Προς την Ενότητα μέσω της Διαφορετικότητας

Γνώρισε τα βιβλία των Εκδόσεών Νέα Ακρόπολη
Ανακάλυψέ το

 

Γνωρίζουμε από τη θεωρία συστημάτων ή την εξελικτική οικολογία ότι ο βαθμός μέγιστης ανάπτυξης ενός συστήματος1 (οικοσυστήματος για παράδειγμα) ορίζεται από τον βαθμό ποικιλομορφίας του, που όσο μεγαλύτερη είναι τόσο περισσότερες οι πιθανότητες ισχύος, ενόψει αλλαγών και αλλοιώσεων. Όλα τα είδη που αποτελούν το σύστημα συνεισφέρουν στη σταθερότητά του και η ενότητά του εξαρτάται από τους αμέτρητους δεσμούς που εδραιώνονται στους κόλπους της ποικιλομορφίας του.

Αυτό το αξίωμα ισχύει για οποιοδήποτε οργανισμό στη Φύση: οικογενειακές ομάδες, αγέλες, πληθυσμούς, κοινότητες ειδών κ.λπ. Και σε ατομικό επίπεδο, στην οργάνωση ενός οργανισμού, ενός κυττάρου, του γενετικού υλικού.

Τα συστήματα που επιτεύχθηκαν από τα ανθρώπινα όντα κατά τη διάρκεια της εξέλιξής τους συμμετέχουν επίσης σε αυτό το αξίωμα («Η ενότητα εξαρτάται από την πολυμορφία»): όταν ένα σύστημα προσεγγίζει το μέγιστο της ποικιλομορφίας του αντιμετωπίζει μια κατάσταση μέγιστης σταθερότητας και ανάπτυξης, επιδεικνύει μια πιο ισχυρή ενότητα από ό,τι αν απομακρυνθεί από το μέγιστο της δυνατής ποικιλομορφίας του. Έτσι, κοινωνίες, οικογενειακές φυλές, συμβολικές ομάδες ή εμπορικά δίκτυα, για να αναφέρουμε μερικά συστήματα χαρακτηριστικά των εξελικτικών επιτευγμάτων των ανθρώπων, συμμετέχουν σε αυτό το αξίωμα. Για παράδειγμα: Μια κοινωνία με μεγαλύτερη ποικιλία επαγγελμάτων και επαγγελματικών προφίλ είναι πιο σταθερή και ανεπτυγμένη, ένα σύστημα υγείας με περισσότερους ειδικούς και εξοπλισμό είναι πιο αποτελεσματικό στη διατήρηση της υγείας, ένα σύνολο νόμων με περισσότερες κανονιστικές διαδικασίες είναι ικανότερο να ανταποκριθεί σε ποικίλες περιστάσεις. Σε όλα αυτά τα παραδείγματα και σε πολλά άλλα, ισχύει το ίδιο, εφόσον τα μέρη του συστήματος έχουν δεσμούς μεταξύ τους που προσανατολίζονται προς την ενότητα, δηλαδή στο κοινό καλό.

Με άλλα λόγια, όπως δεν περισσεύει κανένα είδος σ’ ένα ώριμο οικοσύστημα, δεν περισσεύει και κανένα άτομο σε μια κοινωνία, καμία γνώση σ’ ένα πανεπιστήμιο, καμία όμορφη έκφραση στα κέντρα τέχνης, κανένα σχέδιο στην κατασκευή του μέλλοντος.

Αποστολή του ανθρώπου ως προς τον εαυτό του και ως προς τη σχέση του με τα πολιτισμικά, συμβολικά και οικονομικά του δημιουργήματα, είναι η διατήρηση της σχέσης ανάμεσα στην ενότητα και την ποικιλομορφία. Όταν αυτή η σχέση ατροφεί, εμφανίζονται οι φανατικοί, οι πολιτισμικοί αποκλεισμοί, οι μαζικοποιημένες κοινωνίες, ο ολοκληρωτισμός. Και σε προσωπικό επίπεδο, η απώλεια ισορροπίας ανάμεσα στην ενότητα και την ποικιλομορφία οδηγεί σε εθισμούς, μανίες, φοβίες ή ασθένειες.

Αυτό το αξίωμα, που μέχρι τώρα αναφερόταν μόνο σε υλικά στοιχεία, χρησιμεύει εξίσου στο ψυχολογικό, νοητικό και πνευματικό πεδίο, και στις αλληλεπιδράσεις αυτών των πεδίων τόσο μεταξύ τους όσο και με το υλικό.

Για τον φιλόσοφο Edgar Morin, η πραγματική και αποτελεσματική συγκρότηση μιας ανθρωπότητας προϋποθέτει ταυτόχρονα την πλήρη και κοινή συνειδητοποίηση της ανθρώπινης ενότητας και ποικιλομορφίας. Θεωρεί ότι η ενότητα δεν μπορεί να διαχωριστεί από τη διαφορετικότητα και την ποικιλομορφία, μια και: «το χαρακτηριστικό του συστήματος homo (είδος/άτομο/κοινωνία) είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει – λόγω των θεμελιωδών και επομένως «αμετάβλητων» χαρακτηριστικών του – μεγάλες ποικιλίες συμπεριφορών, στρατηγικών και κοινωνικών σχέσεων».2

Η ενότητα και η ανθρωπιά στην οποία προσβλέπουμε δεν πρέπει να συνίσταται σε μια τυποποίηση και ομογενοποίηση που καταστρέφει και εξαφανίζει τις πολιτιστικές και ατομικές διαφορές, αλλά πρέπει να είναι ικανή να καλωσορίζει την ποικιλομορφία και τις ιδιαιτερότητες. Η παγκόσμια κοινωνία πρέπει να βασίζεται στην ποικιλομορφία και όχι στην ομοιογένεια. «Έτσι, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι, ως εξαιρετικά πολύπλοκο ζώο, ο άνθρωπος καθορίζεται βιολογικά από την αρχή της ενότητας-ποικιλομορφίας και, ήδη σε αυτό το επίπεδο, η ενότητα και η ποικιλομορφία δεν αλληλοαποκλείονται, αλλά είναι όροι συμπληρωματικοί».3

Τα ανθρωπολογικά καθολικά δεν είναι μόνο βιολογικά με τη στενή, περιοριστική και βιολογική έννοια του όρου, αλλά βιοπολιτισμικά, και αυτή η βιοπολιτισμική ενότητα δεν μπορεί να διαχωριστεί από την ποικιλομορφία και τη μεταβλητότητα. Οι βιολογικές και κοινωνικοπολιτισμικές πτυχές του ανθρώπου δεν πρέπει να νοούνται ως δύο ξεχωριστές ή απλώς αντιπαρατιθέμενες διαστάσεις. Ο Morin διαφωνεί με κάθε περιοριστική κατασκευή της ανθρώπινης έννοιας, δομημένη μονοδιάστατα από μία μοναδική οπτική, είτε αυτή είναι πολιτισμική είτε βιολογική, επειδή δεν υπάρχει το βιολογικό από τη μια μεριά και το πολιτισμικό από την άλλη, με τρόπο αντιθετικό και εχθρικό, αλλά πρόκειται για ένα «σφαιρικό σύστημα», μια «οργανωμένη πολύπλοκη ενότητα», που αποτελείται από ένα σύνολο αλληλεπιδράσεων και αλληλεξαρτήσεων ανάμεσα σε πολλαπλούς και διαφορετικούς «βιο-ψυχο-κοινωνικούς» τομείς. Ο άνθρωπος λοιπόν, πρέπει να αυτό-προσδιοριστεί με τρόπο «ολιστικό», δηλαδή «βιο-ψυχο-κοινωνικό», επειδή είναι αποτέλεσμα συνεχών αλληλεπιδράσεων αυτού του τύπου.4

Η ανθρωπότητα είναι ενιαία και ποικιλόμορφη ταυτόχρονα

Ο καθηγητής Jorge Ángel Livraga, ιδρυτής της Νέας Ακρόπολη λέει: «Ο άνθρωπος φέρει μέσα του τα αρχέτυπα του συνόλου της ανθρωπότητας. Ο καθένας μας αντανακλά, κατά κάποιο τρόπο, όλους τους ανθρώπους που υπάρχουν στη Γη. Ο καθένας μας έχει μέσα του τα όνειρα όλων εκείνων που έζησαν στη Γη αλλά και εκείνων που θα έρθουν. Ο καθένας μας διαθέτει ένα δυναμικό πραγματικά απίστευτο, αλλά χρειάζεται να έχουμε επιμονή.5

Σε αυτόν τον πλούτο της Ανθρωπότητας, κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του τρόπο να αισθάνεται, τον δικό του τρόπο σκέψης, τον τρόπο ζωής του. Αλλά όλοι έχουμε επίσης μια κουλτούρα που μας ενώνει. Αυτή η κουλτούρα που μας ενώνει μας επιτρέπει να μιλάμε για την επιστήμη, να μιλάμε για την τέχνη, να μιλάμε για τη λογοτεχνία, για οτιδήποτε, κατανοώντας ο ένας τον άλλον με συμβατικά σήματα που έχουμε αποδεχτεί. Με άλλα λόγια, τα ανθρώπινα όντα, από τη γενετική πλευρά, κληρονομούν μόνο μια σειρά ενστικτωδών ικανοτήτων, αλλά η μάθηση είναι απαραίτητη, δηλαδή η μετάδοση του πολιτισμού είναι απαραίτητη για τον άνθρωπο, για να πραγματώσει τον εαυτό του ως τέτοιο.” 6

Η ιστορία είναι ενσωματωμένη στη Φύση και θα ανταποκριθεί στους ίδιους νόμους της αιτιότητας. Η ανθρωπότητα είναι μέρος της απεραντοσύνης του Κόσμου, της Φύσης. Δεν είμαστε κάποιου είδους ξένοι, αλλά είμαστε μέσα στη Φύση.”7

Η προώθηση της ενότητας στην πολυμορφία σημαίνει να ζωντανέψει η θεμελιώδης αρχή της φιλοσοφίας της συνύπαρξης: φιλία είναι η φυσική συμπάθεια που ενώνει όλα τα ζωντανά όντα, την οποία ο Αριστοτέλης διακρίνει από τη φιλία ανάμεσα σε ανθρώπους. Είναι η πολιτική φιλία που βασίζεται στην αναφαίρετη προσοχή που αξίζει ο καθένας. Αυτή η στάση της ανθρώπινης συντροφικότητας είναι ικανή να σπάσει το κύκλωμα της βίας. Είναι ένα ισχυρό αντίδοτο στις διακρίσεις, την περιθωριοποίηση, τον αποκλεισμό και ως εκ τούτου την αύξηση της βαρβαρότητας.

 

Τρεις αρχές για την επίτευξη της ενότητας μέσω της διαφορετικότητας

  1. Αδελφοσύνη: Ένα ιδανικό αδελφοσύνης, βασισμένο στον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, πέρα από διαφορές φύλου, πολιτισμικές, θρησκευτικές, κοινωνικές κ.λπ.

  2. Εκλεκτικιστική γνώση: Η αγάπη στη σοφία, μέσα από τη συγκριτική μελέτη φιλοσοφιών, θρησκειών, επιστημών και τεχνών, για να προωθήσει τη γνώση του ανθρώπου, της Φύσης και του Σύμπαντος.

  3. Νόμοι της Φύσης και εσωτερική ανάπτυξη του ανθρώπου: Η ανάπτυξη των καλύτερων στοιχείων του ανθρώπου, προωθώντας την πραγμάτωση του ως ατόμου και ενεργού μέλους της κοινωνίας. Να δράσουμε σε αρμονία με τη φύση, για να βελτιώσουμε τον κόσμο.

 

Αδελφοσύνη

Στον 20ο αιώνα, η επιστήμη απόδειξε την ενότητα του ανθρώπινου γονιδίου και ότι η Ανθρωπότητα είναι μία και διαφορετική ταυτόχρονα, σε φυσικό επίπεδο. Ωστόσο, η διαπίστωση αυτή που είχαν διαισθανθεί και οι φιλόσοφοι και ανθρωπολόγοι της αρχαιότητας, δεν μετατράπηκε σε συγκεκριμένη επίγνωση, ώστε να μπορούμε να συμβιώνουμε όλοι μαζί σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πιστεύουμε όμως ότι η ανθρωπότητα έχει καταφέρει να φτάσει σε μια αντίληψη κοινών συμφερόντων και εργαλείων λειτουργίας και μορφοποίησης. Τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, αυτή η ιδέα εκφράστηκε με τη λέξη παγκοσμιοποίηση, υποδηλώνοντας την εικόνα ενός σφαιρικού κόσμου, ο οποίος μοιράζεται παρόμοια προβλήματα και ίσως παρόμοιες λύσεις. Αλλά πρέπει να παραδεχτούμε ότι αν έχουμε σημειώσει κάποια πρόοδο, είναι ουσιαστικά στο υλικό επίπεδο, και όχι τόσο στον κόσμο των ιδεών ή των αξιών.

Όπως επισημαίνει η Έλενα Πέτροβνα Μπλαβάτσκυ, «Η Ανθρωπότητα είναι μια μεγάλη αδελφότητα λόγω του ίδιου υλικού από το οποίο είναι πλασμένη βιολογικά και ηθικά. Όμως, αν δεν δημιουργηθεί και μια Αδελφότητα σε πνευματικό επίπεδο, δεν θα αξίζει πολύ περισσότερο από ένα ανώτερο γένος ζώων.”8

Οι φαινομενικές πολιτισμικές, εθνολογικές, ψυχολογικές και λοιπές διαφορές εξακολουθούν να ευνοούν τον διαχωρισμό ανάμεσα στους ανθρώπους, αναζητώντας πάντα σχέσεις υποταγής και περιθωριοποίησης μεταξύ τους.

Η ενότητα, βασισμένη σε βιολογικά αναλλοίωτα στοιχεία, έχει αποδείξει ότι ο άνθρωπος σε φυσικό επίπεδο, δηλαδή η μορφή του, η εμφάνιση του, προέρχονται από ένα κοινό υπόβαθρο.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι, για να επιτευχθεί μια αληθινή αδελφική ένωση που σέβεται την ανθρώπινη διαφορετικότητα, πρέπει να λάβουμε υπόψη την ύπαρξη του εσωτερικού ανθρώπου, που είναι στην πραγματικότητα ο παράγοντας που του δίνει την ενότητα στην ανθρώπινη διαφορετικότητα. Πρόκειται για την ικανότητα που έχει κάθε άνθρωπος να συγκινείται μπροστά στην Ομορφιά, να αναζητά τη Δικαιοσύνη, να εκφράζει Καλοσύνη μπροστά στις δυσκολίες, να λαχταρά την αυθεντικότητα της Αλήθειας.

Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια ενισχύεται, ριζώνει στο εσωτερικό του ανθρώπου, όπως απέδειξε ο Pico de la Mirándola. Η εσωτερικότητα βοηθάει να αποδεχόμαστε τις διαφορές και να κατανοούμε ότι πίσω από αυτές τις διαφορές υπάρχει μια ενότητα που μας καθιστά αξιόλογους, ικανούς να βρίσκουμε και να εκφράζουμε την πραγματική μας ταυτότητα που δεν είναι μόνο υλική.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας οδηγεί να δίνουμε συνεχώς προσοχή στις απαιτήσεις του έξω κόσμου. Στην πραγματικότητα, δεν προτείνεται καμία εσωτερική πειθαρχία που να διακρίνει τη ματαιοδοξία και τις ψευδαισθήσεις από αυτά που είναι ουσιαστικά και αναζωογονητικά.

Ένα από τα κλειδιά για να φτάσουμε στον εαυτό μας, να κατανοήσουμε την αληθινή μας ταυτότητα και να ζούμε μια ζωή με πλήρη επίγνωση, είναι η αξιοπρέπεια. Δεν είναι αναζήτηση αναγνώρισης των ικανοτήτων μας, αλλά σεβασμός της ουσίας μας και δέσμευση να δρούμε στη ζωή σύμφωνα με αυτήν την ουσία.

Γαλουχημένοι από το αίσθημα της ενότητας, θα είμαστε σε θέση να αφομοιώσουμε τις διαφορές”, λέει ο Ινδός φιλόσοφος Sri Ram.

Ένας κόσμος με ανθρώπους ελεύθερους να εκφράζουν τον καλύτερο εαυτό τους και να σέβονται τις πεποιθήσεις των άλλων μπορεί να είναι εφικτός μόνο αν εκπαιδευτούμε σ’ έναν πιο συνειδητό και αξιοπρεπή τρόπο ζωής.

 

Φιλοσοφικός εκλεκτικισμός

Ο εκλεκτικισμός, λέξη ελληνική που σημαίνει επιλέγω, εκλέγω, διαλέγω, είναι μια φιλοσοφική στάση που συνίσταται στην επιλογή ανάμεσα σε διαφορετικές φιλοσοφίες, των στοιχείων εκείνων που μπορούν να συστήσουν ένα πλήρες ενιαίο σύστημα.

Αυτή η φιλοσοφική στάση ανάγεται στους φιλοσόφους της Αλεξάνδρειας, όπως ο Αμμώνιος Σακάς, οι οποίοι είχαν επιλέξει, ανάμεσα στα διαφορετικά φιλοσοφικά και πνευματικά ρεύματα, εκείνα που τους φαίνονταν σοφότερα για τη βελτίωση του ανθρώπου.

Από τη μεριά του, ο Diderot υπερασπίζεται την εκλεκτική μέθοδο της φιλοσοφίας στην Εγκυκλοπαίδειά του, αντιπαραθέτοντάς την στον δογματισμό, δηλαδή τον φιλοσοφικό σεχταρισμό ή συγκρητισμό, που προσπαθούν να υπερθεματίσουν συστήματα αντιτιθέμενα. Είναι ένας τρόπος αναζήτησης της ενότητας στην ποικιλομορφία.

Από την άλλη μεριά, η προσπάθεια μας να κατανοήσουμε τις διάφορες κουλτούρες και πολιτισμούς της ιστορίας, μέσω της συγκριτικής μεθόδου, μας βοηθάει να ανακαλύψουμε τους προσανατολισμούς και τις διαδρομές εκείνων που έδωσαν ονόματα σε ιδέες και πραγματικότητες.

Όπως εξηγεί ο Maruyama9 : “Η αναγνώριση άλλων πολιτισμών δεν σημαίνει, ούτε πρέπει να σημαίνει, την εξιδανίκευσή τους. Οι πολιτισμοί πρέπει να γίνονται σεβαστοί, αλλά πρέπει επίσης να λαμβάνουμε υπόψη τις ατέλειές τους και πώς, όπως και στον δικό μας, υπάρχουν δεισιδαιμονίες, μυθοπλασίες, συσσωρευμένες και άκριτες γνώσεις, δομές εξουσίας, ταπεινωτικά και καταπιεστικά έθιμα. Ο σεβασμός για τους άλλους πολιτισμούς δεν πρέπει να είναι τυφλός αλλά κριτικός”, πράγμα που μας επιτρέπει να εξάγουμε τα καλύτερα στοιχεία από τον καθένα.

Το δυτικοκεντρικό όραμα που θεωρεί τα όντα των αρχαϊκών και παραδοσιακών κοινωνιών ως οπισθοδρομικά και που βλέπει σε αυτά μόνο άγνοια, ψευδείς ιδέες, πρωτόγονους τρόπους ζωής και δεισιδαιμονίες, πρέπει να ξεπεραστεί και να αντικατασταθεί από μια πιο ανοιχτή αντίληψη, ικανή να ανακαλύψει τη σοφία, τους ηθικές αξίες και τους δεξιότητες που υπάρχουν πραγματικά σε τους τους πολιτισμούς”.10

Νόμοι της φύσης και εσωτερικές δυνάμεις του ανθρώπου

Η Φύση είναι Δασκάλα Ζωής. Εκφράζεται μέσα από τον κύκλο της Ζωής που φέρει το δυναμικό της ανάπτυξης, κορύφωσης και παρακμής. Η ύπαρξά της δεν εδρεύει στα φαινόμενά της, αλλά στην ουσία της που είναι η ενέργεια του γίγνεσθαι, της κίνησης. Ο Schelling λέει: “η ύλη είναι το κοιμισμένο πνεύμα, το πνεύμα είναι η ύλη σε γίγνεσθαι.”

Ας αντιληφθούμε τη φύση φιλοσοφικά με την ίδια προοπτική όπως οι προγονικοί λαοί, οι Κινέζοι, οι Ινδουιστές, οι Έλληνες φιλόσοφοι ή η ανθρωπιστική φιλοσοφία Ubuntu της Νότιας Αφρικής.

Από την Αναγέννηση και μετά, γεννήθηκε στην Ευρώπη μια πρωτότυπη φιλοσοφική γραμμή, η naturphilosophie (Φυσική Φιλοσοφία) όπου διακρίνονται ο Jacob Boehme, οι Γερμανοί φιλόσοφοι Schelling, Fichte και Carl August von Eschenmayer. Αυτό το ρεύμα παραμένει επίκαιρο με την προσπάθεια αποκατάστασης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, με βάση την αρχή της συμφιλίωσης.

Ο Γάλλος φιλόσοφος Maurice MerleauPonty ανανεώνει, μαζί με άλλους ερευνητές, όπως τον αστροφυσικό Trinh Xuan Thuan και τον φιλόσοφο Michel Serres, την ιδέα ότι η φύση αποτελεί το σύνολο της ουσίας που μετά εισέρχεται στην ύπαρξη.

Στη Φύση τίποτα δεν είναι στατικό, όλα βρίσκονται σε κίνηση, σε δόνηση, σε ασταθή ισορροπία μέσω μιας εναρμόνισης των αντίθετων. Προσπαθώντας να την ακινητοποιήσουμε, την καταστρέφουμε και καταστρεφόμαστε κι εμείς.

Ο άνθρωπος είναι μέρος της Φύσης και εκ των πραγμάτων μπορεί να ενεργοποιήσει το δυναμικό του με ανώτερες ιδιότητες, μερικές φορές αδιανόητες, κυρίως μπροστά σε δοκιμασίες της ζωής και μπορεί να γίνει καλύτερος. Για να γίνει αυτό, οφείλει να αποδεχτεί τις εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις αντίθετων δυνάμεων και να τις ενοποιήσει εναρμονίζοντας τις αντιθέσεις. Έτσι συνδυάζει το ον με το μη ον: τη εκδήλωση με την απόκρυψη, τη μέρα με τη νύχτα, τον πόλεμο με την ειρήνη, την έλλειψη με την αφθονία, το κενό με την πληρότητα. Εκφράζει έτσι την ενότητα και τη διαφορετικότητα.

Όσον αφορά στις κρίσεις, αποδίδεται στον φυσικό Albert Einstein ο εξής στοχασμός: “Μην νομίζουμε ότι τα πράγματα θα αλλάξουν, αν κάνουμε πάντα το ίδιο πράγμα. Η κρίση είναι η καλύτερη ευλογία που μπορεί να συμβεί σε ανθρώπους και χώρες, επειδή η κρίση φέρνει πρόοδο. Η δημιουργικότητα γεννιέται από την αγωνία, ακριβώς όπως η μέρα γεννιέται από τη σκοτεινή νύχτα. Μέσα στην κρίση γεννιέται η εφευρετικότητα, οι ανακαλύψεις και οι μεγάλες στρατηγικές”.

Το να δρα ο άνθρωπος σύμφωνα με τη φύση του, συνεπάγεται να συμπεριφέρεται σύμφωνα με την αριστεία, την αρετή των αρχαίων, που συνίσταται στο να μην αφήνει τον εαυτό του να παρασύρεται από τα άκρα και να βρίσκει την αρμονία του σωστού μέτρου. Η διανοητική ζωή δεν αρκεί για να εξελιχθεί και να μην πέσει κανείς στον υποκειμενισμό και τον εγωκεντρισμό. Η ηθική ζωή συνεπάγεται την εφαρμογή των ιδεών που αποδεχόμαστε ως συστατικά της ηθικής. Για να την αναπτύξουμε, χρειαζόμαστε ηθική δύναμη. Δηλαδή, μια προσπάθεια για να νικήσουμε τα εμπόδια που μας εμποδίζουν να δρούμε σύμφωνα με αυτά που σκεφτόμαστε.

Για τους Έλληνες φιλοσόφους όλα ανήκουν στη Φύση. Τόσο τα φυσικά πράγματα όσο και οι ιδέες. Οι ιδέες μπορούν να αναδυθούν απροσδόκητα, να αναπτυχθούν, να μετατραπούν σε έργα, αντικείμενα, δράσεις και στη συνέχεια να αποσυρθούν για να επιστρέψουν επειδή τίποτα δεν είναι σταθερό.

Η Φύση περιλαμβάνει επομένως την όψη της ουσίας και της σκέψης. Ο άνθρωπος, με τη διάνοιά του, μπορεί να συνδέει διαστάσεις που του δίνουν πρόσβαση σε ανώτερα επίπεδα συνείδησης που τον βοηθούν να συλλαμβάνει την ενότητα στη διαφορετικότητα και να μεταμορφώνεται, αναπτύσσοντας το δυναμικό του.

Μπορούμε να ολοκληρώσουμε με τα λόγια του Jorge Ángel Livraga: “Αν μπορούσαμε να αντιληφθούμε με κάποιο τρόπο μια κουλτούρα που δεν θα μας διαχώριζε σε επίπεδο πνευματικό, ηθικό, διανοητικό, συναισθηματικό, μια κουλτούρα που δεν θα έφτιαχνε φυλές, που δεν θα χώριζε τον έναν άνθρωπο από τον άλλον… Τότε θα φτάναμε σε μια νέα γνώση του κόσμου και σε μια νέα γνώση της ζωής.”11

 

Σημειώσεις

1  Από αυτό το σημείο και μετά, κάθε φορά που αναφερόμαστε στον όρο σύστημα, θα πρόκειται για ένα σύστημα στο οποίο υπάρχει ένας ορισμένος βαθμός εγγενούς πολυπλοκότητας μεταξύ των συστατικών στοιχείων του.

2  Morin, Edgar (y M. Piattelli-Palmarini) 1982 «La unidad del hombre como fundamento y aproximación interdisciplinaria», en Leo Apostel (y otros) Interdisciplinariedad y ciencias humanas. Madrid, Tecnos/Unesco, 1983: 188-212.

3  Morin, Edgar – 1973 El paradigma perdido. Ensayo de bioantropología. Barcelona, Kairós, 1983 (3ª).

4  Morin, Edgar 1982, ibidem

5  Ομιλία: “Πώς φτιάχνονται τα όνειρα”, Μαγεία, Θρησκεία και Επιστήμη στην Τρίτη Χιλιετία, τόμος III, Εκδ. Νέα Ακρόπολη, EdNA,1995

6  Ομιλία: ‘Διαρκής εκπαίδευση για μια νέα μόρφωση”.Μαγεία, Θρησκεία και Επιστήμη στην Τρίτη Χιλιετία, τόμος II, Εκδ. Νέα Ακρόπολη, EdNA,1995

7  Ομιλία: “Πέρα από την Κρίση”. Μαγεία, Θρησκεία και Επιστήμη στην Τρίτη Χιλιετία, τόμος V, EdNA, 1995

8  HPB, GT, Ed. Kier, 1977

9 Cfr. «Disfunctional, misfunctional and tocsifunctional aspects of cultures», Technological Forecasting and Social Change, 1992, nº 42: 301-307

10 Morin, Edgar (y A.B. Kern) 1993 Tierra-Patria. Barcelona, Kairos (1993: 36).

11  Ομιλία: “Εγώ, εσύ, αυτός, Πώς μπορούμε να γίνουμε εμείς;”. Μαγεία, Θρησκεία και Επιστήμη στην Τρίτη χιλιετία, τόμος II, EdNA, 1995

 
Γνώρισε τα βιβλία των Εκδόσεών Νέα Ακρόπολη
Ανακάλυψέ το
Ετικέτες: Ανθρωπότητα Ενότητα συμβίωση
Εκτύπωση

Από το ίδιο Τεύχος

Περισσότερα Άρθρα ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Σχετικά Άρθρα

×