Η λέξη «σαμάν» θεωρείται μογγολικής προέλευσης (από την διάλεκτο των Tungusi στην περιοχή της ανατολικής Σιβηρίας) και σημαίνει «εκείνος που βρίσκεται σε κατάσταση έκστασης», αλλά σταδιακά άρχισε να χρησιμοποιείται ως γενικός όρος που χαρακτηρίζει τους ιερείς, μάγους θεραπευτές.
Σύμφωνα με τους ανθρωπολόγους ο σαμανισμός παρουσιάζεται με αρκετά κοινά χαρακτηριστικά σε διαφορετικές γεωγραφικά και πολιτισμικά περιοχές όπως, για παράδειγμα, στη Σιβηρία, στη Βόρεια και Νότια Αμερική, στην Ινδονησία, στην Ωκεανία. 1
Ως όρος καλύπτει μια σειρά φαινομένων, που μοιράζονται μια ιδιαίτερη δομή και ιστορία, η οποία συναντάται σε κυνηγετικές, τροφοσυλλεκτικές κοινωνίες, όπως αυτές των προαναφερθέντων περιοχών του πλανήτη μας. Με τον όρο «Σαμανισμός» εννοείται ένα πολύπλοκο λατρευτικό μαγικό και θρησκευτικό σύστημα, που διαμορφώνεται γύρω από την τεχνική της έκστασης. Θεωρείται πως είναι επίσης μία μυστικιστική εμπειρία που προηγείται χρονολογικά τόσο της έννοιας της θρησκείας όσο και της φιλοσοφίας, καθώς εμφανίζεται πριν από αυτές. Οι χαρακτηριστικές του τελετουργίες αποτελούν την αρχαιότερη μορφή όλων εκείνων των μυστηριακών πρακτικών, που αποσκοπούν στη διεύρυνση της συνειδητότητας. Οι σαμάνοι, κυρίως στις αρχαϊκές εποχές, θεωρούνταν πως ήταν οι πρώτοι που αναζήτησαν το νόημα της ζωής και τον έλεγχο εκείνων των δυνάμεων που επηρέαζαν σημαντικά την καθημερινότητα των ανθρώπων.
Η πρακτική του σαμανισμού έχει τις ρίζες της στον ανιμισμό, παρόλο που συναντάμε κοσμολογικές θεωρήσεις σε διαφορετικές τοπικές σαμανικές παραδόσεις. Μπορεί βέβαια ο σαμανισμός να έχει κάποιες διαφοροποιήσεις ως προς τη λατρευτική πρακτική του, όμως σχετίζεται με την προσπάθεια κατανόησης των αρχών του κόσμου, της γης και των ζώων, καθώς πρόκειται για μια υπαρξιακή αναζήτηση του νοήματος της ζωής και του θανάτου.
Ο σαμάνος (šamán) είναι συνήθως ο ιερέας, ο μάντης, ο μάγος-θεραπευτής, ο ψυχοπομπός και τις περισσότερες φορές ο αρχηγός της οικογενειακής θρησκείας. Κατά τη διάρκεια της τελετής, ο σαμάνος, βρίσκεται σε μια κατάσταση έκστασης. 2 Σε αυτήν την «καταληπτική κατάσταση» στρέφεται στον κόσμο του ασυνείδητου και αποκτά υπερφυσικές δυνάμεις, όπως ικανότητα πυροβασίας, τρύπημα μελών του σώματος δίχως αιμορραγία κ.λπ. Οι ήχοι τυμπάνων αλλά και η χρήση παραισθησιογόνων φυτών είναι συνοδευτικά μέσα της τελετής.
Σκοπός του σαμάνου είναι η επίτευξη της βαθιάς έκστασης, προκειμένου ο ίδιος να καταφέρει να έρθει σε επαφή με πνεύματα και πράγματα πέραν του φυσικού κόσμου, ώστε να επιτευχθεί, ανάλογα με την περίπτωση, μια θεραπεία ή μια ευρύτερη μορφή γνώσης. Ο σαμάνος έχει ως αρχή, ότι αποτελεί ένα μέρος της ολότητας της φύσης, σχετίζεται άμεσα με όλες τις βιολογικές μορφές και δεν είναι υπεράνω αυτών. Αναλαμβάνει τέτοιου είδους εκστατικά ταξίδια, για να συναντήσει τον Θεό και να του παρουσιάσει μια προσφορά εκ μέρους της κοινότητας, για να συνοδέψει την ψυχή ενός πεθαμένου στην νέα του κατοικία κ.λπ. Η βοήθειά του είναι αναγκαία και στα τρία μεγάλα και σημαντικά γεγονότα της ζωής: τη γέννηση, τον γάμο και τον θάνατο. Μπορεί να ταξιδέψει σε περιοχές απόμακρες, μυστήριες, μυστικές… Ο κίνδυνος να χαθεί σ’ αυτές τις απαγορευμένες περιοχές, μένει πάντα μεγάλος, αλλά, καθαγιασμένος από τη μύηση και εφοδιασμένος με τα πνεύματα φύλακές του, ο σαμάνος μπορεί να αντιμετωπίσει αυτόν τον κίνδυνο.
Στον δρόμο αυτόν της απελευθέρωσης του πνεύματος του σαμάνου, ο οποίος εγκαταλείπει το σώμα του και ξεκινά για το εκστατικό ταξίδι, μπορεί να του συμπαρασταθούν υπερφυσικά όντα, όμως η δική του προσωπικότητα αποτελεί το κύριο αποφασιστικό στοιχείο.
Γίνεται αντιληπτό πως ο σαμανισμός δεν είναι θρησκεία ούτε υπάρχει κάποιος ιδρυτής. Είναι ένας «μονοπάτι», μια μέθοδος3 για την αποκατάσταση της σχέσης του ανθρώπου με την πνευματική του δύναμη. Αυτή η δύναμη, σε συνδυασμό με την ισορροπία σώματος-ψυχής, θα τον κάνει ανθεκτικό στις αρρώστιες. Ο σαμάνος ξεκινά την αναζήτηση πρώτα από τον «αόρατο κόσμο», ψάχνοντας τις βαθύτερες αιτίες που θα έπρεπε να πολεμήσει, θεραπεύοντας στο τέλος τα συμπτώματα.
Το μέλημά του είναι να εξελιχθεί ο ίδιος σε ένα φωτισμένο άτομο, να τελειοποιηθεί. Πρέπει να ξέρει να διακρίνει τα σημάδια και να τα ερμηνεύει.
Γνωρίζει πως με αυτόν τον ιδιαίτερο και ξεχωριστό τρόπο, μπορεί να προσφέρει καλοσύνη και συμπόνια στους δικούς του ανθρώπους, ώστε να μπορούν και εκείνοι να βρίσκονται εναρμονισμένοι εκτός από τον φυσικό κόσμο και με τις δυνάμεις του αόρατου και του υπερβατικού…
Παραπομπές
1 Σήμερα σαμάνοι βρίσκονται σε πολλές περιοχές του πλανήτη μας. Κυρίως συναντώνται σε απομακρυσμένες και πρωτόγονες κοινωνίες, με πιο γνωστούς τους Αβορίγινες της Αυστραλίας, καθώς και τους ιθαγενείς των δύσβατων περιοχών του Αμαζονίου.
2 Πιστεύεται πως υπάρχουν δύο μορφές έκστασης. Στην πρώτη το σώμα του σαμάνου κατέχεται από το πνεύμα, ενώ κατά τη δεύτερη η ψυχή του σαμάνου φεύγει στον κόσμο των πνευμάτων. Η πρώτη είναι παθητική έκσταση, κατά την οποία ο σαμάνος παρουσιάζει τεράστια δύναμη και γνώση. Τρέμει, μαίνεται και τελικά πέφτει σε μια κατάσταση ασυνειδησίας, που μοιάζει με ύπνωση.
Στην ενεργό έκσταση οι ζωτικές λειτουργίες του σαμάνου μειώνονται σε έναν ασυνήθη βαθμό και ο ίδιος μπαίνει σε μια υπνωτική κατάσταση. Η ψυχή του, πιστεύεται, ότι φεύγει από το σώμα του και μεταβαίνει σ’ έναν από τους τρεις κόσμους ή στρώματα του Ουρανού. Όταν ξυπνήσει διηγείται τις εμπειρίες του κατά την περιπλάνησή του. Υπάρχουν περιπτώσεις συνδυασμένης παθητικής και ενεργητικής έκστασης.
3 Ο Mircea Eliade στο βιβλίο του: Shamanism: archaic techniques of ecstasy καταλήγει ότι ο σαμανισμός προϋπάρχει όλων των άλλων πνευματικών παραδόσεων στον πλανήτη και το πιο διακριτό (αλλά όχι το μοναδικό) στοιχείο του είναι το σαμανικό ταξίδι (ή όνειρο) σε άλλους κόσμους υπό διευρυμένη συνείδηση. Το πιο όμορφο στοιχείο του ταξιδιού αυτού είναι η αρχή της άμεσης αποκάλυψης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Άτλας της Φιλοσοφίας, Ubaldo Nicola, Μτφ Πηνελόπη Τριαδά, Εκδόσεις Ενάλιος 2008
- Τα μυστήρια του Κόσμου, Μυστήρια της Γης, Εκδόσεις Δομή
- Μαγικά Περάσματα, Η Μαγική Σοφία των Σαμάνων του Αρχαίου Μεξικού, Carlos Castaneda, Μτφ Χριστιάννα Σακελλαροπούλου, Το Κλειδί Εκδόσεις Λιβάνη
Διαδίκτυο
- http://www.nea-acropoli.gr/online-arthra/39-esvterismos/159-2008-03-24-17-16-45
- http://www.awakengr.com/samanismos-monopati-tou-polemisti/
- https://physiokinesis.wordpress.com/%CE%AC%CF%81%CE%B8%CF%81%CE%B1/saman/
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82
- http://thesecretrealtruth.blogspot.com/2011/12/blog-post_3037.html
- http://www.shakila.gr/items.php?catid=10