Απόσπασμα από το βιβλίο Geographie Sacrée de L‘Egypte Ancienne. Nouvelle Editions Oswald, Παρίσι, 1979.
Η ανάλυση του αιγυπτιακού ημερολογίου, επιβεβαιώνοντάς μας τη δύναμη της παράδοσης, μας αποκαλύπτει την ευρηματικότητα των μεθόδων του, συχνά πολύ διαφορετικών από τις δικές μας: «Έχω καθιερώσει με διάταγμα τις προσφορές για όλες τις γιορτές της νεκρόπολης, τη γιορτή της αρχής του χρόνου, εκείνη του μεγάλου έτους, εκείνη του μικρού έτους, εκείνη της τελευταίας ημέρας, τη μεγάλη γιορτή, τη γιορτή για τις μεγάλες ζέστες και για τις μικρότερες, εκείνη των πέντε ημερών που προστέθηκαν στο έτος, τη γιορτή ρίψης του σπαθιού, τις δώδεκα μηνιαίες γιορτές, τις δώδεκα γιορτές ανά δεκαπενθήμερο, κάθε γιορτή των ευλογημένων ζωντανών και νεκρών».
Η μελέτη που έγινε σχετικά με τον αριθμό των ετήσιων γιορτών αποδεικνύει ότι οι Αιγύπτιοι είχαν κατά μέσο όρο 105 ημέρες διακοπών τον χρόνο. Διακρίνονται σε ημερολογιακές γιορτές (ημέρα του χρόνου, αρχή της εποχής), αγροτικές γιορτές (πλημμύρες του Νείλου, σπορά, συγκομιδή), εθνικές θρησκευτικές γιορτές, βασιλικές γιορτές (στέψη, εορτασμός) και επικήδειες γιορτές. Όποιοι όμως και αν ήταν οι λόγοι της γιορτής, αυτή ήταν πάντα για τον Αιγύπτιο μια στιγμή κατά την οποία γινόταν η ένωση με την ανώτερη αρχή: τον χρόνο, τη φύση, τον κόσμο ή τον φαραώ. Κι αυτό γιατί η θρησκεία ήταν ο θεμελιώδης άξονας καθεμιάς από αυτές τις λαϊκές εκδηλώσεις. Οι υπηρέτες του θεού, που δεν ξεχνούσαν τις γιορτές του, έρχονταν από παντού για να τον λατρέψουν.
Αν θέλουμε να κατανοήσουμε το πραγματικό νόημα της γιορτής στην αρχαία Αίγυπτο, πρέπει να το συλλάβουμε ως μια «ευτυχισμένη επανένωση». Κάθε γιορτή προκαλεί την επανένωση. Και αυτή η επανένωση βιώνεται μέσα στη χαρά και τη μαγεία. Όπως λέει ένας παλιός ύμνος με αφορμή τη βασιλική στέψη: «Να χαίρεσαι, χώρα ολόκληρη, οι μέρες περνούν για να γελάς και να θαυμάζεις».
Αυτή η φυσική εξοικείωση με τις δυνάμεις του σύμπαντος καθιστούσε τον Αιγύπτιο ικανό να ζει μια αέναη γιορτή. Η ανανέωση της Φύσης είναι αφορμή για χαρά. Η επανασύνδεση των θεών είναι μια ευκαιρία γιορτής. Ο θάνατος ενός φαραώ είναι ευκαιρία γιορτής για τη γέννηση ενός νέου Θεού. Αυτός ο ενθουσιασμός, η αφύπνιση θεών και Θεού μέσα στον καθένα, και αυτή η αισιοδοξία, σοφά πειθαρχημένη από μια κατάσταση ικανή να κατανέμει δοκιμασίες μέσω μυητικών τελετουργιών που συνδέονται με τη Φύση και με την εναρμόνιση λογικής και συναισθήματος, μπορεί να ήταν το μεγάλο μυστικό της μακροζωίας αυτού του λαού.
Η εδραίωση αυτών των εξαιρετικά αρχαίων εορτών αποδιδόταν στον Θεό Ρα. Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών διασκέδασης, η λειτουργία ήταν ιδιαίτερα επίσημη, η συνήθης πορεία της καθημερινής λατρείας διακοπτόταν, στο τελετουργικό πρόσθεταν ειδικούς ύμνους, ο ναός στολιζόταν και η πόλη φωταγωγούταν.
Οι προσφορές έρρεαν σε μεγάλες ποσότητες λόγω του πλήθους των προσκεκλημένων που έφταναν στο ναό, πάνω στο φορητό βωμό που ήταν τυλιγμένος με ένα παραπέτασμα, και τοποθετημένος σε ένα ιερό πλοιάριο που μετέφεραν οι ιερείς. Η πομπή εξελίσσονταν στην αυλή, στον γύρω χώρο του οίκου του Θεού. Ωστόσο, κατά τους μήνες των μεγάλων εορτών, το θεϊκό άγαλμα περιόδευε στην ύπαιθρο ή έπλεε στον Νείλο κάνοντας πολλές στάσεις. Ήταν η στιγμή να συμβουλευτούν τον Θεό, ο οποίος απαντούσε στις ερωτήσεις μέσω χρησμών.
Η λατρεία των θεών γινόταν σε καθημερινή βάση ακολουθώντας ένα πολύ συγκεκριμένο τελετουργικό. Οι ιερείς επικοινωνούσαν καθημερινά με τη Θεότητα, όπως εξηγεί ο Drioton: «Οι ιεροτελεστίες άρχιζαν νωρίς το πρωί (…). Ο ιερέας άναβε τις λάμπες, γέμιζε το θυμιατήρι και ξεκινούσε με ένα πρώτο λιβάνισμα για να σκορπίσει μια ευχάριστη μυρωδιά στο δωμάτιο. Μόλις γίνονταν αυτό, προχωρούσε προς τον ναό (…) και άνοιγε τις πύλες. Το άγαλμα εμφανίζονταν μπροστά στα μάτια του, φυσικά ακίνητο, αφού η Θεότητα δεν είχε ακόμη κατέβει μέσα του. Ο ιερέας προσκυνούσε και απήγγειλε λατρευτικό ύμνο. Στη συνέχεια σηκωνόταν, αγκάλιαζε το άγαλμα. Αυτή η χειρονομία, αυτή του γιου που θέλει να ξυπνήσει τον πατέρα του από τον ύπνο, «ξυπνούσε» τον θεό και έκανε τη θεϊκή του ψυχή να κατέβει. Η λατρευτική διαδικασία μπορούσε να αρχίσει».
Η προσφορά του Θεού, ήταν ανάλογη με τις κινήσεις του ήλιου στον ουρανό. Στην Πρώιμη Δυναστική Περίοδο και, αναμφίβολα, στο Νέο Βασίλειο, περιλάμβανε τρεις φάσεις που αντιστοιχούσαν στην ανατολή, το απόγειο και τη δύση του ηλίου. Η πιο σημαντική ήταν η πρωινή φάση. Οι προσφορές είχαν προετοιμαστεί πριν από την αυγή στα εργαστήρια του ναού και οι ιερείς είχαν εξαγνιστεί στην ιερή λίμνη, διεισδύοντας συμβολικά στην αρχή της ζωής από την οποία ο κόσμος είχε αναδυθεί τη στιγμή της δημιουργίας και από την οποία αναδυόταν κάθε χρόνο η γη της Αιγύπτου τη στιγμή της πλημμύρας, έτοιμη για μια νέα συγκομιδή.
Στη συνέχεια, γυρίζοντας γύρω από το ναό, έριχναν νερό και άναβαν το θυμίαμα για να απομακρύνουν τυχόν εχθρικά στοιχεία που μπορεί να είχαν εισχωρήσει στο δωμάτιο. Η τροφή του Θεού μεταφερόταν με πομπή σε ένα από τα δωμάτια του ναού, όπου υψώνονταν μικροί ιεροποιημένοι βωμοί.
Ο τελετάρχης άνοιγε τις πόρτες του άδυτου, καλούσε τον Θεό να ξυπνήσει και άνοιγε τις ιερές βάρκες τη στιγμή που εμφανιζόταν στον ορίζοντα το αστέρι της ζωής. Το ανερχόμενο φως περνούσε στον θεό την ενέργεια της νέας ημέρας. Στη συνέχεια, οι προσφορές τοποθετούνταν μπροστά στο άγαλμα, με μια αναπαράσταση της θεάς Μάατ, σύμβολο της κοσμικής τάξης, που ενέπνεε στον Θεό την απαραίτητη δύναμη για την καθημερινή ανανέωση αυτής της τάξης. Κατόπιν, έγδυναν το άγαλμα, το έπλεναν και το έντυναν ξανά, το διακοσμούσαν, το λιβάνιζαν και το εξάγνιζαν. Στη συνέχεια, ο Ναός και το άδυτο έμεναν κλειστά μέχρι το επόμενο πρωί. Η μεσημεριανή λειτουργία αποτελούνταν μόνο από ράντισμα με νερό και λιβανίσματα. Το απόγευμα γινόταν η ανανέωση των προσφορών.
Αυτή η λατρεία είχε σκοπό να θυμίσει τον αέναο κύκλο του Ήλιου, του Κόσμου και της ζωής. Ο ιερέας εξασφάλιζε την ακρίβεια αυτής της τελετουργίας ενεργοποιώντας κάθε πτυχή της ημέρας και κάθε πτυχή του χρόνου. Με τις γιορτές, ο αιγυπτιακός λαός ακολουθούσε τον κύκλο του χρόνου στις στιγμές που αντιστοιχούν στη Φύση και τη ζωή. Αν προσθέσουμε σε αυτόν τον εποχιακό κύκλο, που υπόκειται στον χορό των άστρων, τις αστρικές αλληλεπιδράσεις που οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν θεμελιώδεις, μπορούμε να καταλάβουμε ότι για τους Αιγύπτιους «το σύμπαν είναι ένας ναός και η γη ένας βωμός».
Η συνειδητή συμμετοχή στους κύκλους αυτούς σημαίνει να δονεί κανείς σε ένα λιγότερο πυκνό επίπεδο, να γίνεται πιο ευαίσθητος στο κάλεσμα των αόρατων κόσμων. Γιατί να παραμένουμε αλυσοδεμένοι στον καθημερινό υλικό μας κόσμο και να ξεχνάμε ότι ο πλανήτης μας ανυψώνεται, σαν πουλί μέσα από τα αστρικά διαστήματα;
Στις 15 του μήνα του Toth, της εποχής του Akhet γιορταζόταν η Γιορτή του Νείλου ή της Μέθης. Ήταν η ώρα της άφιξης του Χάπι, που στόχευε στην ανανέωση της ζωής στη γη της Αιγύπτου. Κατά τη διάρκεια της τελετής, ο βασιλιάς χόρευε μπροστά στο άγαλμα της Hathor στην Denderah και πρόσφερε μια κανάτα κρασί στη θεά πριν επιδοθεί σε σπονδές. Η πρώτη μέρα του έτους ή η ανατολή του Σείριου γινόταν επίσης κατά τον μήνα του Toth.
Εορτασμός του Opet
Η γιορτή του Opet, μια από τις σημαντικότερες της χρονιάς, γινόταν τον μήνα Phaophi της εποχής Akhet. Στο Νέο Βασίλειο διαρκούσε έντεκα ημέρες. Με την ευκαιρία αυτή ο θεός Amon άφηνε το ναό του στο Καρνάκ για να πάει με μεγαλοπρέπεια στο ναό του Λούξορ, όπου θα ξανασυναντούσε τη σύζυγό του. Έπειτα, με το πλοιάριό του, ο βασιλιάς οδηγούσε τον θεό στον τόπο καταγωγής του. Η κιονοστοιχία του ναού του Λούξορ, διακοσμημένη από τον βασιλιά Τουταγχαμών, δείχνει την εξέλιξη της γιορτής, που ξεκινά με μια προσφορά μπροστά από τη βάρκα του Amon, το φορητό παρεκκλήσι του.
Στη συνέχεια η πομπή φεύγει από το ναό: τριάντα ιερείς κρατούν τη βαριά βάρκα του Amon, την οποία ακολουθεί ο βασιλιάς. Τραγούδια και τύμπανα συνοδεύουν την πομπή. Οι βάρκες περιμένουν τη συνοδεία και ο βασιλιάς και η βασίλισσα παίρνουν τη θέση τους στο μεγαλοπρεπές πλοίο του θεού.
Στην όχθη, ένα ενθουσιώδες πλήθος συνόδευε τον ιερό στόλο, με ζητωκραυγές: είναι το πλήρωμα που θα τραβήξει τις βάρκες έξω στην ακτή. Όμως, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό το έργο, όσοι το κάνουν είναι γεμάτοι χαρά και ζέση στην υπηρεσία του Θεού. Μέσα σ’ αυτή την οχλοβοή, η μουσική των σείστρων και το τραγούδι ενός αρχαίου ύμνου αντηχούσαν από μια ομάδα τραγουδιστών και ιερέων.
Κατά την άφιξη στο Λούξορ, μια πομπή παρόμοια με την πρώτη ξεκινούσε προς το ναό. Επικεφαλής, οι ιερείς που μετέφεραν τη βάρκα του Amon μετά ο βασιλιάς και η βασίλισσα με τη συνοδεία τους και, τέλος, το πλήθος που ολοκλήρωνε την πομπή. Στην παρέλαση μπορούσε επίσης να δει κανείς τα πλοιάρια της Mut και του Khonsú. Με τη στρατιωτική συνοδεία, σμίγουν ασταμάτητα ομάδες από χαρούμενους μουσικούς και χορευτές, ελαφρά ντυμένους.
Στη διαδρομή υπάρχουν τύμβοι, ένα είδος τεχνητών λόφων, στις κορυφές των οποίων οι ιερείς κάνουν τις προσφορές τους. Στον ναό, είναι ο ίδιος ο βασιλιάς που κάνει αυτή την τελετή ενώ η συνοδεία του, ιερείς και αυλικοί περιμένουν μπροστά στην πόρτα του Άδυτου των Αδύτων.
Η επιστροφή πραγματοποιούνταν με τον ίδιο τρόπο, με τη μόνη διαφορά ότι οι βάρκες δεν ήταν τόσο ενθουσιώδεις γιατί κατέβαιναν το ποτάμι. Όλοι τραγουδούν τη δόξα της Αυτού Μεγαλειότητας, που έκανε τον Amon να πλεύσει. Όταν οι θεοί επιστρέφουν στο Καρνάκ, αυτές οι εορταστικές μέρες τελειώνουν με μια μεγάλη τελετή προσφορών.
Αυτή η περιγραφή θα μπορούσε να κάνει κάποιον να σκεφτεί ότι η τελετή λάμβανε χώρα σε μία μόνο μέρα: στην πραγματικότητα, διαρκούσε έντεκα ημέρες στην εποχή του Τούθμωσι III και έως και είκοσι πέντε ημέρες στην εποχή του Ραμσή III.
Το όνομα Opet σήμαινε αφθονία και χαρακτηρίζει το ταξίδι στο άδυτο. Μαζί με το τελετουργικό της Ιερογαμίας, τελούταν παρουσία του βασιλικού χαρεμιού, γιατί ήταν η ακριβώς η στιγμή για τη σύλληψη του βασιλικού παιδιού. Τα κείμενα μιλούν για τη θεϊκή ένωση του θεού και της βασίλισσας, κατόπιν αιτήματος του βασιλιά. Έτσι, το παιδί που θα γεννιόταν θα κατέχει θεϊκή και βασιλική υπόσταση.
Η γέννηση και η νεανική ηλικία του Ώρου
Ο Ώρος γεννήθηκε τον μήνα Mechir. Ο εορτασμός της θείας γέννησής του κράτησε μέχρι την Πρώιμη Περίοδο μέσα από τις ιδιαίτερες κατασκευές Mammessi, των οίκων του τοκετού. Σύμφωνα με την παράδοση, είναι το δέλτα που υποδέχτηκε το νεογέννητο, τυλίγοντάς το στους βάλτους του για να το κρύψει από τα μάτια του επικίνδυνου Seth. Η Κυρία-Ερπετό Buto επαγρυπνούσε συνεχώς.
Είναι ενδιαφέρουσα η διαπίστωση ότι αυτή η γιορτή γινόταν στις 25 Δεκεμβρίου, ημέρα κατά την οποία γιορτάζονταν αργότερα οι γεννήσεις του Μίθρα και του Χριστού. Πολλοί συγγραφείς βλέπουν επίσης μια αντιστοιχία μεταξύ αυτής της ημερομηνίας και του χειμερινού ηλιοστασίου, αφού ο ήλιος ξεκινά το ταξίδι του πίσω προς τους αντίποδες, στην καρδιά του χειμώνα, τη στιγμή των φαινομενικών γηρατειών του.
Τον μήνα Phametoth της εποχής του Peret γιορταζόταν η άνοιξη του Ώρου, η νεότητά του και η νίκη του έναντι του σκότους. Στο Edfú γίνονταν ναυτικές επιδείξεις στον Νείλο και έλεγαν ότι το άγαλμα του θεού άφηνε αυτή την πόλη για να πάει στην Denderah και να βρει τη θεά Αθώρ, την οποία θα έφερνε πίσω στο κάστρο του.
Οι γιορτές της γονιμότητας
Ο μήνας της Parementhi είναι αφιερωμένος στην έξαρση της γονιμότητας: υπάρχουν μάχες και αναπαραστάσεις στις τοιχογραφίες του Medinet Habon.
Τον μήνα Padron της εποχής Chemou, τιμούσαν τον θεό Min. Ήταν ο μήνας της συγκομιδής. Οι γιορτές γίνονταν στην Κόπτο, όπου ο Min είχε εγκαταστήσει την κατοικία του: διοργανώνονταν πραγματικοί διαγωνισμοί ζώων και επιλέγονταν τα καλύτερα είδη για τη βελτίωση της φυλής. Αυτός ο μήνας ήταν επίσης αφιερωμένος στον θεό του Φωτός και στον Θεό του Ήλιου με τη μορφή του Pacht ή Bastek, η λεγόμενη «η γάτα της Ηλιούπολης», εκείνη που είχε νικήσει το σκοτάδι ή τον Apophis. Στο ημερολόγιο, αυτή η στιγμή αντιστοιχεί στον αστερισμό του Κριού (το κριάρι), που οι αρχαίοι θεωρούσαν αρχή του χρόνου. Αυτό το μήνα υμνούσαν επίσης τη δόξα της Ίσιδας, της Μητέρας-Γονιμότητας που δίνει γεννά τον Ώρο.
Η μετά θάνατον ζωή, η γιορτή της κοιλάδας
Τον μήνα Payni γιορταζόταν στις Θήβες η γιορτή της κοιλάδας. Για δώδεκα ημέρες, ο θεός Amon άφηνε το ιερό του για να επισκεφτεί τους νεκρούς θεούς και τους βασιλιάδες των νεκροπόλεων των Θηβών. Μια μεγάλη πομπή, που ξεκινούσε από τον ναό, συγκέντρωνε μουσικούς, τραγουδιστές, χορευτές και ακροβάτες. Μεταφερόμενος από τους ιερείς, ο θεός καθόταν στο «ouserhat», ένα πλοίο πλούσια διακοσμημένο, εξ ολοκλήρου καλυμμένο με χρυσό, του οποίου η καμπίνα ή κάστρο όπου τοποθετούταν το άγαλμα ήταν κατασκευασμένο από ήλεκτρο, ένα κράμα χρυσού και ασημιού. Το πλοίο του θεού πήγαινε μπροστά και το ρυμουλκούσε το πλοίο του βασιλιά, το οποίο κινούταν με εξήντα κωπηλάτες. Διασχίζοντας το ποτάμι, ο θεός οδηγούταν σε κάθε βασιλικό ναό από αυτούς που ήταν χτισμένοι στα όρια των καλλιεργούμενων εκτάσεων.
Όπου εδραιωνόταν ο θεός, αναπτύσσονταν νέες τελετές. Στη συνέχεια, προβλεπόταν μια επανένωση μεταξύ του Amon και της θεάς Hathor. Τελικά, ο Amon έφτανε στο ναό του Medinet Habon και στη νεκρόπολη του Deir el Medinet, τον τόπο όπου, σύμφωνα με την παράδοση, διέμενε η αρχέγονη Ογδοάδα της Ερμούπολης, της οποίας ο Amon ήταν απόγονος.
Η γιορτή της κοιλάδας ανανέωνε, λοιπόν, την ένωση ανάμεσα στους θεούς και την παράδοση, τους ζωντανούς και τους νεκρούς, τους ανθρώπους με τους προγόνους τους, των θεών και της παράδοσης, μεταξύ των ζωντανών και των νεκρών, μεταξύ των ανθρώπων και των προγόνων τους.
Η ευτυχής επανένωση
Τον μήνα Epiphi της εποχής Chemou, γίνονταν «η ευτυχισμένη επανένωση» του Ώρου και της Hathor. Τα κείμενα εξηγούν πώς με μεγάλη λαμπρότητα η θεά Αθώρ, ακολουθούμενη από ολόκληρη τη συνοδεία της, άφηνε την οικία της στην Denderah για να ενωθεί με τον θεϊκό σύζυγό της στο Edfú. Μετά από δεκαπέντε μέρες με κάθε είδους διασκέδαση, η θεά και ο στόλος της επέστρεφαν στη Denderah στις όχθες του ποταμού.
Από την ένωση αυτών των δύο πρωταρχικών Θεών, ανάμνηση του πρώτου ζευγαριού, των κοσμικών διδύμων Shu και Tefnut, αναδύεται μια νέα ζωή: το παιδί Thy, Κύριος της Μουσικής.
Τρεις θεϊκές ενώσεις πραγματοποιούνται έτσι καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους: πρώτον, αυτή του Άμωνα και της Μουτ, τον μήνα Paophi (υπό το ζώδιο των Διδύμων). Στη συνέχεια, αυτή της Ίσιδας και του Όσιρι, τον μήνα Payni (υπό το ζώδιο του Ταύρου), που γεννά τον Ώρο τον μήνα Mechir (γύρω στις 25 Δεκεμβρίου). Και, τέλος, αυτή του Ώρου και της Αθώρ τον μήνα Epiphi, δίνοντας ζωή στην Thy, τον μήνα Parmenthi. Οπότε, δύο γεννήσεις συνόδευαν την εποχή της σποράς, εποχή της ανανέωσης και της συγκομιδής, δύο συλλήψεις πραγματοποιούνται την εποχή της συγκομιδής και μία την εποχή της πλημμύρας.
Μολονότι οι καλές στιγμές εναλλάσσονται με τις κακές, αυτό το ημερολόγιο έχει δημιουργηθεί για να γιορτάζεται η νίκη του Ήλιου επί του σκότους τον μήνα Pachon.
Η γιορτή της Ευτυχισμένης Επανένωσης, είναι η κατεξοχήν «γιορτή». Ενώ διαδραματίζεται, στο μαύρο δωμάτιο, στην καρδιά του άδυτου, πραγματοποιείται η ένωση της ενέργειας των δύο θεοτήτων, της αρσενικής με τη θηλυκή αρχή, για να γεννηθεί το παιδί σύνθεση, στα διάφορα επίπεδα εκδήλωσής. Με αυτόν τον τρόπο, υπήρχαν τρεις θεϊκές ενώσεις στην Αίγυπτο, συνδεδεμένες με τη δημιουργία στο πνευματικό, ψυχολογικό και υλικό επίπεδο.
Αυτό το ζεύγος εκφράζει την ένωση της αρχής (χάος) με τη ζωή (τον Θεό), που γεννά τη μορφή (τον κόσμο).
Και αυτή η γιορτή συμβολίζει επίσης την ένωση του θεού Amon–Min με τη βασίλισσα, εξασφαλίζοντας στην Αίγυπτο, μέσω της Ιερογαμίας, μια θεϊκή φύση στον φαραώ.
Η επιγραφή που βρέθηκε στο ναό του Λούξορ διηγείται την πιο όμορφη ιστορία αγάπης της Αιγύπτου: «Τότε φτάνει αυτός ο φημισμένος Θεός, ο Amon, Κύριος του Θρόνου των δύο Χωρών. Αφού έχει πάρει την όψη του κυρίαρχου, βρήκε τη βασίλισσα να κοιμάται στο υπέροχο παλάτι της. Το άρωμα του θεού την ξύπνησε και χαμογέλασε στη μεγαλειότητα του. Χωρίς καθυστέρηση, την πλησίασε και της έδωσε την καρδιά του. Εκείνη μπόρεσε να τον δει στη θεϊκή μορφή του, όταν πήγε κοντά της. Και αγαλλίαζε ατενίζοντας τη λάμψη του, ο έρωτας κυρίευσε το κορμί της, ενώ το παλάτι πλημμύριζε από μυρωδιές του θεού, αρώματα που έρχονταν από τη χώρα του Pount».
Αυτά τα αρώματα που προέρχονται από τη χώρα του Pount επιβεβαιώνουν την παρουσία του θεού Min, όψη δημιουργού που παίρνει ο Amon ο Αόρατος.
Το τυπικό της ιερής ηλιοφάνειας
Στους περισσότερους αιγυπτιακούς ναούς, τελούταν πολλές φορές μέσα στον χρόνο η γιορτή της ένωσης με τον ηλιακό δίσκο. Αυτή η ένωση ήταν μια ιεροτελεστία αναγέννησης, αφού η ψυχή της Θεότητας, κατεβαίνοντας από τον ουρανό, εμπότιζε με τις ακτίνες της το επίγειο άγαλμά της. Το θεϊκό άγαλμα, εκτεθειμένο στη στέγη ενός υπόστεγου δεχόταν τις ηλιαχτίδες πάνω του για να το γεμίσουν με ένα μέρος της θεϊκής παρουσίας. Αυτή η ιεροτελεστία τελούταν στην οροφή του ναού, σε ένα μικρό τετράγωνο παρεκκλήσι, καλά διατηρημένο στην Denderah. Η πομπή που έφερνε το άγαλμα σε αυτό το κιόσκι είναι χαραγμένη στους τοίχους της σκάλας: στη δυτική πλευρά μπορείτε να δείτε την πομπή να ανεβαίνει, κατά μήκος ενός σπειροειδούς μονοπατιού, ενώ η ανατολική ράμπα χρησίμευε για την επιστροφή.
Αυτό το τελετουργικό είχε σκοπό να ενώσει το άγαλμα με την πηγή της θεϊκής ενέργειας του σύμπαντος: ο ήλιος έλουζε το άγαλμα, αναδημιουργώντας την πρωταρχική στιγμή όταν ο Πρώτος Ήλιος, ο φλεγόμενος Φοίνικας, έστειλε την αρχική Ενέργεια στα παιδιά του Shu και της Tefnut.
Η ένωση με τον ηλιακό δίσκο επέτρεπε στη δημιουργική ενέργεια να πλημμυρίσει το άγαλμα του θεού, το οποίο, ξεχειλίζοντας φως, νιώθει το Κα να μπαίνει μέσα του. Αυτή η ίδια προστατευτική δύναμη θα εμψυχώσει τον Φαραώ και θα επεκταθεί τελικά σε όλη την Αίγυπτο. Η διασφάλιση αυτής της ένωσης με την πηγή, εγγυάται την παγκόσμια τάξη και να δηλώνει τη βαθιά πεποίθηση ότι το πλήθος των θεών πηγάζει από την αρχέγονη Ένωση και θα επιστρέψει σε αυτήν στο τέλος των χρόνων.
Για την Αίγυπτο, κάθε αρχή των εποχών, συμβολίζει μια νίκη. Στην αρχή της πλημμύρας, τη νίκη της Φύσης και της αρχέγονης ζωής που απλώνεται με μεγάλα κύματα με την πλημμύρα του Νείλου. Στην αρχή της περιόδου της σποράς, τη νίκη του ανθρώπου, που συμβολίζεται από τον Ώρο, νικητή τη στιγμή που γιορτάζεται η στέψη και το βασιλικό ιωβηλαίο. Στην αρχή της εποχής της συγκομιδής, τη νίκη του φωτός και της δύναμης, που χαρακτηρίζεται από τη λατρεία του Min και του αναγεννημένου Ήλιου. Το να βιώνεις ένα αιγυπτιακό έτος σημαίνει επίσης να διατρέχεις ολόκληρο τον ουρανό της ζωής στο σύντομο διάστημα 365 ημερών και να προετοιμάζεσαι, τελικά, να αναγεννηθείς ξανά.
Αυτή ήταν η ιερή γεωγραφία των αρχαίων Αιγυπτίων: χρησιμοποιώντας τελετουργίες από διάφορους μύθους από διαφορετικές περιοχές, οι γιορτές βοηθούσαν τους ανθρώπους να ακολουθούν έναν ρυθμό στην καθημερινή ζωή και να συμμετέχουν στην αναπαράσταση του ουράνιου φαινομένου. Είτε αφορά στο πέρασμα ενός νεκρού στη μετά θάνατον ζωή του, είτε στη στέψη ενός νέου βασιλιά είτε στην κατασκευή ενός ναού, ήταν αναπαραστάσεις στη Γη του παιχνιδιού των κοσμικών και τελλουρικών δυνάμεων και επέτρεπαν τη μετενσάρκωση όλων των μύθων σε έναν ιερό χώρο.
Για χιλιετίες, η Αίγυπτος γιόρταζε τακτικά αυτές τις «ευτυχισμένες επανασυνδέσεις» μεταξύ της ουράνιας και της ορατής Αιγύπτου, μέσα από τα στάδια της ζωής κάθε ατόμου καθώς και μέσα από εκείνα μιας ολόκληρης χώρας.
Όταν η Αίγυπτος παράκμασε, η θρησκεία της αντικαταστάθηκε από τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ. Ωστόσο, ο ρυθμός των εορτών ήταν τόσο εδραιωμένος στη ζωή ώστε κάποιες από αυτές υιοθετήθηκαν προσαρμοσμένες από αυτές τις νέες θρησκείες. Σιγά σιγά άλλαξε η λειτουργία, και μαζί της η χρήση της ιερής γεωγραφίας, με την οποία οι γιορτές συνδέονταν όλο και λιγότερο.
Στις μέρες μας το νόημα των γιορτών δεν είναι το ίδιο και η απώλεια αυτής της αρμονίας μεταξύ γεωγραφίας και ιερού δεν μας φαίνεται παράξενη. Σήμερα, τα πάντα μπορούν να «ξεριζωθούν», να μεταφερθούν από το ένα μέρος στο άλλο. Οι γιορτές είναι απλά ένα θέαμα και μια υλιστική δομή που προορίζεται για διασκέδαση. Δεν υπάρχουν πια θεοί της πόλης, θεοί προστάτες ενός τόπου ή μιας συγκεκριμένης περίστασης ζωής που να γιορτάζεται. Ο άνθρωπος έχει ξεχάσει ότι υπάρχει μια ένωση ανάμεσα σ’ αυτόν και τα κοσμικά φαινόμενα, όπως και ανάμεσα σ’ αυτά τα κοσμικά φαινόμενα και συγκεκριμένους τόπους. Οι Αιγύπτιοι αντιλαμβάνονταν αυτή τη μαγική και ζωντανή ένωση συνεχώς. Η γιορτή ήταν προφανώς, ένα γεγονός που εξελισσόταν στο πλαίσιο μιας αληθινής ιερής γεωγραφίας.
Από το ίδιο Τεύχος
19 Απριλίου, 2025 / ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ