«Τέχνη είναι το πλάσιμο της Ομορφιάς. Είναι ο αρμονικός συνδυασμός διαφόρων μερών. Δεν μπορούμε να την κρίνουμε με την λογική, η τέχνη είναι διαισθητική» – JAL
«Η αίσθηση που προκαλεί το χρώμα έχει μικρή διάρκεια και ελάχιστη σημασία. Αυτό που μετράει είναι ο πνευματικός απόηχος και η άμεση επίδραση του χρώματος στην ψυχή» – Wassily Kandinsky
Όσον αφορά την Τέχνη μπορούμε να συναντήσουμε μία ποικιλία από ορισμούς ανάλογα με τα εκάστοτε χωρικά και χρονικά πλαίσια. Τουλάχιστον ένας ιστορικός θα ακολουθούσε την ιστορική γραμμή «εξέλιξης» ώστε να προσδιορίσει τον χώρο, τον χρόνο, τις συνθήκες που επώασαν ένα ρεύμα ή ένα κίνημα τέχνης. Σε αυτή την αξιολόγηση είναι σίγουρο επίσης ότι δεν θα έλειπε ο καλλιτέχνης, η ιστορία που κρύβει αλλά και η ιδέα που τον παρακινεί και τον κατευθύνει να δημιουργήσει κάτι που ονομάζεται έργο Τέχνης.
Πέρα όμως από την ιστορική χαρτογράφηση της Τέχνης και των πιο κορυφαίων εκφραστών της υπάρχει αυτό που κινεί δεκάδες χιλιάδες χρόνια τον εν δυνάμει καλλιτέχνη. Αυτό που προ-υπήρχε στον Ουρανό ή στον κόσμο των Αρχετύπων, όπως αναφέρει ο Πλάτωνας, και ο άνθρωπος το συνέλαβε με διάφορες όψεις, ενσαρκώνοντάς το στη Γη. Αυτό το ονομάζουμε έμπνευση και περιγράφεται ως ένα κανάλι μέσω του οποίου ο καλλιτέχνης συνδέεται με κάτι αόρατο και μεταφέρει το μήνυμά που λαμβάνει, μέσα από τα χέρια του, που στην προκειμένη περίπτωση αποτελούν τα πιο σημαντικά του εργαλεία.
Επομένως, το έργο Τέχνης είναι το μέσο, διαφορετικά το ντοκουμέντο, ανάμεσα στον πομπό και τον δέκτη. Είναι η υλική υπόσταση ενός μηνύματος που μεταφέρεται και δονεί σε διαφορετικά επίπεδα. Αυτήν ακριβώς την διαδικασία εκμεταλλεύτηκαν οι καλλιτέχνες και χρησιμοποίησαν το χρώμα, το επίπεδο, την κίνηση, την αφαίρεση, την πλαστικότητα των μορφών, την έκφραση, την θεματογραφία κ.α. για να δονήσουν ακόμα και σε διαισθητικό επίπεδο.
Το μήνυμα στο οποίο στόχευε ο καλλιτέχνης μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο έκδηλο στους θεατές και η σημαντικότητά του έγκειται στον καθολικό χαρακτήρα που έχει. Με τον έννοια καθολικό χαρακτήρα εννοούμε πως το έργο εκφράζει όχι μία όψη του καλλιτέχνη, το ύφος ή την τεχνική του, όπως έχουμε μάθει να αξιολογούμε ένα έργο σήμερα, αλλά μία σκοπιμότητα που εξυπηρετεί το σύνολο. Ένα καθολικό έργο τέχνης έχει συγκεκριμένο ρόλο και λειτουργία καθώς ενσαρκώνει Ιδεώδη, μύθους, έθιμα, αρετές κ.α.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα έργων καθολικού χαρακτήρα συναντάμε σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς που βρίσκονταν σε ακμή. Από τους προϊστορικούς ακόμα λαούς ένα παράδειγμα είναι η τελετουργική μάσκα που χρησιμοποιούσαν για να ξορκίσουν τα δαιμόνια ή για να φτάσουν σε μία έκσταση μέσα από την οποία θα έρχονταν σε επαφή με τους θεούς. Επιπλέον, τα τοτέμ διαφόρων λαών, ανάμεσά τους και οι Ινδιάνοι, τα οποία τοποθετούνταν σε κάθε οίκημα, δημόσιο ή κατοικία, που έπαιζαν το ρόλο του προστάτη ή του φύλακα.
Ωστόσο, με το πέρασμα των χρόνων, βρίσκουμε αναπαραστάσεις που πλέον το καθολικό νόημα είναι πιο ξεκάθαρο, όπως στην Αιγυπτιακή ζωγραφική. Ποιός θα μπορούσε να αμφισβητήσει το συμβολισμό που κρύβεται σε ένα σκαραβαίο κοσμημένο με πολύτιμα πετράδια ή στην αναπαράσταση του ζυγίσματος της καρδιάς του νεκρού; Όπως και παλιότερα, αναπαρίστανται μύθοι, δοξασίες μέσα από σύμβολα, που έχουν κατεξοχήν καθολικό χαρακτήρα, με τη διαφορά ότι οι καλλιτέχνες αρχίζουν να αποκτούν μεγαλύτερη δεξιότητα, αλλά και μία ικανότητα να εκφράζουν τη μαγεία και το μυστικισμό που χαρακτηρίζει αυτόν τον πολιτισμό μέσα από την ακριβή λεπτομέρεια και την τάξη των μορφών.
Μέχρι που φτάνουμε στην ελληνική τέχνη και εκεί πλέον εκφράζονται πολύ ξεκάθαρα αρετές, μύθοι, σύμβολα μέσα από αναπαραστάσεις, έννοιες που αγγίζουν το ιδεατό επίπεδο. Πλέον κάθε αρετή μπορεί να έχει μία απεικόνιση, όπως η δικαιοσύνη, η νίκη, η ελευθερία. Κάθε μύθος ή κάθε θεότητα παίρνει μορφή στον εικαστικό χώρο. Ακόμα και το ιδανικό του νεανικού σφρίγους, Ρώμης και δύναμης παίρνουν «σάρκα κι οστά». Το μήνυμα μεταδίδεται ξεκάθαρα και μερικές φορές είναι τόσο έντονο που ο θεατής πιστεύει πως εισβάλει παράνομα σε έναν άλλο κόσμο.
Πιο συγκεκριμένα, ο Δισκοβόλος του Μύρωνα ή ο Αποξυόμενος του Λυσίππου δίνουν πιστά μία μορφή της οποίας οι αναλογίες του σώματος δεν είναι οι πραγματικές αλλά αποτελούν πρότυπο για τον έφηβο νέο ώστε να τις κατακτήσει. Η πλαστικότητα των μορφών, η κίνηση στον χώρο, η μυστική έκφραση που έχουν στο πρόσωπο αλλά και η συστροφή που υπάρχει στους άξονες δίνουν την εντύπωση ότι κινούνται. Ακόμα και τα αγάλματα θεοτήτων όπως ο Απόλλωνας του Belvedere ή το χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς του Πειραιά εκφράζουν μία δυναμική και ενέργεια που μέχρι και σήμερα δονεί.
Ο Leonardo Da Vinci αποτελεί τομή στην ιστορία της τέχνης. Ήταν μία ιδιοφυής, πολυσχιδής και έντονη προσωπικότητα. Έχοντας γνώσεις μηχανικής, ανατομίας, σχεδίου, μαθηματικών, φυσικής, αστρονομίας και άλλες δημιούργησε μία σειρά από έργα που έμειναν στην ιστορία. Ένα από αυτά είναι ο Μυστικός Δείπνος. Ποτέ άλλοτε δεν έχει μετουσιωθεί το ιερό επεισόδιο με τρόπο τόσο προσιτό και φυσικό. Ήταν σαν να είχε προστεθεί πλάι στην Αίθουσα ένας άλλος χώρος, όπου ο Μυστικός Δείπνος πήρε μορφή απτή. Πόσο καθαρά έπεφτε το φως επάνω στο τραπέζι, κάνοντας τις μορφές να μοιάζουν σφαιρικές και στέρεες! Στο έργο υπάρχει μία έντονη φυσικότητα, πιστότητα στις μορφές και μία άνεση που είμαστε θεατές ενός «πραγματικού» γεγονότος.
Για τον Leonardo η φύση πάντα έκρυβε την ουσία της σε αυτά που δημιουργεί. Μπορούσε να δει βαθιά στα φύλλα, στις σχισμές και τα νεύρα των πετάλων των λουλουδιών, στα τοπίο της φύσης και στα ζώα την ουσία της πραγματικότητας. Αποδίδοντας λοιπόν πιστά την φύση, με το δικό του τρόπο, ο Leonardo προσπάθησε να αποκρυπτογραφήσει τα μηνύματά της και να τα διαδώσει μέσα από τη ζωγραφική.
Σε αυτή την εποχή έρχεται η μία προσωπικότητα να συμπληρώσει την άλλη αλλά και να δώσει μια διαφορετική οπτική στην έννοια της ζωγραφικής και σε αυτό που αναπαριστά. Ο Μιχαήλ Άγγελος υπήρξε μία κορυφαία προσωπικότητα που απογείωσε την ζωγραφική όσον αφορά την πλαστικότητα, την κίνηση, το συναίσθημα και την έκσταση των μορφών.
Αναλύοντας τον πίνακα σε εσωτερικό αλά και προσωπικό επίπεδο η ένωση που ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί συμβολίζει την μη ολοκληρωμένη ένωση της δικής μας προσωπικότητας με κάτι μη απτό όπως είναι μία Ιδέα, ή ένα αφυπνισμένο Εγώ. Παρατηρούμε την άνεση του Θεού, θυμίζοντάς μας ότι το αόρατο ποτέ δεν χάνεται, υπάρχει πάντα παρών σε μία άλλη «διάσταση» και είναι στην ευθύνη του ανθρώπου αν θα γίνει κενός σωλήνας έτσι ώστε να εκφραστεί μία όψη του μέσα από αυτό.
Ωστόσο, τα θρησκευτικά θέματα παρόλη την αίγλη και το δέος που προκαλούν αρχίζουν και εξαφανίζονται και στο προσκήνιο βλέπουμε καθημερινές σκηνές, νεκρές φύσεις, γυμνά σώματα μελετημένα από διάφορες γωνίες, τοπία, θαλασσογραφίες κ.α. Η ποικιλία στις τεχνικές είναι απίστευτα μεγάλη, αφού οι ζωγράφοι αφομοιώνουν διάφορα στυλ και εκφράζουν κάτι διαφορετικό στην έννοια της ζωγραφικής. Το αξιοσημείωτο εδώ είναι ότι ο κάθε ένας προσπαθεί να αποδώσει την δική του αλήθεια μέχρι που η καθολικότητα της τέχνης χάνεται και επέρχεται ο υποκειμενισμός. Δημιουργούνται κινήματα, που έχουν και πολιτική υπόσταση, με κύριο στόχο να αλλάξουν τον κόσμο μέσα από την Τέχνη ή να μπορέσουν να αφυπνίσουν τον κάθε ένα ατομικά και ομαδικά.
Συμπερασματικά, αυτό που κρύβει η Τέχνη, η ομορφιά και η αλήθεια, περνά από διάφορα στάδια, αλλάζει χώρες, εκφραστές, κινήματα και ονομασίες. Οι άνθρωποι δεν αναζητούν μόνο τον ρεαλισμό αλλά και μία βαθιά σύνδεση με κάτι που τους ξεπερνά μέσα από την εικαστική και δημιουργική αυτή διαδικασία της ζωγραφικής, της γλυπτικής, της αρχιτεκτονικής, της φωτογραφίας και κάθε άλλης μορφή Τέχνης.