Πώς να βοηθήσω;

Όσο φυσικό είναι οι άνθρωποι να έχουν πολλά προβλήματα κατά τη διάρκεια της ζωής τους, άλλο τόσο φυσική είναι και η τάση τους να αλληλοβοηθιούνται. Και δεν αναφερόμαστε στην μέριμνα του κράτους ή των εταιριών που παρέχουν υπηρεσίες, αλλά στην αυθόρμητη εκδήλωση στήριξης που παρέχει ένας άνθρωπος σε κάποιον άλλο, χωρίς να είναι η ¨δουλειά¨ του ή να είναι ¨υποχρεωμένος¨. Μια στήριξη που μπορεί να απευθύνεται ακόμα και σε αγνώστους, που ζουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.

Ο άνθρωπος είναι προικισμένος από τη φύση του να έχει συναίσθηση του πόνου και της ανάγκης του άλλου ανθρώπου. Μπορεί να μπει στη θέση του, να σκεφτεί πως θα ένοιωθε ο ίδιος αν ήταν σε παρόμοια κατάσταση, να συγκινηθεί και να προβληματιστεί για ένα δυσάρεστο γεγονός που επηρέασε τον συνάνθρωπό του. Και σήμερα, που η τεχνολογία μας έχει φέρει όλους σε πληροφοριακή επαφή, είναι πολύ έντονο το φαινόμενο, άνθρωποι που ζουν σε διαφορετικές ηπείρους να αλληλεπιδρούν και να συμπαρίστανται σε μία ανάγκη. Δημιουργούνται αυθόρμητα ή οργανωμένα κινήματα αλληλεγγύης, γίνονται κινήσεις υποστήριξης και διάθεσης αγαθών, μετακίνηση εξειδικευμένου προσωπικού για να βοηθήσει σε περιοχές που έχουν πληγεί από κάποια θεομηνία. Δεκάδες περιπτώσεις ηρωικού αλτρουισμού φτάνουν στα αυτιά μας, πράξεις ανθρώπων που άφησαν την φαινομενική ασφάλεια της ζωής τους και ρίχτηκαν σε μια περιπέτεια για να βοηθήσουν άλλους ανθρώπους σε καταστάσεις μεγάλης ανάγκης. Αλλά και μικρές και ταπεινές πράξεις στήριξης, που δεν φτάνουν στην επιφάνεια πληροφορίας και παρότι μένουν στην αφάνεια, γίνονται συνέχεια και ανακουφίζουν την ανθρωπότητα, που τόσες ανάγκες έχει.

Η λέξη εθελοντισμός είναι η σύγχρονη ταμπέλα που χρησιμοποιείται για να περιλάβει όλες τις πράξεις που κάνουν οι άνθρωποι με σκοπό να βοηθήσουν, να στηρίξουν και να προσφέρουν υπηρεσίες στους άλλους ανθρώπους ή στο περιβάλλον, χωρίς χρηματικές απολαβές. Προέρχεται από το ρήμα θέλω, δηλαδή κάνω κάτι επειδή το θέλω και όχι επειδή μου το επιβάλει η εργασία μου και τα έμμισθα καθήκοντά μου ή τα στενά υλικά μου συμφέροντα. Βέβαια, η λέξη εθελοντισμός είναι ανεπαρκής για να περιγράψει την τεράστια γκάμα κινήτρων που μπορεί να έχει ένας άνθρωπος, όταν κάνει κάτι πέραν της δουλειάς του, προς όφελος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Έτσι, λοιπόν, πρέπει να την ορίζουμε συχνά, διότι η στενότητα του όρου έχει προκαλέσει παρερμηνείες και μπερδέματα σε ένα τόσο ευαίσθητο κομμάτι της ανθρώπινης συμπεριφοράς, όπως είναι η ανάγκη για προσφορά σε όσους μας έχουν ανάγκη. Δεν είναι και λίγες οι φορές που ο εθελοντισμός έχει χειραγωγηθεί από πολιτικά, ιδεολογικά, θρησκευτικά κ.α. κινήματα, ακόμα και από τα κράτη. Ούτε είναι λίγες οι φορές που κάποιοι είχαν μεγάλα προσωπικά οφέλη, εκμεταλλευόμενοι την άδολη αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων. Η λέξη εθελοντής έχει χρησιμοποιηθεί για τα πάντα σχεδόν, μένοντας τελικά μία απλή λέξη που ξεχωρίζει την έμμισθη από την άμισθη εργασία. Με μια τέτοια κακοποίηση και εκμετάλλευση της λέξης και της έννοιας του εθελοντισμού, ήταν φυσικό να έχουν δημιουργηθεί αρνητικά στερεότυπα και να απωθούνται οι άνθρωποι από το να συμμετάσχουν σε εθελοντικές προσπάθειες. Έτσι, ενώ είμαστε μια κοινωνία που μπορεί να κάνει πάρα πολλά, που έχει τη διάθεση και την ευαισθησία να προσφέρει, τελικά γίνονται πολύ λίγα. Και πολλοί άνθρωποι που μπορούν και θέλουν να είναι χρήσιμοι, μένουν αδρανείς μπροστά στο ερώτημα: Πώς να βοηθήσω;;

Θα δούμε μερικούς βασικούς διαύλους με τους οποίους μπορεί κάποιος να διοχετεύσει την καλή του διάθεση και την ενέργεια του για προσφορά. Για κάθε έναν από αυτόν θα αναφέρουμε τις δυνατότητες που μας δίνουν, τους προβληματισμούς που μπορούν να μας αποτρέψουν, αλλά και τη σωστή στάση του εθελοντή για να έχει το αποτέλεσμα που επιθυμεί.

Δράσεις κοινωνικής προσφοράς που διοργανώνουν θεσμικές αρχές του κράτους.

Πολλές είναι οι ευκαιρίες για προσφορά που δίνουν δήμοι, κοινότητες, κρατικά ιδρύματα, γραμματείες του κράτους κτλ. Συνήθως αφορούν δράσεις πάνω στον τομέα ευθύνης τους, αλλά μπορεί να έχουν και ευρύτερη εφαρμογή για να συνεισφέρουν στην αντιμετώπιση έκτακτων και εκτεταμένων αναγκών (πυρκαγιές, πλημύρες, σεισμοί κτλ). Έχουν το πλεονέκτημα ότι είναι διαθέσιμα πολλά από τα υλικοτεχνικά μέσα που απαιτούνται και ότι υπάρχουν εξειδικευμένοι άνθρωποι που μπορούν να καθοδηγήσουν.

Το μειονέκτημα είναι ότι δεν έχουν τακτικότητα οι δράσεις αυτές, γίνονται έκτακτα. Συνεπώς, ένας εθελοντής δεν μπορεί να έχει συνεχή δράση και παρουσία που θα τον διαμορφώσει και θα τον γεμίσει. Μπορεί ακόμα να υπάρχει προβληματισμός για τη σκοπιμότητα τέτοιων δράσεων, για το αν δηλαδή καλύπτουν κενά που ο κρατικός μηχανισμός θα έπρεπε με τους υπαλλήλους και τις χρηματοδοτήσεις του να καλύπτει. Τέλος, σημαντικό μειονέκτημα μπορεί να είναι η αναπόφευκτη πολιτικοποίηση ή κομματικοποίηση και το «καπέλωμα» τέτοιων δράσεων.

Ο εθελοντής είναι καλό να έχει ενημέρωση για τις δράσεις των κρατικών φορέων, και αν αυτό που γίνεται τον καλύπτει, να συμμετάσχει. Σίγουρα και διορατικά, ώστε να μην νοιώσει θύμα εκμετάλλευσης της καλής του διάθεσης. Αλλά αν οι κρατικοί φορείς δουν ότι έχουν εθελοντές στους οποίους μπορούν να στηριχτούν, τότε μπορούν να μας προσφέρουν πολύ καλές ευκαιρίες και προσβάσεις που σαν ιδιώτες δε θα μπορούσαμε να είχαμε.

Εθελοντική προσφορά των θρησκευτικών οργανισμών.

Οι θρησκευτικοί οργανισμοί κάνουν ένα μεγάλο έργο, κυρίως πάνω στον ανθρωπιστικό τομέα και μεγάλος αριθμός ανθρώπων στηρίζονται σταθερά από αυτούς. Κατά συνέπεια, έχουν μεγάλη αποτελεσματικότητα και διάρκεια σε ό,τι κάνουν. Συχνά έχουν και εύκολη υλικοτεχνική υποστήριξη από δωρεές πολιτών ή κρατικές παραχωρήσεις.

Ο εθελοντής είναι καλό να έχει υπόψη του τις δράσεις τέτοιων φορέων που γίνονται στην περιοχή του, και μπορεί να συμμετάσχει σε αυτές με διάφορους βαθμούς δέσμευσης.

Οι αμιγώς εθελοντικές οργανώσεις κοινωνικής και οικολογικής προσφοράς.

Υπάρχουν εκατοντάδες οργανώσεις εθελοντικής δράσης. Μικρές και μεγάλες, με πολύ μεγάλη ποικιλία πεδίων προσφοράς στα οποία δρουν και ειδικεύονται. Η ένταξη σε τέτοια οργάνωση, συνήθως, δίνει την ευκαιρία στον εθελοντή να ειδικευτεί πάνω σε έναν τομέα. Επίσης, η δυνατότητα των πολλών εθελοντών που συνεργάζονται αυξάνει τις πιθανότητες για πιο ουσιαστικές παρεμβάσεις στον κόσμο. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία πεδίων δράσης κι έτσι, ο κάθε ένας μπορεί να βρει εκείνο που πραγματικά τον ευαισθητοποιεί και του δημιουργεί την ανάγκη να προσφέρει.

Οι δυσκολίες που συναντάει ο εθελοντής όσον αφορά την προσφορά μέσα από εθελοντικούς φορείς είναι διάφορες. Συνήθως, οι περισσότερες οργανώσεις πρέπει να είναι κοντά στην περιοχή του εθελοντή για να μπορεί να έχει μια ενεργή συμμετοχή σε αυτές. Σε κάποιες ομάδες χρειάζεται μια σημαντική εκπαίδευση, πριν μπορέσει να συμμετάσχει ενεργά στο έργο, κι αυτό δυσκολεύει πολλούς. Οι εθελοντικές οργανώσεις έχουν αρχές, καταστατικό λειτουργίας και οργανόγραμμα, καθώς και διοικητικό καθεστώς, πράγματα τα οποία πρέπει ο εθελοντής να τα γνωρίσει και να τα αποδεχτεί για να μπορέσει να ενταχθεί. Επίσης, χρειάζεται μια ελάχιστη ενεργή συμμετοχή ώστε να θεωρείται κανείς επαρκές μέλος της ομάδας. Όλα αυτά αποθαρρύνουν πολλούς από το να ενεργοποιηθούν μέσα από μια εθελοντική ομάδα και δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι, στις εθελοντικές ομάδες μπορεί να συναντήσουμε όλες τις παθογένειες της κοινωνίας μας. Μπορεί κάποιος να βιώσει εσφαλμένες συμπεριφορές και καταστάσεις, αφού πρόκειται για ομάδα εθελοντών πολιτών, που μεταφέρουν τα θετικά αλλά και τα αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητας τους.

Ο εθελοντής πρέπει να δει σοβαρά την δυνατότητα συμμετοχής του σε κάποια εθελοντική ομάδα, γιατί αυτό θα του δώσει πραγματικές ευκαιρίες για να προσφέρει. θα συναναστραφεί ανθρώπους με παρόμοιες ανησυχίες και θα ενώσει τις δυνάμεις του με τις δυνάμεις των υπολοίπων. Όμως, οι ανθρώπινες σχέσεις και συνεργασίες, αν δεν μπουν στις σωστές βάσεις και δεν διατηρούνται πάντα καθαρές, μπορούν να δημιουργήσουν συγκρούσεις και απογοητεύσεις. Δεν είναι λίγοι οι εθελοντές που μετά από μία άσχημη εμπειρία με άλλους εθελοντές σε κάποια ομάδα, έπαψαν να πιστεύουν στον εθελοντισμό και κλείστηκαν στον εαυτό τους. Η ομάδα όπου κάποιος θα ενταχθεί, είναι ανάγκη να αποτελείται από ανθρώπους που ξέρουν τι κάνουν και γιατί το κάνουν, που διαμορφώνονται συνεχώς, ώστε να διατηρούν υψηλό ήθος και έναν κώδικα ευγένειας στη συμπεριφορά.

Ο εθελοντής της καθημερινότητας

Πέρα από τις οργανωμένες εθελοντικές προσπάθειες, υπάρχει και ένας τρόπος προσφοράς που αποτελεί την βάση και την ψυχή του εθελοντισμού. Είναι η καθημερινή διάθεση να προσφέρουμε στον άνθρωπο που είναι δίπλα μας. Συνηθίζουμε να περιμένουμε τις μεγάλες ευκαιρίες και τις μεγάλες ανάγκες και τελικά μένουμε αδρανείς στις πάμπολλες ανάγκες που είναι ακριβώς έξω από την πόρτα μας. Ξεχνάμε ότι τα μεγάλα πράγματα αποτελούνται από πολλά μικρά, αλλά και ότι η στάση του εθελοντή, η νοοτροπία του εθελοντισμού, είναι κάτι βαθύ που αφορά την ψυχή μας και την ανάγκη μας να είμαστε χρήσιμοι, κάνοντας τον κόσμο καλύτερο.

Πρέπει να έχουμε τα μάτια και τις καρδιές μας ανοιχτές ώστε να βοηθήσουμε κάποιον κοντινό μας άνθρωπο σε μια υλική ή ψυχολογική του ανάγκη. Να μπορούμε να δώσουμε λίγο φαγητό κάθε μέρα σε κάποιο αδέσποτο της γειτονιάς, να επισκεφτούμε έναν ανήμπορο συνάνθρωπο για να τον βοηθήσουμε. Να είμαστε πάντα σε διάθεση προσφοράς και τότε θα βρούμε αμέτρητα μικρά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε, και που μπορεί να έχουν πολύ μεγάλη σημασία.

Προσπαθήσαμε να δούμε τους βασικούς τρόπους με τους οποίους μπορεί ένας άνθρωπος να προσφέρει. Αφήσαμε όμως για το τέλος του άρθρου μας το πιο ουσιαστικό ερώτημα που πρέπει να απαντήσουμε. Και που αν το απαντήσουμε, θα βρούμε σίγουρα τον τρόπο για να προσφέρουμε. Το ερώτημα είναι τι είναι στα αλήθεια ο Εθελοντισμός, και ποιος πραγματικά είναι ο Εθελοντής.

Ο Εθελοντισμός δεν είναι μία οργάνωση, ένα σύστημα. Δεν είναι ένα επάγγελμα χωρίς μισθό, ούτε ένα χόμπι για τον ελεύθερο χρόνο μας. Δεν είναι μια ψυχοθεραπεία για να καθησυχάζουμε τις μεγάλες υπαρξιακές μας ανησυχίες. Δεν είναι μπαλώματα σε μία διάτρητη κοινωνία, ούτε ασπιρίνη με την οποία προσπαθούμε να γιατρέψουμε μια φοβερή και ανίατη ασθένεια. Ο Εθελοντισμός δεν είναι μια ευκαιρία για γνωριμίες ή για το χτίσιμο ενός κοινωνικού στάτους.

Ο Εθελοντισμός, παρότι μπορεί να περιλαμβάνει πολλά πράγματα, δεν προσδιορίζεται από τα πράγματα αυτά. Μπορεί ο εθελοντής να κάνει πράξεις ανθρωπιστικές, οικολογικές, φιλοζωικές, κοινωνικής συνοχής και στήριξης, μπορεί να μαθαίνει πολλά πράγματα και να έχει μια σωστή κοινωνικοποίηση, αλλά όλα αυτά, ο πραγματικός Εθελοντισμός τα υπερβαίνει και τα περιλαμβάνει. Όπως και πολλά άλλα, που ο πολύς κόσμος δεν τα κατατάσσει στα ¨εθελοντικά¨.

Ο Εθελοντισμός είναι μια αυθεντική στάση της ψυχής μας. Μια εσωτερική ώθηση και επιταγή, που μας εξανθρωπίζει και δίνει νόημα στη ζωή μας. Είναι, να θέλεις να είσαι χρήσιμος. Να θέλεις να δεις τον κόσμο καλύτερο από όλες τις απόψεις: Περισσότερο δίκαιο, περισσότερο όμορφο, περισσότερο καλό και περισσότερο αληθινό. Όσα κάνει ένας πραγματικός Εθελοντής πηγάζουν από αυτή την ανάγκη, που είναι βαθιά πνευματική. Ότι και αν κάνει ο Εθελοντής δεν μπορεί να χειραγωγηθεί για μικρές και ασήμαντες σκοπιμότητες ούτε μπορεί να σταματήσει επειδή οι περιστάσεις της ζωής του κάποιες φορές δεν είναι ευνοϊκές. Κανένα λάθος των άλλων ανθρώπων και καμία αποτυχία δεν μπορεί να σταματήσει την ανάγκη του Εθελοντή να προσφέρει και να προσφερθεί. Μπορεί να γίνεται καλύτερος μέρα με τη μέρα, να εκπαιδεύει τον εαυτό του και να εξασκεί το έργο του, αλλά όλα αυτά δεν τα κάνει για εκείνον. Δεν θέλει να γεμίσει με δεξιότητες για να τις γράψει σε ένα βιογραφικό σημείωμα. Ψάχνει διαρκώς τρόπους για να γίνει πιο αποτελεσματικός στο έργο του, που είναι να δει τον κόσμο καλύτερο και τον άνθρωπο ευτυχισμένο και σε αρμονία με όλα τα όντα.
Εθελοντές είμαστε όλοι, όταν όλοι θέλουμε το καλό. Αρκεί να βγάλουμε από το μυαλό μας την εντύπωση ότι όλα πουλιούνται και όλα αγοράζονται. Δεν μας χρειάζονται μισθοί και κοινωνικά οφέλη για να προσφέρουμε, το μόνο που μας χρειάζεται, και αυτό μας ωθεί, είναι να εκδηλώσουμε το καλύτερο που έχουμε μέσα μας και να παραδώσουμε έναν κόσμο καλύτερο από αυτόν που βρήκαμε.

Αν βρούμε το κρυφό νόημα του Εθελοντισμού, της ανιδιοτελούς προσφοράς και αγάπης για τους γύρω μας, τότε θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε όλα εκείνα τα εμπόδια, υπαρκτά ή φανταστικά, που μας εμποδίζουν να ζήσουμε ΟΛΟΙ μια ευτυχισμένη ζωή πάνω στον πλανήτη μας.

Συγγραφέας: Τσανακαλιώτης Γιώργος