Η μελέτη της μουμιοποίησης σε κάθε πολιτισμό, μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τις μεταφυσικές αντιλήψεις των διαφόρων λαών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό της Αιγύπτου. Πολλοί όμως αναγνώστες ίσως να μην γνωρίζουν, ότι η Αίγυπτος  δεν είναι ο μοναδικός πολιτισμός που υιοθετεί την ταρίχευση των νεκρών.

Η πρακτική της ταρίχευσης στην προκολομβιανή Αμερική, υιοθετήθηκε από όλους τους πολιτισμούς της Περιοχής από το 5000 π.χ. (πολιτισμός των Chinchorros) μέχρι και την Αυτοκρατορία των Inca (1500), όταν οι Ισπανοί κατακτητές, απαγόρευσαν την μουμιοποίηση, χαρακτηρίζοντας την πρακτική αυτή ειδωλολατρική Η πλειονότητα των ταριχευμένων σωμάτων που έχουν έρθει στο φως ήταν διατηρημένα με φυσικές διαδικασίες και μόνο ορισμένες ομάδες χρησιμοποίησαν την τεχνητή μουμιοποίηση  με εξαιρετικές τεχνικές.

Η μορφολογία και το  κλίμα της περιοχής , ξηρό και θερμό στις παράκτιες περιοχές, ψυχρό με ελάχιστο οξυγόνο στις κορυφές των Άνδεων, βοηθούσε την διαδικασία αλλά και τον συμβολισμό της ταρίχευσης. Ο ήλιος ανέτειλε πάνω από τις Άνδεις και έδυε μέσα στον ωκεανό. Έτσι η θάλασσα και οι κορυφές των βουνών αποτελούσαν τα σύνορα μεταξύ του κόσμου της ζωής και του κόσμου της «άλλης ζωής».

Όλοι οι  λαοί της προκολομβιανής Αμερικής πίστευαν βαθειά στην μεταθανάτια ζωή και τιμούσαν τους προγόνους τους. Ταρίχευαν τα σημαντικά πρόσωπα της κοινωνίας τους  όχι μόνο για να διατηρήσουν τη σωματική ακεραιότητα των νεκρών αλλά για να εξασφαλίσουν την αθανασία του πνεύματος. Όπως και οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι η διαδικασία αυτή, της «αθανασίας του σώματος»,  θα αντανακλαστεί σε μια ανάλογη τελετή στον ουρανό με απώτερη σκοπιμότητα την αθανασία του πνεύματος.

Η μουμιοποίση στους Chinchorros

Ο ερασιτέχνης αρχαιολόγος Guillermo Focacci, το 1983, στα σύνορα της Χιλής με το Περού ανακάλυψε δέκα ταριχευμένα σώματα, που θα πρέπει να αποτελούσαν το επίκεντρο ενός λατρευτικού κέντρου των Chinchorros, πριν από 7.000 χρόνια.

Η μέθοδος του άνθρακα – 14 τα ανέδειξε ως το αρχαιότερο ανάλογο εύρημα, ενώ και η πολύπλοκη τεχνική της ταρίχευσης θεωρήθηκε πρωτοφανής για τόσο πρώιμη περίοδο. Φαίνεται πως οι Chinchorros ταρίχευαν τα σώματα των επιφανών νεκρών και τα τοποθετούσαν  σε ιερούς χώρους σαν αγάλματα, ώστε να συνεχίζουν να παρέχουν τις πολύτιμες συμβουλές τους στους ζωντανούς. Ο ταριχευτής διάνοιγε το στήθος του νεκρού, αφαιρώντας τα εσωτερικά όργανα. Χρησιμοποιώντας αιχμηρές πέτρες, κελύφη οστράκων και ράμφη πελεκάνων αφαιρούσε τον εγκέφαλο και μεγάλες μυϊκές μάζες, ενώ αποξήραινε το σώμα με πυρωμένη τέφρα, αναστέλλοντας έτσι τη δράση των μικροοργανισμών.

Η θωρακική κοιλότητα γέμιζε  με μαλλί, φτερά και χαλίκια, ενώ το θωρακικό τοίχωμα περιδενόταν με σχοινί. Πέτρες ενίσχυαν τους ώμους και τα γόνατα, ώστε ο νεκρός να διατηρείται σε όρθια στάση, ενώ τα άκρα προσδένονταν στον κορμό. Μια ξύλινη ράβδος διαπερνούσε τη ράχη ενισχύοντας και υποστηρίζοντας την σπονδυλική στήλη, ενώ άλλες οδηγούνταν από τους αγκώνες μέχρι το κρανίο.

Πηλός κάλυπτε τους μηρούς και το πρόσωπο σε αντικατάσταση των μαλακών ιστών, σε ερυθρό ή μελανό χρώμα, αποκαθιστώντας τη μορφή του νεκρού, αφήνοντας οπές αντίστοιχα στα μάτια και το στόμα. Τέλος, τα μαλλιά επανατοποθετούνταν και προσδένονταν στη νεκρική αυτή μάσκα, ολοκληρώνοντας το έργο της ταρίχευσης.

Η τεχνική της ταρίχευσης διαφοροποιήθηκε με την πάροδο του χρόνου, όταν ο πηλός αντικαταστάθηκε από επίστρωμα κονιάματος πάχους 2 εκ., τα συστατικά του οποίου περιελάμβαναν άμμο και αυγά πουλιών. Τρόφιμα και προσωπικά αντικείμενα τοποθετούνταν γύρω από το νεκρό, πράγμα που αποδεικνύει την πίστη τους  στη μεταθανάτια  ζωή. Με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, η παράδοση της ταρίχευσης των νεκρών διατηρήθηκε σχεδόν επί 8.000 χρόνια.

Στην ίδια περιοχή, η φυλή των Palomas ταρίχευε τους νεκρούς της από το 4000 π.χ.  Οι Palomas χρησιμοποιούσαν το αλάτι για να σταματήσουν την αποσύνθεση και λύγιζαν προσεκτικά το σώμα φέρνοντας τα γόνατα κοντά στο στήθος και τα χέρια.  Στη συνέχεια τύλιγαν τα σώματα με μια ψάθα από καλάμια και τα έθαβαν κάτω από το πάτωμα των σπιτιών που κατοικούσαν.

Η Μουμιοποίηση στους Paracas

Το ξηρό κλίμα και το άγονο έδαφος της περιοχής αυτής του Περού, επέτρεψαν την υιοθέτηση μιας νεκρικής λατρείας που βασίζεται στην ιδέα της ξήρανσης του δέρματος και της διατήρησης του πτώματος. Ακόμα και στην εποχή των Ίνκας  βλέπουμε να διατηρείται αυτή η τεχνική. Οι μούμιες των σημαντικών προσώπων της κοινωνίας, τοποθετούνταν στο ιερό της Inti και  βγαίνουν σε λιτανείες  κατά τις μεγάλες τελετουργικές γιορτές, εξασφαλίζοντας την επικοινωνία με τον αόρατο κόσμο.

Η πίστη για την ύπαρξη των δύο κόσμων και η ιδέα ότι ο θάνατος σε αυτόν τον κόσμο, ταυτόχρονα σημαίνει και την γέννηση στον άλλον είναι έκδηλη στα έθιμα ταφής στην φυσική μουμιοποίηση. Οι νεκροί τους τοποθετημένοι σε εμβρυακή στάση μέσα σε υφασμάτινες «μήτρες» θάβονταν μέσα στη γη και ετοιμάζονταν  για μια νέα Γέννηση. Ξεκινούσε το ταξίδι από τον Υπόγειο κόσμο του Ucuc Pacha, για τον Ανώτερο κόσμο του Hanan  Pacha. Εκεί που κατοικούν οι ψυχές των ενάρετων ανθρώπων και απολαμβάνουν την ουράνια δόξα δίπλα στους Θεούς.

Η μουμιοποίηση στους Ινκας

Inca  σημαίνει ο Χρυσός Άνθρωπος, αυτός που έχει κατακτήσει την αθανασία και μπορεί να μετέχει συγχρόνως και στους δύο κόσμους ως μεσολαβητής.  Στον πολιτισμό των Ίνκας , οι ηγεμόνες υποβάλλονταν σε τυπική ταρίχευση και κρύβονταν σε  τάφους-κρύπτες που  δεν έχουν ακόμα ανακαλυφθεί. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, οι νεκροί βασιλιάδες του λαού αυτού, ντυμένοι με τα πλουσιότερα ενδύματα και τα κοσμήματά τους, αναπαύονταν σε εξίσου πλούσια διακοσμημένες ορεινές κρύπτες, από όπου σε σημαντικές θρησκευτικές γιορτές μεταφέρονταν στην κεντρική πλατεία και έπαιρναν θέση μεταξύ των αγαλμάτων των θεών.

Από την άλλη, εντελώς στοιχειώδεις ήταν οι φροντίδες που πρόσφεραν οι Ίνκας στους νεκρούς τους. Ο λαός αυτός σταθεροποιούσε σε στάση οκλαδόν τους νεκρούς του, τους περιέβαλλε με πολλαπλά στρώματα υφασμάτων και δερμάτων και τους εγκατέλειπε σε σπήλαια και φυσικά κοιλώματα των Άνδεων, όπου ο ψυχρός και ξηρός αέρας εξασφάλιζε τη συντήρησή τους. Οι μούμιες των Ίνκας έχουν πολύ μικρότερη ηλικία, λίγων εκατοντάδων ετών.

Η σημαντικότερη ανακάλυψη έγινε το 1995, όταν στην περιοχή Ampato των Άνδεων από τον καθηγητή Johan Reinhard. Η  μούμια ενός νεαρού κοριτσίου, που οι αρχαιολόγοι ονόμασαν “Juanita”, βρέθηκε μέσα σε ένα σπήλαιο και γύρω της υπήρχαν χρυσά και ασημένια αγάλματα, τσάντες με καλαμπόκι, και πολλές άλλες προσφορές. Θεωρείται η πιο καλοδιατηρημένη μούμια που ανακαλύφθηκε ποτέ.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Με τις διαδικασίες της μουμιοποίησης παρέμενε ζωντανή στο  πέρασμα των χιλιετιών η ίδια μυητική Πρακτική: Η Πνευματικοποίηση της Ύλης. Η μεταμόρφωση του γήινου υλικού και θνητού σώματος σε «οικία ενός αθάνατου όντος», σε «βάθρο» ενός θεού πεθαμένου για την γη αλλά αναστημένου για την αιωνιότητα. Γινόταν ο ενδιάμεσος κρίκος για να φέρει τον ουρανό πιο κοντά στην γη, τους  ανθρώπους πιο κοντά στους θεούς.

Το βέβηλο είχε μεταμορφωθεί σε ιερό, Ο θάνατος είχε νικηθεί από την ΖΩΗ. Στις περισσότερες από τις μούμιες δεν αντικρίζεις τον θάνατο, αλλά το μυστήριο της ύπαρξης, της ζωής… Γιατί τι απομένει από τον φόβο του θανάτου αν του αφαιρέσουμε την ικανότητα να εξαφανίζει να διαλύει το σώμα; Μόνο το μυστήριο του περάσματος!

Και η παρουσία αυτών των ζωντανών μνημείων της Αθανασίας ψιθυρίζει στα αυτιά μας τα τελευταία λόγια των Αιγύπτιων ιερέων που ίσως να είναι τα ίδια με αυτά των ιερέων των Ίνκας:

Ξαναζείς! Ξαναζείς για Πάντα! Να! Είσαι πάλι Νέος… ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Mummies & Their Mysteries, Charlotte Wilcox, Carolrhoda Books, 1993
• Mummies and Mortuary Monuments: A Postprocessual Prehistory of Central Andean Social Organization, William Harris Isbell, University of Texas Press, 1997
• The Scientific Study of Mummies, Arthur C. Aufderheide, Cambridge University Press, 2003
• Inca Mummies: Sacrifices and Rituals, Michael Martin, Capstone Press, 2005
• Αρχαίοι πολιτισμοί του Περού, A.Gilardi, F.Figares, Γ.Α.Πλάνας, εκδόσεις Νέα Ακρόπολη, 2005
• Μύθοι και παραδόσεις της αρχαίας Αμερική, Fernand Schwarz, εκδόσεις Νέα Ακρόπολη, 2003

LINKS

• Chinchorro Mummies: http://www.mummytombs.com/mummylocator/group/chinchorro.htm
• Thousands of Inca Mummies Raised From Their Graves: http://news.nationalgeographic.com/news/2002/04/0410_020417_incamummies.html

Συγγραφέας: Βούλγαρης Γιάννης

Από το ίδιο Τεύχος

Περισσότερα Άρθρα ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Σχετικά Άρθρα