Λεονάρντο Ντα Βίντσι

 

Μέσα στην Αναγέννηση, την περίοδο που δείχνει τη δυνατότητα των ανθρώπων να βγουν ΞΑΝΑ στο χώρο της πνευματικής δημιουργίας, μετά από ένα σκοτεινό Μεσαίωνα, ξεχωρίζει η μορφή του Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Πολλές φορές στην ιστορία της ανθρωπότητας έχουν υπάρξει προικισμένα άτομα που σφραγίζουν με την παρουσία τους την εποχή τους. Ή την ξεπερνούν. Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι σφράγισε και ξεπέρασε την εποχή του σε πολλούς τομείς. Έτσι αποτελεί ένα λαμπρό παράδειγμα για την παρουσίαση του πνεύματος που επικρατούσε κατά την Αναγέννηση.

Γεννήθηκε στην περιοχή της Φλωρεντίας, δίπλα στο χωριό Vinci. Μεγάλωνε θαυμάζοντας τη φύση και πολύ γρήγορα, μόλις δεκατεσσάρων χρόνων, έγινε μαθητής του Βερρόκκιο (Andrea del Verrocchio) δίπλα στον οποίο μαθήτευαν και άλλοι μεγάλοι καλλιτέχνες της Αναγέννησης, όπως ο Μποτιτσέλι (Sandro Botticelli) και ο Περουτζίνο (il Perugino). Ανάμεσα στους μαθητές οι οποίοι ζούσαν και εργάζονταν μαζί με τον δάσκαλό τους, ο μικρός Λεονάρντο γρήγορα ξεχώρισε. Λέγεται ότι ο ίδιος ο Βερρόκκιο αποφάσισε να εγκαταλείψει τη ζωγραφική όταν είδε τον άγγελο που ζωγράφισε στην άκρη του πίνακα του «Η Βάπτιση του Χριστού» ο παιδικής σχεδόν ηλικίας μαθητής του. Παραδέχτηκε ότι ο μαθητής είχε ξεπεράσει κιόλας τον δάσκαλο. Έτσι παρ’ όλο που αρκετό καιρό ο Ντα Βίντσι έζησε δίπλα στο Βερρόκκιο, πολύ γρήγορα ξεπέρασε την επίδρασή του και άρχισε να δημιουργεί μόνος του.

Σε αρκετά νεαρή ηλικία έλαβε σαν προσφορά ένα εργαστήριο ζωγραφικής στην αυλή των Μεδίκων. Αυτό δείχνει την εκτίμηση που είχε από τους Μαικήνες αυτούς της Αναγέννησης.

Η ακαμάτη περιέργεια, το ενδιαφέρον και το οξύ διαπεραστικό βλέμμα του δεν τον αφήνουν ήσυχο ούτε στιγμή. Μελετά και παρατηρεί κάθε γωνιά της φύσης και κάθε εκδήλωση και χαρακτηριστικό των ανθρώπων. Ακόμη κατά διαστήματα αλλάζει πόλη και διατρέχει σχεδόν όλες τις σπουδαίες πόλεις της Ιταλίας κατά τη ζωή του. Αλλά δημιουργεί κυρίως στο Μιλάνο, τη Ρώμη και τη Φλωρεντία. Κατά τη συνήθεια της Αναγέννησης ο Λεονάρντο τις υπηρεσίες του σαν καλλιτέχνης της πρόσφερε στην υπηρεσία της Αυλής Ηγεμόνων. Ακόμη δέχθηκε από διάφορες μονές παραγγελίες πινάκων με θρησκευτικά θέματα. Η γνωριμία του με τον μοναχό Λουκά Πατσιόλι τον έστρεψε προς τα μαθηματικά και τη δημιουργία πινάκων με τη βάση αρμονικού γεωμετρικού συστήματος. Έτσι τα περισσότερα από τα έργα του βρίσκονται μέσα σε κανονικά γεωμετρικά σχήματα και μερικά αναφέρονται στο έργο του Πατσιόλι «Περί θεϊκών αναλογιών».

Γίνεται μέλος σε ορισμένες Συντεχνίες (μερικές εσωτερικού ίσως ή μυστικού χαρακτήρα) που διασώζουν πολλές παλιές γνώσεις και η σύνδεσή του με τη Συντεχνία των μοναχών του Αγίου Λουκά του επιτρέπει να γνωρίσει την Ανατομία. Αφιερώνεται σε αυτήν με πάθος γιατί θεωρεί τον άνθρωπο πρότυπο του κόσμου (Μικρόκοσμος).

Για τις επιδόσεις του στη Γλυπτική αξίζει να αναφέρουμε ότι το πρόπλασμα του έφιππου αγάλματος που παρουσίασε στην αυλή του Σφόρτσα, μαζεύονταν να το θαυμάσουν όχι μόνο οι άνθρωποι του λαού αλλά και οι περισσότεροι καλλιτέχνες.
Από τα μεγάλα του ζωγραφικά κατορθώματα, ο Μυστικός Δείπνος, η Παρθένος των Βράχων και η περίφημη Τζοκόντα αποτελούν αξεπέραστα δείγματα της τέχνης του και λίγοι μπόρεσαν να τα πλησιάσουν στο σύνολό τους μέσα στην Ιστορία της Τέχνης.

Η ατμόσφαιρα μέσα στην οποία τοποθετεί τις διάφορες μορφές – η «καπνισμένη ή σφουμάτο» των Ιταλών- δημιουργεί Σχολή κατά την Αναγέννηση. Το χαμόγελο που κοσμεί τα πρόσωπα που ζωγραφίζει δημιουργεί αινίγματα που θα σταθούν αφορμή να χυθούν ποταμοί μελάνι. Ένα χαμόγελο που οφείλεται σε ένα εσωτερικό φως και το προδίδουν μόνο μία αδιόρατη σύσπαση των χαρακτηριστικών και μία ήρεμη λάμψη στα μάτια.

Κάθε φορά που αναλαμβάνει την εκτέλεση κάποιου πίνακα, ασχολείται με την ολοκληρωτική μελέτη των στοιχείων που θα τον αποτελούν. Προηγουμένως κάνει αμέτρητα σχέδια και θεωρείται ο μεγαλύτερος σχεδιαστής της Αναγέννησης.
Όταν αγανακτούν για την καθυστέρηση που παρουσιάζεται στην κατασκευή των έργων του, δεν διστάζει να αναπτύξει την άποψη ότι η σύλληψη αποτελεί πολύ περισσότερο κοπιαστική εργασία από την εκτέλεση αφού πρόκειται για την ΙΔΕΑ περισσότερο από τη Μορφή. Συμφωνούσε με τον σύγχρονό του Μιχαήλ Άγγελο που έλεγε ότι όταν σκαλίζει ένα άγαλμα προσέχει σαν να βρίσκεται ένας άνθρωπος μέσα στην πέτρα. Ασχολείται με την παρατήρηση και τις σκέψεις του μέρες ή και μήνες ολόκληρους. Πολλές φορές αφού έμπαινε στο δωμάτιο που βρισκόταν το έργο έβαζε μία πινελιά και χανόταν πάλι στη δίνη της παρατήρησης και της αναζήτησης των διαφόρων στοιχείων.

Πολλά από τα έργα του τα άφηνε ατελείωτα. Υποστήριζε την αντίληψη ότι ένα έργο που δεν έχει ολοκληρωθεί βρίσκεται κάπως ζωντανό, κινείται σε έναν δρόμο, ψάχνει την τελειότητα. Έτσι μερικά έργα του τα τελείωναν μαθητές του, μπροστά στην πίεση που ασκούσαν οι διάφοροι ηγεμόνες που απαιτούσαν τη γρήγορη παράδοσή τους.

Επιδόθηκε στη γελοιογραφία με επιτυχία και μέσα στους δρόμους των ιταλικών πόλεων έψαχνε για διάφορους τύπους ανθρώπων και σχεδίαζε πετυχημένα σκίτσα με τις φυσιογνωμίες τους, που μερικές φορές αποτελούν μία φοβερή μελέτη χαρακτηρολογίας.

Ακόμη γράφει μύθους με ηθικοπλαστικά διδάγματα.

Στους διάφορους ηγεμόνες ο Ντα Βίντσι εμφανιζόταν σαν το άτομο που συγκέντρωνε πάνω του τις ιδιότητες πολλών ανθρώπων μαζί και έτσι υπηρετούσε σαν τοπογράφος, στρατιωτικός μηχανικός, μουσικός, μαθηματικός, αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, γιατρός και άλλα. Μπορούμε να πούμε ότι ήταν ο Πρωταγόρας της Αρχαίας Αθήνας χωρίς τα σοφίσματα και ο Ήρωνας της Αλεξανδρείας με τις πολυάριθμες εφευρέσεις.

Ανάμεσα στην εκτέλεση των ζωγραφικών του έργων έβρισκε την ευκαιρία να ασχολείται με όλες σχεδόν τις επιστήμες. Η φυσική ιστορία, η Χημεία, η Οπτική και η Ακουστική τον ωθούν σε παρατηρήσεις και σε έρευνες συνεχώς. Διατυπώνει την αρχή της υδροστατικής πολύ πριν τον Πασκάλ, μελετά τους νόμους της αναλογίας, βασισμένος στις αρχαίες κλασικές αντιλήψεις, κυρίως Πυθαγορικές, που βγαίνουν ξανά στο φως μετά από τον σκοταδισμό του Μεσαίωνα και σχεδιάζει βαρούλκα, μοχλούς και τροχαλίες.

Το πέταγμα των πουλιών τον γοήτευε και τον προβλημάτιζε συγχρόνως. Αφού έκανε πολλές μελέτες πάνω στο πέταγμά τους, καταπιάστηκε με την κατασκευή πτητικών μηχανών για τον άνθρωπο. Ανάμεσα στα πολυάριθμα σχέδια των μηχανών αυτών βρίσκουμε και σημειώσεις με στοιχεία για την κατασκευή αλεξίπτωτου. Ίσως ο ίδιος δοκίμασε τη χρήση των πτητικών κατασκευών του. Ενεργούσε τελείως αντίθετα με τους επιστήμονες που ενώ είχαν μπροστά τους τα πουλιά, υποστήριξαν πως αντικείμενο βαρύτερο από τον αέρα δεν μπορεί να πετάξει.

Είναι ο πρώτος που έκανε ανατομικές μελέτες σε σώματα ζώων και ανθρώπων κατά αντιπαράθεση και θεωρείται θεμελιωτής της συγκριτικής ανατομίας.

Προβληματίζεται με τις κανονικές αναλογίες του σώματος του ανθρώπου αλλά θέτει σαν στόχο του να μελετήσει σε βάθος και την πνευματική του ζωή.

Αν και ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ασχολήθηκε με όλες σχεδόν τις επιστήμες, το να απαριθμούμε τις ασχολίες του και τα έργα του δεν αποδίδει αυτό που επιζητούμε. Πιθανόν να χαθούμε στον λαβύρινθο πολυποίκιλων ερευνών του. Ας σταθούμε στη ζωή και το παράδειγμά του. Μέχρι πού φτάνουν τα όρια και η ικανότητα του ανθρώπου; Ο ολοκληρωμένος «σφαιρικός» άνθρωπος του Πλάτωνα που περιγράφεται στην «Πολιτεία» του δεν είναι μία ουτοπία. Στην εποχή του, θεωρούσαν τον Λεονάρντο Καλλιτέχνη και Φιλόσοφο. Η προσπάθεια του Λεονάρντο να κατακτήσει και να ολοκληρώσει τον εαυτό του με τη μάθηση και την πράξη μας πείθει. Συγκέντρωνε τον θαυμασμό των συγχρόνων του για τις πρωτοποριακές φιλοσοφικές αντιλήψεις του. Συχνά επαναλάμβανε ότι προτιμά να τον θεωρούν Φιλόσοφο παρά χριστιανό.

Η προσφορά του στους ανθρώπους είναι και το ότι απέδειξε πως ο θαυμασμός και η έκσταση μπροστά στη φύση είναι το καλύτερο κίνητρο για να προχωρήσει ο άνθρωπος και να φτάσει στην αντίληψη του Παγκόσμιου Φυσικού Νόμου. Αυτή την αντίληψη την είχε διαμορφώσει τόσο καθαρά ο Λεονάρντο ώστε αποτελούσε μία από τις πιο ισχυρές που εμφανίστηκαν στην Αναγέννηση.

Η επίδρασή του βγήκε έξω από τα σύνορα της Ιταλίας, στην Ισπανία, τη Γαλλία και τις Φλαμανδικές χώρες. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια της ζωής του τα έζησε στη Γαλλία.

Ο συγγραφέας της Ιστορίας του πολιτισμού Γουίλ Ντυράν τον χαρακτηρίζει ως τον πληρέστερο άνθρωπο της Αναγέννησης και ίσως κάθε εποχής. Και ο καθένας μας μπροστά στη βιογραφία του μπορεί να πει: Ο άνθρωπος όπως θα έπρεπε να είναι: ερευνητής της Αλήθειας, Ποιητής της Ζωής και Δημιουργός, δηλαδή ΦΙΛΟ-ΣΟΦΟΣ.

 

Ετικέτες: Αναγέννηση
Εκτύπωση

Από το ίδιο Τεύχος

Περισσότερα Άρθρα TEXNH

Σχετικά Άρθρα

×