικαιοσύνης, όπως και νομοθέτης. Οι δύο κορυφαίες θεότητες των Χετταίων ήταν η Αρίνα, θεότητα του ηλίου, και ο σύζυγος της Τεσούμπ, θεός των καιρικών φαινομένων.

Βιβλιογραφία

Οι Χετταίοι και ο κόσμος του Αιγαίου Συγ: Κονιδάρης Δημήτριος Εκδότης: Ινφογνώμων
Οι Χετταίοι Συγγ.: Klock – Fontanille, Isabelle Εκδότης: Καρδαμίτσα
Οι Χετταίοι του O.R. Gurney Εκδόσεις Οδυσσέας του 2002The Hattian and Hittite civilizations Συγ Ekrem Akurgal Εκδ. Art Series
The Kingdom of the Hittites Συγγ. Trevor Bryce Εκδ.Oxford [[R
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΑ Εικονογραφημένη. Αρ. Τευχ. 64 Οκτ. 1973 Αρθρο “Οι Χιττίτες” Συγγ. F. Devismes
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΑΝΕΞΗΓΗΤΟ Τεύχος 136 Σεπτ. 1999. Άρθρο “Χετταίοι. Μια άγνωστη αυτοκρατορία” Συγγ. Λύσανδρος Μυγιακης
ΧΕΤΤΑΙΟΙ από τη σειρά της Καθημερινής ΜΕΓΑΛΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ Τόμος 17ος
Εγκυκλοπαιδικό λεξικό ΗΛΙΟΣ