Ο Πλάτωνας περί το 380 π.Χ. στο 7ο βιβλίο του σπουδαίου έργου του «Πολιτεία», παρομοιάζει τον κόσμο με ένα σκοτεινό σπήλαιο, όπου όλοι οι άνθρωποι είναι αλυσοδεμένοι και εξαπατημένοι. Δεν έχουν δει ποτέ τον πραγματικό κόσμο έξω από τη σπηλιά, το πραγματικό φως του Ήλιου, μιας και βλέπουν μόνο τις σκιές που τους επιτρέπουν οι εξουσιαστές τους, πιστεύοντας πως αυτή είναι η μόνη πραγματικότητα.
Μήπως αυτός ο μύθος του Σπηλαίου δεν είναι και τόσο μακριά από τον σύγχρονο κόσμο μας; Μήπως οι σύγχρονοι λαοί είναι εξίσου εξαπατημένοι από την παγκόσμια οικονομική ελίτ, τα αφεντικά της σπηλιάς, όπως θα τους αποκαλούσε ο Πλάτων, και ζώντας στον φόβο και την άγνοια, δεν προσπαθούν καν να κάνουν βήματα προς τον πραγματικό κόσμο, το αληθινό φως και την αυτοπραγμάτωσή τους;
Δυτικός πολιτισμός: χρεοκρατία και οικονομικοί δολοφόνοι
Την τελευταία δεκαετία μια σειρά από ανατρεπτικά ντοκιμαντέρ έχουν κάνει την εμφάνιση τους (όπως τα Zeitgeist, εξομολόγηση ενός οικονομικού δολοφόνου, Deptocracy και διάφορα άλλα) και αναφέρονται στις σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις. Υποστηρίζουν ότι μια μικρή ομάδα τραπεζιτών και μεγαλοεπιχειρηματιών, χρησιμοποιώντας την μεγάλη ευφυΐα και πονηριά τους, αλλά και τον τρόπο που είναι δομημένο το οικονομικό και τραπεζικό σύστημα, έχει καταφέρει να ελέγχει μεγάλο μέρος του πλανήτη μέσω της δημιουργίας του δημόσιου χρέους κάθε χώρας.
Ουσιαστικά ακόμα και οι ισχυρότερες χώρες του πλανήτη είναι χρεωμένες σε κάποιες πολυεθνικές εταιρείες και στους μεγαλοϊδιοκτήτες τραπεζών. Οι σύγχρονες δημοκρατίες έχουν μετατραπεί με αυτόν τον τρόπο σε «χρεο-κρατίες», μιας και οι δανειστές είναι αυτοί που ρυθμίζουν, έμμεσα ή και άμεσα, τη νομοθεσία της χρεωμένης χώρας. Επίσης, όροι όπως «τραπεζοκρατία» ή «εταιρειοκρατία» έχουν κάνει τα τελευταία χρόνια την εμφάνιση τους, επαληθεύοντας τον Πλάτωνα που είχε αναφέρει πριν τόσες χιλιάδες χρόνια πως το ολιγαρχικό πολίτευμα θα το διαδεχθεί η δημοκρατία, η οποία με τη σειρά της θα δώσει τη θέση της στην τυραννία…
Αυτή η οικονομική ελίτ, αφενός μεν έχει καταφέρει να ελέγχει τα έθνη μέσω αυτού του οικονομικού μοντέλου, αφετέρου δε, μπορεί και μεγιστοποιεί τα κέρδη της μέσω της πολεμικής βιομηχανίας, δημιουργώντας και συντηρώντας πολέμους. Οι ίδιες πηγές υποστηρίζουν πως οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, ο πόλεμος του Βιετνάμ και οι σύγχρονοι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή εξυπηρετούν τέτοιους σκοπούς.
Σε αυτήν την προσπάθεια για κυριαρχία, επιστρατεύονται και οι λεγόμενοι οικονομικοί δολοφόνοι. Οι μυστικές υπηρεσίας προσεγγίζουν κατάλληλους ανθρώπους, που καλύπτοντας τα κατώτερα ένστικτα τους προσφέροντας χρήματα, αγοραίο σεξ και εξουσία, τους κάνουν πλήρως συνεργάσιμους. Όπως παραδέχεται στο βιβλίο του ο John Perkins, πρώην οικονομικός δολοφόνος, αυτοί οι υψηλόμισθοι επαγγελματίες προσεγγίζουν ηγέτες χωρών που δεν είναι σύμφωνοι με την κυρίαρχη αφήγηση. Πρώτα προσπαθούν να τους πάρουν με το μέρος τους εξαγοράζοντας τους. Αν δεν επιτευχθεί συμφωνία, ξεκινάν οι απειλές προς τους ηγέτες αυτούς ή προς μέλη του στενού τους κύκλου. Τρίτη επιλογή είναι η προσπάθεια δημιουργίας πραξικοπημάτων ή κοινωνικών επαναστάσεων από τους οικονομικούς δολοφόνους και η αποσταθεροποίηση των κρατών αυτών.
Με αυτόν τον τρόπο διαιωνίζεται η σύγχρονη καλοντυμένη τυραννία και κάθε απόπειρα ανατροπής της καταλήγει σε αποτυχία. Το σύστημα, προκειμένου να κρατά τον κόσμο εγκλωβισμένο στον μικρόκοσμο του και στην άγνοια, χωρίς να προβληματίζεται και να φιλοσοφεί, εμπλουτίζει την καθημερινότητα του με φυσικά και πνευματικά ναρκωτικά κάθε είδους, από αλκοόλ, ηρωίνη και ψυχοφάρμακα μέχρι ανιαρές τηλεοπτικές εκπομπές, ποδόσφαιρο, ανούσιες κωμωδίες και πορνογραφία. Όλοι αυτοί οι «κοινωνικοί θεσμοί» θα μπορούσαν να παρομοιαστούν με τις σκιές στην αλληγορία του Σπηλαίου.
Από την Ακρόπολη στην Αγορά
Σύμφωνα με την εσωτερική φιλοσοφία, κάθε παραδοσιακός πολιτισμός αποτελεί μια μικρογραφία του σύμπαντος. Υπάρχουν, λοιπόν, σε αυτόν οι 3 κόσμοι: όπως και ο άνθρωπος, έτσι και κάθε πολιτισμός έχει ένα πνεύμα, μια ψυχή και ένα σώμα. Υπάρχει δηλαδή κατ’ αντιστοιχία η Ακρόπολη (πυραμίδα, ναός ή γενικά το κέντρο του πολιτισμού), που συμβολίζει τον πνευματικό κόσμο, η Αγορά, που είναι ο ψυχισμός του πολιτισμού και ο Αγρός, δηλαδή το φυσικό επίπεδο.
Οι σύγχρονες πόλεις, είναι οφθαλμοφανές ότι έχουν χάσει το κέντρο τους, άρα και την επαφή τους με τον πνευματικό κόσμο και με το Ιερό. Το κέντρο βάρους του δυτικού πολιτισμού έχει μεταφερθεί στην Αγορά. Ο κόσμος είναι εγκλωβισμένος στα υλικά συμφέροντα και στον καταναλωτισμό. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι όροι που αναφέρθηκαν πιο πάνω, οι εταιρείες και οι τράπεζες, είναι ξεκάθαρα στοιχεία του κόσμου της Αγοράς.
Ο άνθρωπος έχει τοποθετήσει στο κέντρο της ύπαρξης και στην κορυφή της εξέλιξης τον εαυτό του. Ο ανθρωποκεντρισμός αυτός είναι ένα μεταφυσικό έγκλημα που οδηγεί με φυσικό τρόπο στην οικολογική καταστροφή και στον ιμπεριαλισμό, μιας και ο άνθρωπος, μη κάνοντας καμία προσπάθεια για εσωτερικές κατακτήσεις, αναζητά μόνο τις εξωτερικές, ενάντια στη φύση και στους άλλους λαούς.
Άμεση συνέπεια είναι επίσης ο μηδενισμός, ο υλισμός και ο αμοραλισμός. Ο άνθρωπος, βλέποντας το σύμπαν σαν ένα καλοκουρδισμένο ρολόι, θεωρεί ότι δεν έχει ανάγκη το Θεό και την πνευματικότητα. Αν όμως δεν αντιλαμβάνεται μια λογική τάξη στον κόσμο, τότε δεν αναγνωρίζει και κάποιο νόημα στη ζωή του, ούτε κάποιο σύστημα ηθικών αξιών. Έτσι δημιουργεί ο ίδιος στον εαυτό του ένα μεταφυσικό κενό, που γεννά μόνο φόβο και άγχος. Προσπαθώντας να καλύψει το κενό αυτό με υλικές ανέσεις και υπερκαταναλωτισμό, το μόνο που καταφέρνει είναι να διαιωνίζει την ίδια αφύσικη και καταστροφική διαδικασία.
Αποϊεροποίηση της Δύσης
Στην αλληγορία του σπηλαίου, ο Πλάτων δηλώνει ως στόχο του ανθρώπου την απελευθέρωση από το σκοτάδι και την έξοδο στο φως. Φως ουσιαστικά είναι η αναζήτηση της αλήθειας και του αγαθού, η τάση για αυτοπραγμάτωση, η επαφή με το Ιερό. Στις μέρες μας όμως, βλέπουμε την ανθρωπότητα όχι απλά να μην κάνει βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά αντίθετα, ο υλισμός είναι αυτός που όλο και κερδίζει έδαφος. Αυτή η μεταφυσική καταστροφή βέβαια δεν γεννήθηκε από τη μια μέρα στην άλλη. Αν θέλουμε να δούμε πως ξεκίνησε η αποϊεροποίηση της δύσης πρέπει να ανατρέξουμε πίσω στα μεσαιωνικά χρόνια.
Το πρώτο στάδιο επετεύχθη όταν στον μεσαιωνικό κόσμο επικράτησε το φιλοσοφικό μοντέλο των Αριστοτέλη – Αβερρόη. Είναι το φιλοσοφικό σύστημα που διέκρινε τη θεολογία από τη φιλοσοφία, διαχώρισε την πίστη από τον λόγο. Η Εκκλησία, για να εξυπηρετήσει ουσιαστικά τα πολιτικά της συμφέροντα, προσπάθησε να πείσει τους ανθρώπους ότι δεν είναι ικανοί να φτάσουν οι ίδιοι στον Θεό, αλλά χρειάζονται ένα διαμεσολαβητή…
Ο νόμος του εκκρεμούς, λίγους αιώνες αργότερα, οδήγησε την ιστορία στο άλλο άκρο. Με την εμφάνιση της επιστημονικής σκέψης και του ορθολογισμού, η φιλοσοφία θα μετατραπεί από υπηρέτρια της θεολογίας σε υπηρέτρια της επιστήμης. Τη θέση της Ιδέας πήρε η λατρεία για το πείραμα και για την δυαδική λογική που χωρίζει αντί να ενώνει. Ιερός και βέβηλος κόσμος χωρίστηκαν, αφήνοντας στους ανθρώπους μια επακόλουθη εσωτερική σύγχυση μεταξύ σώματος και ψυχής και μια αυξανόμενη λατρεία για τον υλικό κόσμο.
Το τελικό χτύπημα το έδωσε στις μέρες μας ο θετικισμός. Ο δυτικός τρόπος σκέψης πλέον επιδιώκει μόνο την εγκεφαλική αντίληψη, αποκλείοντας τη βίωση, το συναισθηματικό κόσμο, τη διαίσθηση και τη φαντασία. Οι «διανοούμενοι» και οι ορθολογιστές έχουν μετατραπεί στο νέο ιερατείο, που υιοθετώντας μια μοντέρνα εκδοχή της μεθόδου του Προκρούστη, ότι δεν μπορούν να κατανοήσουν σημαίνει αυτόματα και ότι δεν υπάρχει. Ο άνθρωπος, δίχως ψυχή, όνειρα και αθανασία, έχει γίνει πλέον σκλάβος της μηχανής και ένας νέος μεσαίωνας είναι προ των πυλών.
Βγες από το Matrix
Μπορεί όλη αυτή η κατάσταση να αλλάξει; Είναι πραγματικά θέμα επιλογής! Όπως φάνηκε και πρωτύτερα, αλλά και όπως έχουν υποστηρίξει τόσοι και τόσοι σοφοί μέσα στην ιστορία, αυτός ο κόσμος δεν αλλάζει με εξωτερικές δράσεις, με εκλογές και επαναστάσεις. Η βία μόνο περισσότερη βία μπορεί να γεννήσει. Όπως υποστηρίζει ο ιδρυτής της Νέας Ακρόπολης, Jorge Angel Livraga, «oι επαναστάσεις μιας ώρας, θα διαρκέσουν μήνες… Οι επαναστάσεις μιας ζωής, θα διαρκέσουν χιλιετίες».
Για να αλλάξει η κοινωνία, για να ζήσουμε μια μέρα σε έναν νέο και καλύτερο κόσμο, πρέπει να αλλάξει πρώτα ο άνθρωπος. Αυτή είναι μια επιλογή που πρέπει να κάνουμε εγώ και εσύ. Είναι το αν θα πάρουμε το κόκκινο ή το μπλε χάπι, όπως θα έλεγε ο Μορφέας για να μας αφυπνίσει από το Matrix, ή μια επιλογή μεταξύ της αγάπης και του φόβου, όπως ακριβώς καταλήγει το Zeitgeist: the movie.
Ας αγαπήσουμε ξανά τη φιλοσοφία και την έρευνα, που μαζί με το βίωμα και την καλλιέργεια της διαίσθησης, μπορεί να δημιουργήσει ανθρώπους που γνωρίζουν, που δεν φοβούνται, που δεν χειραγωγούνται. Ας αγαπήσουμε τον συνάνθρωπο μας και τη φύση. Αν απαλλαγούμε από τον ρατσισμό και τις διακρίσεις τότε η αρμονία και η αδελφότητα θα ακμάσουν. Ας αγαπήσουμε, τέλος, τον εαυτό μας, καλλιεργώντας τον και βελτιώνοντας τον. Δημιουργώντας έναν ενάρετο άνθρωπο, δημιουργείς παράλληλα και έναν καλύτερο κόσμο! Ο Jimi Hendrix έλεγε πως «όταν η δύναμη της αγάπης ξεπεράσει την αγάπη για δύναμη τότε ο κόσμος θα γνωρίσει την ειρήνη». Πράγματι με όλους αυτούς τους τρόπους η σπηλιά θα αποτελέσει παρελθόν και θα μπορούμε να αναπνεύσουμε τον καθαρό αέρα του πραγματικούς φωτεινού κόσμου…
Πηγές
Βιβλία:
- Πολιτεία, Πλάτωνας, Εκδόσεις National Geographic
- Πολιτικό Ιδεώδες / Κοινωνιοπολιτική, Jorge Angel Livraga, Εκδόσεις Νέα Ακρόπολη
- Εξομολόγηση ενός οικονομικού δολοφόνου, John Perkins, Εκδόσεις Αιώρα
Ντοκιμαντέρ:
- Zeitgeist: the movie
- Zeitgeist: addendum
- Zeitgeist: moving forward
- Deptocracy